De strijd tegen klimaatverandering betekent de strijd tegen kapitalisme
Premier Trudeau tweette vandaag in reactie op het recente besluit van Kinder Morgan (zie daarover eerder bericht op globalinfo, vert) dat “Canada een rechtsstaat is en dat de federale regering in het nationaal belang zal handelen. Toegang tot de wereldmarkt voor Canadese hulpbronnen is een centraal nationaal belang. De Trans Mountain-uitbreiding zal worden aangelegd.” Veel progressieven zullen stellen dat het nationale belang in plaats daarvan is om het land te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Maar ruzie maken over wat in het nationale belang is, brengt ons niet echt ergens.
(Door Shiv Bose April 09, 2018, oorspronkelijk verschenen op solidarity Winnipeg. Foto Chris Yakimov 2014 (cc/flickr). Vertaling globalinfo.nl. Wilt u echt geen donateur worden? We zijn namelijk verschrikkelijk blut. Alle info hier)
Wat moeten we doen in plaats daarvan? Voordat we het kunnen hebben over oplossingen voor het probleem van de klimaatverandering, moeten we ons afvragen hoe we in de eerste plaats in deze puinhoop terecht zijn gekomen. Socioloog Andreas Malm merkt op: “De spiraal van klimaatverandering wordt in gang gezet door het opsporen, oppompen en verbranden van fossiele brandstoffen: … Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis zijn de voorraden onaangetast gebleven, veilig weggehouden van de actieve koolstofcyclus. Toen brak een kwalitatief nieuw soort economie daar binnen.” In de 19e eeuw werden voorraden van de hulpbronnen op een ongekende, massale schaal gewonnen door goedkope arbeidskrachten onder leiding van een elite klasse van rijke Britse landeigenaren.
De eerste kapitalisten kunnen worden aangemerkt als de ingenieurs van de klimaatcrisis, maar hun extractivistische karakter was slechts een weerspiegeling van hun klassenbelangen; om zoveel mogelijk kapitaal te verwerven, ongeacht de sociale en ecologische consequentie – iets dat op geen enkele manier is veranderd in het hedendaagse tijdperk (zie voormalig CEO van ExxonMobile en minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson die zegt: “Mijn filosofie is om geld te verdienen. Als ik kan boren en geld verdienen, dan is dat wat ik wil doen.”). De Britse kapitalisten van de 19e eeuw zochten wanhopig naar meer steenkool om hun stoomboten naar nieuwe, verre landen te stuwen om meer land te verwerven, waar meer middelen konden worden gewonnen. Veel van dit land was echter al bewoond door inheemse volkeren, die met geweld onteigend moesten worden om hun grond te verwerven voor verdere productie van kapitaal.
Dit komt omdat de logica van kapitaal is gebaseerd op oneindige groei en expansie. De overtollige winst die door particuliere bedrijven wordt gegenereerd, wordt voortdurend opnieuw geïnvesteerd in nieuwe productie, waarvoor meer land nodig is, en dat land is historisch gezien op alle mogelijke manieren verworven. Dit is waarom kapitalisme, kolonialisme en klimaatverandering onverbiddelijk met elkaar verbonden zijn: de drie gezichten van een wederzijds versterkend geweldsysteem dat onze planeet vermoordt. Dit gaat door in de 21e eeuw door de schending van inheemse landrechten, omdat pijpleidingen en andere koolstofinfrastructuur worden aangelegd op voorouderlijke landen zonder de toestemming van de oorspronkelijke bewoners. Het is dan ook terecht om te stellen dat de klimaatcrisis kan worden toegeschreven aan het kapitalisme, een economische orde die het imperialisme en de koloniale landendiefstal teweegbrengt teneinde de oneindige eetlust van de kapitalistische klasse te voeden.
Het is niet ongewoon om te horen van zelfverklaarde progressieven (‘liberals’ vert.) dat “groen kapitalisme” de klimaatcrisis kan oplossen. Dat we ons een weg kunnen shoppen naar een stabiele en schone leefomgeving, een vooruitzicht dat steeds onhoudbaarder lijkt te zijn, gezien de exponentiële toename van de beschikbaarheid van “groene” consumptiegoederen weinig effect heeft gehad om te voorkomen dat 2017 een recordjaar wordt voor wereldwijde CO2-emissies. De realiteit is dat het soort radicale, paradigma-veranderende klimaatbeleid dat we nodig hebben om de planeet te beschermen ook een directe bedreiging zou zijn voor de economische winsten van bedrijven en het nationale bbp dat politici van elke natie aanbidden.
