Beijing plus 10 en de NAFTA

Afkomstig uit
WTO-Zip nr. 50 van 31 dec. 2004.

Beloftes van de regering van de VS

In Beijing beloofde de VS-regering onder druk van activisten ondermeer om:
– wetten en administratieve procedures te herzien om gelijke rechten van vrouwen in economisch opzicht mogelijk te maken;
– het recht van vrouwen op werk en goede werkomstandigheden te bevorderen;
– alle vormen van discriminatie bij personeelsbeleid af te schaffen; en om
– harmonisering van werk en gezin te bevorderen voor vrouwen en mannen (zoals bij ouderschapsverlof).

Tien jaar na Beijing is het duidelijk dat de regering de beloftes niet is nagekomen.
Duidelijk is verder dat er wereldwijd een toename is van economische ongelijkheid tussen landen en in de landen zelf. De natiestaten zijn steeds minder in staat om sociale zekerheid te bieden. De verschuiving van publieke diensten naar het huishouden en de verschillen in aard van het werk dat vrouwen en mannen hebben (beloond en onbeloond, formeel en informeel) hebben een onevenredig negatieve invloed op vrouwen.

NAFTA (North American Free Trade Agreement)

Toen de VS het NAFTA-verdrag ondertekende in 1993 werd voorspeld dat NAFTA de grenzen zou openen, nieuwe banen zou scheppen en de inkomensverschillen in en tussen landen zou verkleinen. De feiten geven een ander beeld te zien. Goederen kunnen grenzen passeren, mensen niet. Duizenden arbeiders zonder geldige papieren proberen iedere dag tevergeefs de VS binnen te komen. Honderden van hen worden ieder jaar gedood als ze de grens van Mexico naar de VS willen oversteken.

De verschillen tussen de rijken en armen zijn groter geworden in de NAFTA-landen. Miljoenen banen zijn verloren gegaan in deze landen. Ook is de aard van het werk veranderd.
De veronderstelde voordelen van de NAFTA zijn niet gerealiseerd en veel mensen zijn bezorgd over de huidige en toekomstige handelsregels die NAFTA als model gebruiken. Verschillende groepen in de samenleving, waaronder vakbonden en milieugroeperingen, benadrukken de negatieve effecten van NAFTA. Vrouwen beginnen dit ook te doen.

Uit voorlopige statistische gegevens blijkt dat de NAFTA in de VS, Mexico en Canada dikwijls een negatieve invloed op de kwaliteit van het leven, het milieu en duurzame ontwikkeling heeft. Laten we aan de hand van wat statistische gegevens kijken wat de invloed van NAFTA is op werkgelegenheid, landbouw en migratie.

Werkgelegenheid

In de VS was er banenverlies in belangrijke sectoren als de staal- en textielindustrie. De aard van het werk is ook in de loop der jaren gewijzigd van hoofdzakelijk stabiele lange termijnbanen naar flexibele, slechter betaalde banen. Multinationals in de VS vonden het economisch voordeliger om de productie naar Mexico en andere landen in het zuiden te verplaatsen, waar ze milieu en arbeidswetgeving kunnen omzeilen. Dit had zwakkere vakbonden, slechter betaald werk en verlies aan banen tot gevolg.
De volgende gegevens tonen de verliezen aan:
– in de VS trad banenverlies op in alle 50 staten na de invoer van NAFTA. Vooral in de industriële staten was het verlies fors omdat de industrie verplaatst werd naar Mexico;
– veel vrouwen die hun baan in de industriële sector verloren en nieuw werk vonden in de dienstensector kregen te maken met lagere lonen en minder kans op vast werk;
– in Texas was er een verlies van 17000 banen in de textielindustrie toen ondernemingen eerst naar Mexico en vervolgens naar China verhuisden.

Landbouw

Door de NAFTA en andere vrijhandelsverdragen werd grootschalige op export gerichte landbouwproductie aangemoedigd. Grote landbouwondernemingen worden bevoordeeld door oneerlijke subsidies en het openbreken van exportmarkten. Kleine bedrijven in de VS en Mexico zijn daardoor verdwenen. Daarbij komt dat de inkomens van agrariërs en prijzen van de producten zijn gedaald en de kans op milieuschade is toegenomen.
Hieronder enkele gegevens:
– landarbeiders, van wie de meerderheid in Mexico is geboren, behoren tot de armste arbeiders in de VS met een inkomen ruim beneden de armoedegrens;
– volgens een rapport van Oxfam America krijgen arbeiders in veel gevallen 30% minder uitbetaald dan in 1980;
– van de landarbeiders valt 99% niet onder de social security of een arbeidsongeschiktheidsverzekering; en
– de meerderheid van de landarbeiders heeft geen geldige papieren.

