China zoekt steun tegen Amerikaanse unilateralisme
De VS probeert China in te perken. De twee landen komen op voor uiteenlopende geopolitieke visies. In Washington klinkt: ‘Make America great again’. Beijing predikt ‘ een gemeenschappelijke vreedzame toekomst voor de mensheid’. Wereldhandel en wereldpolitiek zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden. Dat schept kansen voor Beijing om het Amerikaanse geweld onschadelijk te maken.
(Door Dirk Nimmegeers oorspronkelijk verschenen bij Uitper.be, foto: Trump in november 2017, in betere tijden, in China (foto wikimedia commons))
China bedwingen
De regering Obama was met een Pivot to Asia, in feite de bedwinging van China, begonnen. Trump zet dit beleid verder, maar dan een stuk minder diplomatiek, om niet te zeggen agressief. Hij maakt een verkiezingsbelofte waar en luistert naar zijn voornaamste adviseurs en naar invloedrijke Amerikaanse strategen. Republikeinen en Democraten willen dat de VS de wereldleider blijft om de eigen economische belangen en de ‘westerse waarden’ te verdedigen, desnoods met militair ingrijpen. De VS moet voor hen de NAVO blijven aanvoeren en de Stille Oceaan beheersen. China is op dit vlak de meest geloofwaardige concurrent.
Een Amerikaans Offensief
De laatste weken volgen de aanvallen tegen China elkaar in hoog tempo op. Sensationele invoerbeperkingen, sancties voor de Chinese telecomreus ZTE, een ‘ontwerpkader’ van de VS voor de handelsbesprekingen met China dat neerkomt op een ultimatum: het lijken de openingssalvo’s van een volwaardige handelsoorlog. Voortgezette patrouilles in en om de Zuid-Chinese Zee, wetten die politieke contacten met Taiwan en de verkoop van hoogwaardige technologie voor onderzeeërs aan Taiwan mogelijk maken zouden zelfs tot militaire confrontaties kunnen leiden. Al langer wil de VS met Japan, Australië en India een front vormen. Er zijn sinds kort weer hardnekkige pogingen om een overleg tussen de vier, de Quadrilateral Security Dialogue (Quad) weer op gang te krijgen.
Chinees alternatief
Beijing plaatst tegenover de unipolaire kijk op de wereld van Washington een andere wereldvisie. China heeft het over ‘een gemeenschappelijke toekomst voor de mensheid’. Dat is een hedendaagse versie van wat het al decennialang aanprijst en in praktijk brengt voor de internationale betrekkingen: de Vijf Principes voor Vreedzame Co-existentie, met niet-inmenging als kernbegrip, en het streven naar een multipolaire wereld. Een belangrijke onderliggende gedachte van de Chinese buitenlandse politiek is dat economische betrekkingen die wederzijds voordeel opleveren een krachtige remedie zijn tegen oorlog. Vandaar het voorstel om nieuwe zijderoutes aan te leggen over land en over zee, het Belt&Road Initiative [Op 12 mei arriveerde in Antwerpen de eerste Zijderoute trein in het kader van het B & R initiaief, nvdr]. Precies die gedachte dat handel en economie vredelievendheid kunnen bevorderen zal misschien de Amerikaanse pogingen om Beijing te confronteren met een front in de regio bemoeilijken.
Hervat overleg
China, Japan en Zuid-Korea hebben zich vorige week samen uitgesproken voor de vrije handel en tegen het protectionisme. Zij hervatten na een onderbreking van twee en een half jaar hun regelmatige ‘drielandengesprekken’. De Chinese premier Li Keqiang, de Japanse premier Shinzo Abe en de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in blijven gehecht aan economische globalisering.
De drie partijen willen elkaar opnieuw op een regelmatige basis zien. Dit om meer gemeenschappelijke belangen te zoeken en geschillen te regelen. Ze willen doorgaan met de versoepeling van handel en investeringen. Volgens waarnemers in Japan en in China kunnen de toezeggingen van de leiders nieuw vertrouwen wekken in de wereldhandel. Dat zou de groei wereldwijd ten goede kunnen komen.
Accenten
Li Keqiang noemde de drie landen elkaars voornaamste handelspartner. Volgens Li schept dat in de regio verplichtingen voor ze. Laten ze samenwerken aan economische ontwikkeling en integratie. Ook op vrede en stabiliteit zal dit een goed effect hebben. En niet alleen in de regio, maar ver daarbuiten. En ja, Shinzo Abe beloofde dat Japan trouw blijft aan de principes van de vrije handel. ‘China, Japan en Zuid-Korea zijn grote handeldrijvende naties die open markten willen’. Japan pleit voor goede regels, geschikt voor de 21e eeuw. Ook Moon Jae-in hoopt dat de drie landen blijven samenwerken en samenkomen. Uiteraard had de Zuid-Koreaanse president het over de positieve wending in het Koreaanse vredesproces die zeker zou zorgen voor meer kansen voor de zakenwereld.
