De EU heeft ongelijk om Oekraïne te bewapenen. En wel hierom
Wapens zullen geen stabiliteit brengen – ze zullen verdere vernietiging en dood aanwakkeren. De EU moet diplomatie, demilitarisering en vrede steunen.
(Door Niamh Ni Bhriain, open democracy, vertaling globalinfo.nl (ach toe, doe eens een donatie) foto van sociale media (Anastasiia Lapatina Kyiv Independent) Russische soldaat geeft zich over en krijgt van Ukraiense bewoners thee, eten en mag zijn moeder bellen…)
Vier dagen nadat Rusland Oekraïne illegaal was binnengevallen, kondigde Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, aan dat “voor de allereerste keer” de EU “de aankoop en levering van wapens zou financieren … aan een land dat wordt aangevallen”. Een paar dagen eerder had zij verklaard dat de EU “één unie, één alliantie” zou zijn met de NAVO.
In tegenstelling tot de NAVO is de EU geen militaire alliantie. Toch heeft zij zich vanaf het begin van deze oorlog meer met militarisme dan met diplomatie beziggehouden. Dit was niet onverwacht.
Het Verdrag van Lissabon verschafte de EU de rechtsgrondslag om een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid te ontwikkelen. Tussen 2014 en 2020 is ongeveer 25,6 miljard euro* overheidsgeld van de EU besteed aan de versterking van haar militaire capaciteit. In de begroting 2021-27 is een Europees Defensiefonds (EOF) van bijna 8 miljard euro ingesteld, naar het voorbeeld van twee voorafgaande programma’s, waarmee voor het eerst EU-financiering is toegewezen aan onderzoek en ontwikkeling van innovatieve militaire goederen, waaronder zeer controversiële wapens die gebruik maken van kunstmatige intelligentie of geautomatiseerde systemen. Het EOF is slechts één aspect van een veel ruimere defensiebegroting.
De uitgaven van de EU geven aan hoe zij zich als politiek project identificeert en waar haar prioriteiten liggen. In het afgelopen decennium zijn politieke en sociale problemen steeds vaker militair aangepakt. Het verwijderen van humanitaire missies uit de Middellandse Zee, die zijn vervangen door hightech bewakingsdrones en sinds 2013 tot 20 000 verdrinkingen hebben geleid, is slechts één voorbeeld. Door te kiezen voor de financiering van militarisme heeft Europa een wapenwedloop aangezwengeld en de basis gelegd voor oorlog.
Josep Borrell, vice-voorzitter van de Europese Commissie en hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, zei na de Russische inval: “Er is weer een taboe gevallen… dat de Europese Unie geen wapens zou leveren in een oorlog.” Borrell bevestigde dat er dodelijke wapens naar het oorlogsgebied zouden worden gestuurd, gefinancierd door de Vredesfaciliteit van de EU. Oorlog, zo lijkt het, is inderdaad vrede, zoals George Orwell verkondigde in ‘1984’.
Het optreden van de EU is niet alleen enorm onverantwoordelijk, maar getuigt ook van een gebrek aan creatief denken. Is dit echt het beste wat de EU kan doen op een moment van crisis? 500 miljoen euro aan dodelijk wapentuig sturen naar een land met 15 kernreactoren, waar dienstplichtige burgers met alle mogelijke middelen moeten vechten, waar kinderen molotovcocktails bereiden en waar de tegenstander zijn nucleaire afschrikkingstroepen in hoogste staat van paraatheid heeft gebracht? Het Oekraïense leger uitnodigen om een verlanglijstje voor wapens in te dienen zal het oorlogsvuur alleen maar aanwakkeren.
Geweldloos verzet
De roep van de Oekraïense regering en de Oekraïense bevolking om wapens is begrijpelijk en moeilijk te negeren. Maar uiteindelijk zullen wapens conflicten alleen maar verlengen en verergeren. Oekraïne heeft een sterk precedent van geweldloos verzet, waaronder de Oranje Revolutie van 2004 en de Maidanrevolutie van 2013-2014, en er vinden in het hele land al geweldloze, burgerlijke verzetsdaden plaats als reactie op de invasie. Deze daden moeten worden erkend en gesteund door de EU, die tot dusver haar aandacht vooral heeft gericht op gemilitariseerde verdediging.
