Ga naar de inhoud

Bevolking slachtoffer van WK 2010

 

Er zijn miljarden rands uitgegeven, verschillende mensenlevens gingen verloren, en mensen kregen te maken met moordaanslagen, vuurgevechten, corruptie, nepotisme, verdeling, bevolkingstoenames, snelrechtprocedures, beloftes die zijn verbroken, woningen die zijn verplaatst, dubieuze academische praktijken, intimidatie, geweld en angst. Op die voedingsbodem werd het stadion van Mbombela in Nelspruit gebouwd in de provincie Mpumhulanga in Zuid-Afrika. (foto door: Nikki Rixon)

10 min leestijd
wkstadion

(Het origineel vercheen op de website www.roadto2010.nl)

Het moderne gebouw lijkt van binnen op een giraf, en hier hebben enkele wedstrijden van het WK voetbal van 2010 plaatsgevonden. Het werd neergezet op 118 hectare illegaal verkregen grond, wat leidde tot de controverse rond het gebouw. Het juweeltje pronkt in een omgeving van onvoorstelbare ellende, die wordt gekenmerkt door een gebrek aan water en elektriciteit voor de omwonende bevolking die werd gedwongen plaats te maken voor dit stadion met 46.000 zitplaatsen. Volgens de bevolking is Mbombela een symbool van wijze waarop hun levenswijze werd verstoord, hun ellende toenam, hun gemeenschap werd verdeeld, opinieleiders werden vermoord, en bepaalde individuen zich clandestien verrijkten. Kortom, hoe de bevolking werd bedrogen. Volgens hen heeft het WK de ellende waarin ze al verkeerden alleen nog maar duidelijker naar voren gebracht. Hun klachten en verdriet vonden een uitweg in enkele volksopstanden.

 

Amanda geeft een rode kaart aan het WK

‘Ik wil niet over het WK praten, want ik ben bang om slechte herinneringen op te halen die niet goed voor me zijn,’ klaagt Amanda Nkosi, een jonge vrouw van 34 die in de voet werd geschoten tijdens een demonstratie tegen een ‘maffia-achtig management’ tijdens de bouw van het stadion van Mbombela. De politie opende het vuur op de demonstranten op die bewuste 15 oktober 2009.
Amanda heeft niet alleen het gebruik van haar voet verloren, ze is ook haar werk kwijtgeraakt en kan nu alleen nog maar overleven dankzij de uitkering van een van haar twee kinderen.

‘Die uitkering bedraagt slechts 250 rand. Dat is nauwelijks genoeg om een week bescheiden van te kunnen leven.’ vertrouwt ze ons toe.

Het WK is voor Amanda Nkosi alleen maar een slechte herinnering die haar nog steeds achtervolgt. Haar aanklacht tegen de politie met nummer 381/10/2009, ligt bedolven onder andere dossiers op het bureau van inspecteur S.J Gumede van de politie van Nelspruit. Ze heeft tot op heden nog geen antwoord ontvangen. Haar advocaat Mr Mazibuko probeert het dossier geopend te krijgen, maar haar pogingen blijven vruchteloos, zonder aanwijsbare reden. ‘Ik weet niet wat ik alleen kan aanrichten in dit land waarin de armen niet gehoord worden,’ roept ze wanhopig uit.

Het land van Mataffin

Het land van Mataffin voedt de controverse omtrent de gewaagde architectuur van het stadion van Mbombela echter nog meer dan een ‘zeker maffia-achtig management’.

Mataffin is de naam van het Swazi stamhoofd, een rechtstreekse afstammeling van de koning van Swaziland, die Swaziland in 1800 verliet om zich te vestigen op de plek waar zich nu het stadion bevindt.

Phineas Mdluli, de erfgenaam van het land van Mataffin, werd op fraudeleuze wijze een deel van zijn land ontfutseld zodat het prestigieuze stadion in het kader van het WK van 2010 kon worden gebouwd.

Als we even teruggaan in de tijd zien we dat dit niet de eerste keer is dat de afstammelingen van Mataffin land wordt ontnomen. In 1840 eiste een blanke boer, een vriend van Mataffin een deel van het land op om het te verbouwen en er fruit op te telen dat gretig aftrek vond in Engeland. Dit vond plaats na gemeen overleg. Het stamhoofd werd tijdens een reis naar Mozambique vermoord. Later deed de blanke boer alsof de overledene hem het land had verkocht. Hij werd gesteund door het Apartheidregime van die tijd en werd zo eigenaar van het land dat sindsdien zijn naam zou dragen, Hall.