Migratie

Na de inwerkingtreding van NAFTA is door werkloosheid op het platteland en elders de migratie van Mexico naar de VS toegenomen. Veel arbeiders in de VS sturen geld op naar hun thuislanden om zo hun families te ondersteunen. Er zijn aanwijzingen dat het aantal vrouwen dat migreert stijgt. Ze krijgen met de volgende specifieke problemen te maken:
– Van de meer dan 8 miljoen arbeiders zonder geldige papieren in de VS komt meer dan de helft uit Mexico.
– De meerderheid van die Mexicaanse arbeiders is man, maar het aantal vrouwen stijgt.
– Sinds de invoering van de NAFTA bestaat 43,5% van de families die op het Mexicaanse platteland wonen en geld uit de VS ontvangen, uit gezinnen met een vrouwelijk gezinshoofd.

Privatisering en Deregulering

Privatisering en deregulering zijn voorwaarden voor het openen van markten en hebben een sterke uitwerking op de positie van vrouwen. Het beleid van de VS met betrekking tot NAFTA en andere vrijhandelsverdragen is gebaseerd op de veronderstelling dat privatisering en deregulering op nationaal niveau succesvol zijn geweest. Maar al die veranderingen hebben plaatsgevonden zonder goede garanties met betrekking tot – en regelingen voor – de basisvoorzieningen van de bevolking.
Behalve de verschuivingen naar de privésector veroorzaakt door NAFTA, is er ook sprake van verslechtering van gezondheidszorg, sociale zekerheid, en pensioenen op federaal niveau door privatiserings- en dereguleringsbeleid. Daardoor zijn in de VS meer dan 44 miljoen mensen niet verzekerd voor ziektekosten. In 2002 bestond de helft van de gezinnen die in armoede leven uit eenoudergezinnen.

In veel gevallen verergeren privatiseringen en dereguleringen de gevolgen van het banenverlies en de flexibilisering van de arbeidsvoorwaarden doordat de sociale zekerheid is afgenomen, precies op het moment dat veel gezinnen er aanspraak op moeten maken.

Conclusie

Deze voorlopige, statistische gegevens laten zien dat zowel het NAFTA-model dat is gebaseerd op liberalisering van handel, geldstromen en investeringen, als het daarmee in de pas lopende privatiserings- en dereguleringsproces een negatief effect hebben op het levensonderhoud van veel vrouwen en hun gezinnen. Tien jaar na de World Conference on Women in Beijing en NAFTA is het noodzakelijk dat vrouwen in de VS een ander macroeconomisch beleid eisen. Een beleid dat onze mensenrechten niet aantast maar juist bevordert, en dat zal leiden tot vergroting – niet vermindering – van de solidariteit met onze zusters in de wereldwijde vrouwenbeweging.

Noten:
[1] De VN Commissie over de Status van Vrouwen (CSW) zal van 28 februari tot en met 11 maart 2005 haar evaluatie presenteren van de toepassing van de Beijing Verklaring en het Aktieplatform van de Vierde Wereldvrouwenconferentie in 1995, en van het slotdocument van de drieentwintigste speciale sessie van de General Assembly in 2000.
Op WomenWatch, de website van de Inter-Agency Network on Women and Gender Equality (IANWGE), vinden tot januari 2005 online discussies plaats over de kritische aandachtspunten in verband met die evaluatie (zie website).
Op zaterdag 15 januari 2005 is er in Utrecht de conferentie “Beijing+10, Tijd voor actie!” die gaat over de positie van vrouwen in Nederland en wereldwijd. Tijdens de bijeenkomst zal de zogenaamde Agenda voor de Toekomst worden opgemaakt die de Nederlandse politiek onder druk moet zetten om concrete actiepunten uit te voeren. Alle geïnteresseerde vrouwen worden uitgenodigd voor deze “inspirerende dag met boeiende sprekers, interactieve workshops, een plenair debat, theater, film, tentoonstellingen en een informatiemarkt.”
Meer hierover op: www.beijing10.nl
[2] “Beijing + 10 in light of the North American Free Trade Agreement: How Have Women Fared?,” op 17 december 2004 uitgebracht op de website van Americas Program (Interhemispheric Resource Center) (website).

Afkomstig uit WTO-Zip nr. 50 van 31 dec. 2004.

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Tijn van Beurden/WTO.Zip.)