De geschiedenis heeft keer op keer aangetoond dat het storten van wapens in conflictsituaties niet tot stabiliteit leidt en niet noodzakelijk bijdraagt tot effectief verzet. In 2017 stuurden de VS in Europa geproduceerde wapens naar Irak om ISIS te bestrijden, en kwamen diezelfde wapens in handen van IS-strijders in de slag om Mosul. Wapens die door een Duits bedrijf aan de Mexicaanse federale politie werden geleverd, vielen in handen van de gemeentepolitie en een georganiseerde misdaadbende in de deelstaat Guerrero en werden gebruikt bij de afslachting van zes mensen en de gedwongen verdwijning van 43 studenten in een zaak die bekend staat als Ayotzinapa. Na de rampzalige terugtrekking van de VS-troepen uit Afghanistan in augustus 2021 werden aanzienlijke hoeveelheden hoogtechnologische Amerikaanse militaire goederen door de Taliban in beslag genomen, waaronder militaire helikopters, vliegtuigen en ander materieel uit de Amerikaanse oorlogskas.
De geschiedenis heeft keer op keer aangetoond dat het storten van wapens in conflictsituaties niet tot stabiliteit leidt
Er zijn talloze soortgelijke voorbeelden van wapens die voor het ene doel zijn bedoeld en uiteindelijk een ander doel dienen. Oekraïne zal, onder het toeziend oog van Europa, waarschijnlijk het volgende voorbeeld worden. Bovendien hebben wapens een lange houdbaarheid. Deze wapens zullen in de komende jaren waarschijnlijk talloze malen van eigenaar veranderen, waardoor verdere conflicten worden aangewakkerd.
Dit is des te roekelozer gezien de timing – terwijl EU-vertegenwoordigers in Brussel bijeenkwamen, kwamen contingenten van de Russische en Oekraïense regering bijeen voor vredesbesprekingen in Wit-Rusland. Vervolgens kondigde de EU aan dat zij Oekraïnes verzoek om toetreding tot de EU zou bespoedigen, een stap die niet alleen provocerend is voor Rusland, maar ook voor diverse Balkanstaten die al jaren ijverig aan de toetredingseisen voldoen.
Als er zondagochtend zelfs maar een stilzwijgend vooruitzicht op vrede was, waarom heeft de EU dan niet opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en er bij de NAVO op aangedrongen haar aanwezigheid rond Oekraïne te de-escaleren? Waarom heeft zij de vredesbesprekingen ondermijnd door haar militaire spierballen te laten zien en een militair mandaat af te kondigen?
Dit ‘keerpuntmoment’ is het hoogtepunt van jaren bedrijfslobby door de wapenindustrie, die zichzelf eerst strategisch opstelde als zogenaamd onafhankelijke expert om de EU-besluitvorming te informeren, en vervolgens als begunstigde zodra de geldkraan open ging. Dit is geen onvoorspelbare situatie – het is precies wat de bedoeling was.
Uit de retoriek van de EU-functionarissen zou blijken dat zij in de ban zijn van de waanzin van de oorlog. Zij hebben de inzet van dodelijke wapens volledig losgekoppeld van de dood en vernietiging die zij zullen veroorzaken.
De EU moet onmiddellijk van koers veranderen. Zij moet uit het paradigma stappen dat ons hier gebracht heeft, en oproepen tot vrede. Er staat te veel op het spel om dat niet te doen.
* Dit getal is verkregen door bij elkaar op te tellen de begrotingen van het Fonds voor interne veiligheid – politie; het Fonds voor interne veiligheid – grenzen en visa; het Fonds voor asiel, migratie en integratie; de financiering voor EU-agentschappen op het gebied van justitie en binnenlandse zaken; de programma’s Rechten, gelijkheid en burgerschap en Europa voor de burger; het onderzoeksprogramma Veilige samenlevingen; de programma’s Voorbereidende actie voor defensieonderzoek en Europese industriële ontwikkeling op defensiegebied (2018-2020); het Athena-mechanisme; en de Afrikaanse Vredesfaciliteit.