Plannen
De leiders woonden een zakenconferentie bij en hielden een persconferentie. Daar beloofden ze snellere onderhandelingen om te komen tot een Vrijhandelsovereenkomst (Free Trade Agreement, FTA) en tot een Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP). De Chinese premier was het eens met de roep om een op regels gebaseerd multilateraal vrijhandelssysteem. Verder stelde Li Keqiang zijn collega’s voor om samen te bouwen aan een Oost-Aziatische Economische Gemeenschap.
Week tegen het protectionisme en voor vredelievende ontwikkeling
De hele vorige week was premier Li Keqiang actief in de regio. In Indonesië bepleitte hij een voortgezette verbetering van de betrekkingen tussen China en de ASEAN. Van Indonesië ging hij naar Japan. Het was voor het eerst sinds 8 jaar dat een Chinese eerste minister Japan bezocht. Dit jaar vieren de twee landen dat ze 40 jaar geleden een Pact voor Vrede en Vriendschap sloten. In Tokio ontmoette de Chinese premier de president van Zuid-Korea. Bij alle ontmoetingen was het thema de inzet voor een vrije handel, tegen het protectionisme, standpunten die de gesprekspartners deelden.
China en Japan
Tijdens een herdenking van 40 Jaar Pact voor Vrede en Vriendschap vroeg Li Keqiang niet als enige om het momentum te benutten en de betrekkingen tussen China en Japan verder te herstellen. Daarbij wilde Li graag een bevestiging van de Een-China politiek (inzake Taiwan) en hij kreeg die ook. Shinzo Abe sprak van ‘concurrentie omzetten in coördinatie’. Het was opmerkelijk dat de Japanse premier het had over ‘gezamenlijk werk aan infrastructuurprojecten’ en dat Sadayuki Sakakibara, van de Japan Business Federation een warme belangstelling toonde voor het Belt & Road Initiative.
Financiële en andere belangen
Concrete maatregelen laten zien hoe groot de goede wil van China en Japan is om nader tot elkaar te komen. Japanse investeerders krijgen toestemming om tot 200 miljard yuan (26,5 miljard euro) effecten aan te kopen in Chinese onshore markten. Verder beginnen de twee landen opnieuw, na een lange, boze onderbreking, te onderhandelen over een bilaterale currency swap (renteruilcontract). Nomura Holdings, Japans grootste bank voor effectenmakelarij, zal waarschijnlijk het groene licht krijgen om een aandeel van 51% te nemen in een joint-venture met een Chinese bank. Tot nog toe is de enige grote bank die dat mocht doen het Zwitserse UBS. De Japanse regering zou ook overwegen om de Chinese yuan in zijn buitenlandse valutareserves op te nemen.
Het wederzijdse vertrouwen tussen de grote buurlanden groeit dus weer. Er zou zelfs sprake kunnen zijn van een neiging om de invloed van de Amerikaanse dollar in de regio wat te laten afnemen. China en Japan zullen ook een hotline opzetten om elk militair treffen te voorkomen. Blijkbaar kunnen ze hun territoriale en historische geschillen opnieuw wat op een lager pitje zetten. Allicht helpt het besef van het economische belang daarbij.
Actualiteit van de trilaterale China, Japan en Zuid-Korea
Het lijkt alsof China, Japan en Zuid-Korea hebben willen reageren op het protectionisme en de oorlogszuchtige taal van de VS. Martin Wolf van de Financial Times schrijft het al in zijn spraakmakende artikel Donald Trump verklaart de handelsoorlog aan China. ‘Laat China de principes van op regels gebaseerde openheid en vrije handel omarmen. Een vernieuwing van het vervallen multilaterale handelssysteem uitgaande van de open Chinese economie zou gunstig kunnen zijn voor allen (zoals de Chinezen zelf zeggen). China hoort het initiatief te nemen. De Europeanen en de Japanners horen dat te ondersteunen’.
Europa zit echter klem tussen zijn twee grootste handelspartners en hun oplopende onderlinge spanningen. Een aantal Europese politici en ambtenaren is optimistisch over een mogelijke toenadering met China. Anderen blijven onverminderd sceptisch over de beloften van China. Kan Beijing sneller het vertrouwen winnen van andere Aziatische landen? Gebeurt het nu al in de trilaterale China, Japan en Zuid-Korea?
Bronnen: Xinhua, Financial Times, South China Morning Post