Ga naar de inhoud

Achter het Trump-theater: Wie ‘stuurt’ echt economie en wereld?

Er zijn van die dagen dat een mens liever geen ‘nieuws’ zou willen lezen, zien of horen. Van die ‘Trump Overal’-dagen. Het begon al de ochtend na zijn presidentsverkiezing. Het zou, het kon, het mocht toch niet waar zijn. Het was waar. En sindsdien blijft het maar doorgaan. Klimaatakkoord: vuilbak in. ‘Deal’ met Iran: prullenmand in. Palestijnen: woestijn in. Om maar dat te vermelden. Want als je alles moet opsommen waarmee de Onpresident de Onmedia haalde, moet je een encyclopedie schrijven.

10 min leestijd

(Door Jan-Pieter Everaerts (verscheen al op

De voorbije week was het weer prijs. Trump op de G7, waar hij wegliep. Trump op een ‘historisch’ gewaande fotoklets met Merkel. Trump die Trudeau blameerde. Trump met Kim Jong-un …

Kent u ze? De machtigste broers van de V.S.?

Wat hebben we nog niet gehad en wat zullen we alleszins in onze binnenlandse tv-journaals wel nooit krijgen? Een blik op de grote belangen achter Trump. De belangen van de broeders Koch bijvoorbeeld. The Guardian had op 28 april een bericht over hoe in de V.S. “democratic senators are demanding information about what they call the Koch brothers’ “infiltration” of the Trump administration, charging that Koch-linked personnel have secured key federal jobs and are determining US environmental and public health policy.

The Guardian omschreef het Koch-netwerk zo: “The Koch network includes advocacy groups and thinktanks funded by the billionaire brothers that tend to advance a stridently conservative agenda, including promoting energy extraction within the US and the sloughing off of regulations. Volgens de democraat Whitehouse is het Koch-network “right now the most powerful political force in the United States.

En aangezien de V.S. de machtigste politieke factor in de wereld zijn, moeten we ons dan afvragen of de belangen van de twee Koch-broeders nu ‘de wereld regeren’? Opletten echter voor al te simplistisch denken. De wereld is wel wat ruimer dan de V.S. China en India, om die twee meer dan een miljard mensen tellende reuzen te noemen, doen ook mee en daar hebben de Kochs het niet voor het zeggen.

En dan is er nog het wereldwijde kluwen van financiële bedrijven: banken, verzekeraars, pensioenfondsen … Wie weet waar die mee bezig zijn? Op de BBC stelde ooit één van hun kuitenbijtende journalisten een professor economie drie keer dezelfde vraag: ‘Denkt u dat u zelf echt de economie die u aan uw studenten doceert, begrijpt ?” De derde keer ‘brak’ de dame haar verzet en moest ze toegeven de economie ook niet meer te begrijpen. Wie dan wel? Hoogmoedige Trump? Het kortzichtige Koch-duo?

Ruziënde rijken

Overigens durven ook de rijken en machtigen wel eens ruzie maken onder elkaar. Zo raakte er ook een haar in de boter tussen de Kochs en Trump. “Koch-broers keren zich tegen president Trump” titelde De Volkskrant op 8 juni. Volgens het Nederlandse dagblad “zijn de schatrijke broers Charles en David Koch van plan om miljoenen te steken in een reclamecampagne tegen het protectionistische handelsbeleid van president Trump.

De Kochs, ieder goed voor ruim 50 miljard euro, waren jarenlang geldschieter voor Republikeinse kandidaten.” Maar “als het gaat om de invoerheffingen die Trump instelde voor staal en aluminium uit de EU, Canada en Mexico staan ze lijnrecht tegenover de Republikeinse president. (…) Via pressiegroepen als Americans for Prosperity en Freedom Partners willen de broers nu een campagne beginnen om Trump onder druk te zetten om af te zien van de sluipende handelsoorlog tegen zijn handelspartners.”

De Volkskrant analyseerde de tweespalt bij de Republikeinen als volgt: “Trumps invoerheffingen hebben de spanningen aangewakkerd tussen de traditionele Republikeinen (voor vrijhandel) en de achterban van de nieuwe president die juist voor protectionistische maatregelen is.”