Het kapitalisme, zoals het nu bestaat, kan de klimaatcrisis niet beteugelen. De wereldwijd gerenommeerde klimaatwetenschapper Kevin Anderson heeft uitvoerig gesproken over hoe de economische groei-imperatief van het kapitalisme niet verenigbaar is met het bereiken van de verplichtingen die we in Parijs aangegaan zijn. Een recente onderzoek heeft gesteld dat we een kans van 5% hebben om deze doelen te bereiken onder de economische status quo. Anderson’s onderzoek geeft aan dat we ons economisch paradigma radicaal moeten veranderen om ons bestaan op de planeet te redden. De mainstream economische orthodoxie van de economische groei kan niet worden verzoend met de meest actuele klimaatvoorspellingen, die in zeer duidelijke bewoordingen stellen dat we op weg zijn om onze 2 graden Celsius-verbintenis uiteengezet in het akkoord van Parijs te doorbreken en op weg zijn naar 4, 5 graden opwarming, waardoor er op zijn zachts gezegd een zeer nare situatie ontstaat voor de mensheid.
Onze huidige economische situatie is op de lange termijn onhoudbaar gebleken. Wereldwijd neemt de voedselonzekerheid voor het eerst sinds decennia toe als gevolg van de klimaatverandering, de wereldwijde watervervuiling neemt gestaag toe, de wereldwijde luchtvervuiling wordt erger, de blootstelling aan giftige chemicaliën is dramatisch toegenomen, de sloppenwijken van de wereld groeien, er zijn zijn record niveaus van verdord koraal, we worden geconfronteerd met ongekende niveaus van biodiversiteitsverlies. Vervuiling doodt bijna 15 keer meer mensen dan alle oorlogen en geweld in de wereld samen, en is drie keer dodelijker dan aids, malaria en tuberculose bij elkaar.
De heersende klasse heeft besloten dat elke bedreiging van hun economische hegemonie onaanvaardbaar is, en dat het daarom beter zou zijn om de wereld een verschroeide hel te laten worden dan hun winsten in gevaar te brengen. Zelfs liberale/progressieve leiders als Obama en Trudeau, die veel lippendienst hebben geleverd aan het tegengaan van klimaatverandering, ondersteunen alleen klimaatinitiatieven voor zover ze de economische status quo niet verstoren, maar helaas is het vooral de economische status-quo die de klimaatverandering versnelt.
Terwijl de Republikeinse partij de wetenschappelijke realiteit van de klimaatverandering lijkt te ontkennen, ontkent de liberale/progressieve elite de economische en sociologische realiteit van de klimaatverandering. Ze willen hun cake hebben en opeten tegelijk;door te pleiten voor ecologische duurzaamheid en tegelijkertijd economische groei en ongereguleerde vrijhandel te bevorderen, onbewust of onverschillig voor het feit dat deze dingen in tegenspraak zijn. Neoliberalisme en klimaatrechtvaardigheid sluiten elkaar wederzijds uit, omdat eerstgenoemde dit uitsluit.
Hier in Canada is de pseudo-progressiviteit van Justin Trudeau een farce; hij maakt een grote show met verontschuldigingen aan verschillende gemarginaliseerde groepen met tranen in zijn ogen en geveinsde bezorgdheid, terwijl hij de bouw van rampzalige pijpleidingen (Kinder Morgan Trans Mountain Pipeline, Enbridge Line 3) goedkeurt, tot woede van inheemse landverdedigers en milieuactivisten in het hele land. Apologeten voor de Liberale Partij propageren het sprookje dat de overheid nog steeds pijplijnen kan aanleggen en milieudoelstellingen ‘in evenwicht kan brengen’ met economische.
Deze oproep tot matiging kan niet worden onderbouwd op basis van wat we weten over de uitstoot door gebruik van olie. Vele studies hebben aangetoond (hier en hier) dat het bouwen van nieuwe koolstofinfrastructuur onverenigbaar is met het bereiken van de verplichtingen van het akkoord van Parijs van 2 graden C. Pijpleidingen hebben een levensduur van tientallen jaren en we kunnen het ons simpelweg niet veroorloven om tientallen jaren olie te pompen. Daarom is de tweet van Trudeau vandaag niet zo verrassend. Met deze pijplijninspanningen gaat Trudeau gewoon door met de oude traditie van Canada, die begon met John A. Macdonald, van het zich eigen maken van het inheemse land om de koloniale macht van Canada te consolideren.