Pas in 1981, toen Phineas Mdluli na jaren trouwe militaire dienst met pensioen ging, werd de procedure opgestart om de voorouderlijke grond terug te krijgen. Dat was een moedige actie want volgens de toenmalige wet had geen enkele zwarte het recht om grond te bezitten. Pas toen de wet over de teruggave van land in 1994 werd ingevoerd door de Minister van Justitie onder de eerste democratische regering, die van Mandela, had de procedure succes. Hij voldeed aan de eisen die door de wet werden gesteld voor de teruggave van land, dat wil zeggen dat er een gemeenschap was met statuten en het bewezen vermogen om het land te beheren.
Mdluli en de zijnen kregen 6000 hectaren land terug die hadden toebehoord aan stamhoofd Mataffin. Het fonds werd toevertrouwd aan Phineas Mdluli, die gold als oprichter en aan Terry Mdluli, de president. Enkele andere leden van de gemeenschap werd verkozen tot het uitvoerende orgaan dat zich bezighield met het management van het fonds ten bate van de hele gemeenschap die op de privégrond van Mataffin leefde.

De druppel die de emmer deed overlopen

De tweede keer dat land van Mataffin werd afgepakt, was een gevolg van de WK-koorts. Het ging in tegen alle wetten, maar gebeurde met medeweten van de plaatselijke autoriteiten. Terry Mdluli, president van het Mataffin Trust, besloot in 2007 eenzijdig om een deel van het land te verkwanselen voor de bouw van het Mbombela Stadium. Zo kreeg de gemeente na een onderhandse aanbesteding 118 ha van het land in bezit voor het symbolische bedrag van 1 rand.

Deze eenzijdige beslissing die tot gevolg had dat er land werd weggeven, leidde tot ongenoegen onder de bevolking, vooral onder de jongeren die de straat op gingen om hun rechten op te eisen.
Velen, en vooral de jongeren, verwelkomden de bouw van het stadion, maar, zo vonden zij, de wettelijke procedures moesten wel in acht worden genomen. ‘

We waren niet tegen de bouw van het stadion op onze grond, maar we veroordelen de aankoopprocedure en de aankoop van onze grond door de gemeente en dat wilden we niet zomaar over ons heen laten gaan. We strijden om gehoord te worden en voor gerechtigheid, zegt Lusito Dlamini, een van de jongeren van de jongerenbond van Mataffin om de demonstraties van jongeren te verklaren die werden onderdrukt door de politie.

De jongeren demonstreerden voor een herziening van de verkoopakte van het land, voor het creëren van werkgelegenheid voor de bevolking rond de bouw van het stadion, het recht om te blijven wonen waar ze nu wonen en de onmiddellijke herbouw van scholen die zijn afgebroken of tijdelijk zijn ondergebracht in containers.

Tegelijkertijd werd er een proces aangespannen tegen de gemeente. Rechter Ntendeya Mavundla van het gerechtshof in Pretoria, die de verkoop ronduit stuitend vond, heeft bepaald dat de gemeente 8,7 miljoen rand moet betalen aan de gemeenschap van Mataffin.

Het WK dat verdeelt en families en bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet

De beschuldigingen dat gemeenschapsgoederen slecht waren beheerd, bleven weerklinken. De hoofdverdachte is uiteraard Terry Mdluli die, helaas, president bleef van het uitvoerende orgaan.
Er zijn berichten dat verschillende aspecten van deze illegale verkoop zijn bedoeld om te verhullen dat Terry en enkele gemeenteambtenaren bedrijven bezitten die hun diensten verkopen aan de ondernemers die zijn belast met de bouw van het stadion en de organisatie van het WK.
Die beschuldigingen zijn bevestigd door de advocaat van de gemeenschap: ‘Bepaalde individuen, een stelletje gangsters die banden hebben met de autoriteiten en topfiguren en die de zakenwereld goed kennen, negeren de behoeften van de bevolking en profiteren egoïstisch en zonder medelijden van gemeenschapsgoederen, terwijl de voornaamste rechthebbenden achterblijven in extreme armoede.’

Phineas Mdluli beschuldigt onophoudelijk de gemeente die families verdeelt om te kunnen profiteren van de opbrengst, en hij zegt slachtoffer te zijn, hij en de gemeenschap, van deze WK-affaire.

Eerst het WK en dan pas scholen!