Er worden nu allerlei pogingen ondernomen om “Trump aan banden te leggen”. Halfslachtige pogingen want veel Republikeinen blijken te bang om het aan de stok te krijgen met Trump. Ook pogingen om Trump met argumenten te overhalen, leverden nog geen resultaat op. Uiteraard omdat Trump zich gesteund weet niet alleen door een werkersachterban, maar ook door machtige belangen die net voordeel halen uit zijn protectionisme. Wie brengt die belangen eens in kaart?

Globale economie: een gigantische schuldenzwendel?

Nog een ander artikel helpt wat meer licht te werpen op de gang van zaken ‘aan de wereldtop’. Het draagt de titel: “Is the global economy just a giant debt scam? What the financial elite doesn’t want you to know”. Andrew O’Hehir opende zijn stuk van 9 juni met deze basisvragen: “Why is the world the way it is, and how did it get that way?

Eén boek dat hij het voorbije jaar las, leerde hem meer dan alle andere bronnen én het ging niet over Donald Trump of de opkomst van extreemrechts of … Tenminste niet direct.
“Adults in the Room: My Battle With the European and American Deep Establishment.” Ziedaar de titel van het boek.

Auteur? Yanis Varoufakis, een links academicus die korte tijd Grieks minister van financiën was. Het boek is al een tijdje uit, maar O’Hehir had – zoals met veel goede boeken – tijd nodig om het verwerkt te krijgen. Prettig eraan is dat Varoufakis niet het zoveelste links-dogmatisch-theoretisch werkstuk schreef. Verontrustend is echter veel van wat hij over de hoogste politieke en financiële machtscenakels weet te vertellen en vooral dan over het systeem dat hen allen voortdrijft. Neen het gaat niet om de slechte Trump of over andere ‘bad guys and girls’ aan de machtsknoppen. Het probleem is ‘systemisch’.

‘Gevangen aan de top’?

Varoufakis argumenteert dat de hele Westerse economie “has become a massive con game, on a scale thousands or millions of times larger than anything Bernie Madoff could have imagined. Furthermore, in his telling, it’s a con game run by intelligent and not necessarily malevolent people who understand perfectly well that the whole enterprise is a fraud that’s bound to come crashing down eventually. He says he knows that to be true because those people told him so, in the kinds of closed-door meetings where the uppermost level of the managerial caste discuss such things. That’s where the “Greek tragedy” enters the Greek tragedy: Those who supposedly control the system have instead become its prisoners.

Maar dan volgt deze vraag: “The question is, if they were not in control, if they were powerful and at the same time powerless, what on Earth is going on? Who is running the shop?

Schiet daar de uitleg van Varoufakis over toplui die gevangenen van het systeem zijn, niet te kort? Zijn het niet de toplui van banken en andere financiële instellingen, oliebedrijven, GAFA’s en andere multinationals die meer dan de politici waar hij zich tussen bewoog, die echt wel zelfstandig aan de touwen trekken? Met resultaat: zie hoe de rijkste acht kleptocraten ter wereld nu samen al rijker zijn dan hun 3,8 miljard armste medemensen. “Faut le faire !”

Geen kapitalisme meer, maar ‘bankrupt-ocracy’?

Varoufakis zelf wees in een interview met O’Hehir ook op de macht van de financiële sector die de democratie ondermijnd heeft. Volgens hem hebben zelfs ‘progressieve politici’ zoals de Democraten in de V.S. of de ‘sociaal-democraten’ in Europa, een duivelse ‘deal’ gesloten met de financiers in plaats van de rol op zich te nemen van tussenfactor tussen arbeid en kapitaal.

Varoufakis gaat zo ver om te stellen dat “capitalism collapsed in 2008, just as communism had collapsed in 1991 — the system we have now is something else.

En wat hebben we dan nu? “An almost galactic-scale system of moving debt around to conceal the various flaws and shortfalls in the system. Varoufakis calls it “bankrupt-ocracy,” in which enormous but endangered or bankrupt financial institutions wield enormous power over the rest of society. “That’s not capitalism.