Trudeau’s verzoeningspolitiek is ongelooflijk bedrieglijk en verdoezelt de inheemse eisen voor landteruggave met het schouwspel van televisiebeelden en theatraal berouw, dat, in materiële termen, niets doet om de problematiek van gestolen land aan te pakken. De realiteit is dat het niet uitmaakt welke lege pakken-met-stropdassen een van de politieke partijen naar voren brengt; het doet er niet toe hoe verdrietig of schuldig ze lijken over eerdere nationale misdaden; ze zullen altijd ondergeschikt zijn aan de logica van de koloniaal-kapitalistische staat: onteigening, accumulatie en expansie. Die ‘rechtsstaat’ waarnaar Trudeau verwijst, is het koloniale juridische kader dat is ontworpen om de winning van natuurlijke hulpbronnen uit gestolen land te vergemakkelijken. Het is dit kader dat moet worden ontmanteld.
quote: Daarom moeten de veranderingen die we nodig hebben systematisch, ingrijpend en uiteindelijk antikapitalistisch van aard zijn.
Dit is de reden waarom het reformisme volstrekt ontoereikend is in het aanpakken van de klimaatcrisis; het is de sociaal-economische structuur zelf die klimaatverandering produceert. Daarom moeten de veranderingen die we nodig hebben systematisch, ingrijpend en uiteindelijk antikapitalistisch van aard zijn. Maar hoe kunnen we daar komen? Alleen massale sociale bewegingen kunnen de hegemonie van neoliberale regeringen en bedrijven uitdagen. Alleen door massale organisatie en mobilisatie kunnen we een samenleving tot stand brengen die georganiseerd is volgens ecologische principes. Hoewel de statistieken misschien grimmig lijken, zijn er toch redenen om hoopvol te zijn.
In de afgelopen decennia zijn er verschillende ontzagwekkende grassroots-bewegingen geweest die ons kunnen inspireren om verder te komen. Zo waren de Ogoni-protesten in de jaren 1990 een prachtig voorbeeld van collectieve directe actie waarmee Shell uit hun gebied werd geschopt. In samenspanning met de Nigeriaanse regering was Shell verantwoordelijk voor de verdrijving van tienduizenden Ogoni, wat de Ogoni Peoples Movement deed ontstaan, een sociale basisbewegingen die erin slaagde om de wurggreep van Shell over de regio te ontmantelen. Zonder enige hulp van hun falende en corrupte regering te ontvangen, gebruikten de Ogoni-mensen militante, geweldloze directe actie om olieprojecten stil te leggen. De beweging blijft vechten tegen een corrupte regering terwijl ze wordt geconfronteerd met de milieuramp van vervallen en lekkende koolstofinfrastructuur die in het kielzog van Shell is achtergebleven en hoewel hun strijd voortduurt, is er hier toch sprake van een indrukwekkende overwinning.
Net als de Ogoni hebben inheemse volkeren over de hele wereld een voortrekkersrol gespeeld op het gebied van milieubescherming. Dit was te zien bij de recente Dakota Access Pipeline-protesten, waarbij de Standing Rock Tribe en andere inheemse groepen samenkwamen om water en voorouderlijke begraafplaatsen te beschermen. Dit was misschien wel de meest monumentale sociale milieubeweging in de recente geschiedenis, die destijds de krantenkoppen domineerde. In oktober 2017 hebben verschillende energie-activisten die “de klepdraaiers” (valve turners) gedoopt waren, vijf afzonderlijke pijpleidingen uitgeschakeld in een gecoördineerde daad van verzet tegen fossiele brandstoffen, een geavanceerd en foutloos uitgevoerd voorbeeld van het soort directe actie dat we op nog grotere schaal nodig hebben.
Het is noodzakelijk dat we voortbouwen op deze bewegingen en samenwerken om het soort massale sociale beweging te creëren die het kapitalistische systeem zelf kan uitdagen en vervangen door een nieuw soort economische regeling die gebaseerd is op ecologische duurzaamheid en sociale gelijkheid, niet op private winst. Zonder systeemverandering zal de klimaatverandering onze planeet blijven verwoesten.