‘Het voornaamste doel is een opleiding voor iedereen in Afrika’. Deze slagzin wordt herhaald door mensen zoals de secretaris-generaal van de VN, de president van de FIFA, belangrijke artiesten en grote voetbalsterren, maar hij is verre van verwezenlijkt in Mataffin.

Het is vrij tegenstrijdig om te praten over ‘het voornaamste doel is een opleiding voor iedereen in Afrika’ wanneer er scholen worden afgebroken. Om ruimte te maken voor het stadion van Mbombela zijn er basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs afgebroken en de leerlingen moesten opeens ver reizen en les volgen onder erg moeilijke omstandigheden.
‘Ze hebben ons moderne scholen beloofd, maar we moeten er erg lang op wachten. Het enige wat hen (de plaatselijke autoriteiten) bezighoudt, is de bouw van het voetbalstadion voor het WK. Het is teleurstellend dat ze het alleen maar hebben over het WK. De nieuwe noodgebouwen hebben geen stromend water, geen elektriciteit en het is echt moeilijk om onder die omstandigheden te werken.’

Esther geeft al zeven jaar les en die moeilijke tijden duurden volgens haar van 2007 tot 2010, de voorbereidingstijd voor het WK. Ze vertelt dat haar leerlingen de containers die dienst doen als klaslokalen in brand hebben gestoken en dat ze de arbeiders tijdens de slotfase van de bouw hebben tegengewerkt om zo druk uit te oefenen op de overheid om hen te voorzien van betere scholen.

Veel leerlingen werden tijdens die strijd opgepakt door de politie, maar toch begint het nu vruchten af te werken want er is een erg mooie basisschool gebouwd, en de bevolking wacht nu op een school voor voortgezet onderwijs die hopelijk net zo mooi zal zijn als de basisschool.

Beloftes aan de bevolking die werd gebroken

Tijdens het begin van de werkzaamheden beloofde de plaatselijke overheid de bevolking dat er een nieuwe infrastructuur zou komen, water, elektriciteit, wc’s en nieuwe huizen. Er was zelfs sprake van de bouw van een stadhuis van 250,000 rand (ongeveer 25.000 euro). ‘Niets van dat alles is gebeurd’, constateert Lusito Dlamini, een van de leiders die werd opgepakt vanwege de leerlingendemonstraties. Hij bedankt nu voor de eer, want hij vreest het ergste voor zichzelf. Een golf van moorden in de omgeving leidt volgens hem tot stilte en berusting onder de bevolking.
‘Je slaat een hoge toon aan en klaagt ze aan en de volgende dag ben je dood’, zegt een andere jongen die erop staat dat zijn naam niet wordt gepubliceerd want, zo vertrouwt hij ons toe: als ik dood ben, is er niemand die mijn zaak kan oppakken of mijn familie kan ondersteunen’. Maar het contrast tussen het nieuw stadion, dat 1 miljard rand heeft gekost (100 miljoen euro) en de arme bevolking er omheen, is schrijnend.

Rond het juweeltje van een miljard rand, leven vele mensen zonder water, brandhout, en sommigen hebben zelfs geen onderdak en moeten hun behoeften in de natuur doen. De stadionlampen verlichten de krotten die er omheen staan door de gaten in hun muren en maken het contrast nog schriller. Niets kan de wrangheid van die gemeenschap nog sterker accentueren dan de nabijheid van het stadion en het licht dat doordringt in hun privésfeer.

Ondanks de grove onrechtvaardigheid lijkt de stilte het toch te winnen van verzet onder de bevolking van Mataffin want velen hebben hun leven gelaten nadat ze frauduleuze praktijken rondom de bouw van het stadion van Mbombela hadden gesignaleerd. De bekendste gevallen, maar zeker niet de enige, zijn die van Jimmy Mohlala, opinieleider en verdediger van de samenleving, werd op 4 januari 2009 vermoord en Samuel Mpatlanyane werd dood aangetroffen in zijn slaapkamer, gedood met een 9mm Beretta die van een slapende politieagent was gestolen. De politie slaagde er in beide gevallen niet in om de daders en hun handlangers in de kraag te vatten.

MBombela, het mooiste en meest modern gebouw in Mpumalanga heeft meer problemen dan welvaart opgeleverd voor de omwonende bevolking. Kan justitie de vrede in de gemeenschap herstellen? Phineas Mdluli en de zijnen hopen het van ganser harte.

Geschreven door: Espera Donouvossi