Hoe Varoufakis die ‘bankrupt-ocracy’ te werk zag gaan tegen zijn eigen Griekenland, kan kort zo samengevat worden: Merkel, Hollande en de andere EU-leiders zegden zogezegd geld toe aan Griekenland. Belastingsgeld. Maar dat geld diende nooit om in Griekenland wegen aan te leggen of iets anders nuttigs te doen. Het verdween direct in de kluizen van de grootste Europese banken. Een enorme rijkdom-transfer van de gewone Europeanen naar de al rijkste Europeanen (en anderen).

Geen politieker echter die dat zal toegeven. In de plaats daarvan hingen ze een besparingstheater op. Het Grieks verzet daartegen moest uiteraard gebroken worden. Het dreigde heel de show onderuit te halen.

De wraak van het volk?

Volgens Varoufakis vertelde IMF-bazin Christine Lagarde hem in een onderonsje dit: “Look, you’re right in what you’re saying, but you’ve got to understand: We have invested so much political capital in this program that we can’t go back.” Als ‘onze’ wereldleiders zo bezig zijn het volk te bedriegen, valt het dan te verwonderen dat stembusgangen eindigen op een Brexit of een Trump als president?

O’Hehir besluit: “The political movements that benefited from this climate, as Varoufakis puts it, were those fueled by racism and xenophobia, “the right-wing monsters that breed in the environment of deflation.” Establishment parties then “wondered why it was that the discarded people from our neighborhoods and villages and towns turned against them and decided to vote for somebody that peeved them, annoyed them, just in order to get back at the establishment that had discarded them. Great wonder, isn’t it?

En terwijl het volk uit begrijpbare boosheid kerels à la Trump of een Beppe Grillo zijn partij aan de macht brengt, staat het machteloos tegenover hen die zich niet laten zien. Die geen theater spelen maar hun kassen vullen. Die zelf ergens ook wel de gevangenen van het systeem zijn, maar dan wel de rijke, genietende én zoals de Koch-broeders, initiatief nemende ‘gevangenen’. Hopelijk zal Varoufakis ons nog eens een boek schrijven over hen.

Trump als product van Amerika’s verzwakking

De financieel-economische top en zijn belangen alsook de complexiteit van het economisch wereldsysteem, ze verklaren nog lang niet alles. In een interview bij de VRT met professor Internationale Politiek Jonathan Holslag vinden we nog een ander belangrijk aspect: de natiestaten en de nationale samenlevingen.

Holslag besprak de top van de G7 waar Trump wegliep. Hij schatte de toestand als “bijzonder moeilijk” in: “aan de ene kant isoleren de Amerikanen zichzelf, aan de andere kant zie je dat Europa als gevolg van de spanningen met de VS ook verzwakt en verder verdeeld raakt en China weet niet wat het daarmee moet.

Volgens Holslag “is Trump een product van een Amerikaanse verzwakking die al decennialang bezig is: van een economie die het minder goed doet, van een samenleving die heel erg versplinterd is, waarin er veel angst en onzekerheid is, alsook het toenemende besef dat de VS wordt uitgedaagd door China als opkomende macht. Die evolutie is al lang aan de gang, dat is wat we noemen een ‘kentering van de machtsbalans’ en dat zijn vaak gevaarlijke fases in de internationale politiek.

“Als één groot land het gevoel heeft te verzwakken, zal het zich doorgaans protectionistisch opstellen. Zich militair en economisch bewapenen, bijvoorbeeld om in dit geval de Chinezen op afstand te houden. Dan wordt internationale samenwerking moeilijk.”

Holslag vreest “dat dit een prelude is van een lange tijd van internationale ontrafeling, van een terugkeer naar economisch nationalisme en een terugkeer van harde machtspolitiek.”

Hij pleit er ook voor om in zo’n wereld de sleutels van de eigen economie niet zomaar uit handen te geven. Vlaamse en Belgische Verankering dus. Maar hoe dat nog doen na decennia van Uitverkoop? Denk maar eens aan onze leuke lekkende kerncentrales …