Ga naar de inhoud

Forum3: Sociale forums in perspectief

Speciaal voor het NSF is een krantje gemaakt, Forum3 genaamd. Een pdf-versie daarvan is hier te vinden: aankondiging. Maar de stukken in het krantje zijn vaak ingekort. Hierbij de originele langere versie van een van de artikelen.

4 min leestijd
Placeholder image

De sociale forums lijken voor veel organisaties in het westen als een soort reddende engel uit de hemel te zijn neergedaald. Aan het einde van de uitzichtloze jaren ’90, waarin alleen nog neoliberale politiek leek te bestaan en alle linkse organisaties in een diepe crisis zaten, brak plotseling een opstandig spectrum door, dat de westerse ondernemersopmars een halt toeriep, of dat in ieder geval met alle middelen is gaan proberen.

Er is veel geschreven over het ontstaan en de achtergrond van de moderne globaliseringsbeweging (1), in dit beperkte krantje is weinig ruimte om daar veel over uit te weiden. Maar over het algemeen erkent iedereen dat twee factoren belangrijk waren om de zo welkome doorbraak te creëren. Ten eerste hebben massale radicale bewegingen in het Zuiden het voortouw genomen; denk aan de Zapatistas in Mexico, de boer(inn)en tegen de Narmada-stuwdam in India en de landloze boeren in Brazilie. Ten tweede dat directe actie – zeker in het rijke westen zelf – onontbeerlijk was. De gebeurtenissen tijdens de WTO-top in Seattle eind 1999, waren niet zozeer opzienbarend omdat er zoveel mensen aan deelnamen (grotere demonstraties eerder werden vaak helemaal geen nieuws meer) maar omdat ze de conferentie daadwerkelijk blokkeerden en zich niet door de gewelddadige politie lieten verjagen. Het was geen spontaan gebeuren, maar was goed voorbereid, onder andere doordat groepen demonstranten zich maanden van te voren trainden in het weerstaan van politiegeweld. De groepen die dat deden, zoals het Direct Action Network, waren afkomstig uit onder meer de radicale milieubeweging die in de jaren negentig tegen de stroom in doorgegaan was. In Europa waren dat groepen als Reclaim the Streats, no-border activisten en de Italiaanse Witte Overals.

De blokkades en demonstraties – in de periode voor en na Seattle waren er velen in snel tempo over de hele wereld te zien – waren het werk van een ‘diffuus’ en decentraal netwerk waarin uiteenlopende organisaties samenwerkten en ruimte was voor veel verschillende gezindten.
Vanuit verschillende kanten is geprobeerd ‘structuur’ in dat netwerk te krijgen en dat bepaalde richtingen op te manouvreren. De organisatie van het eerste WSF in januari 2001 in Porto Alegre was zo’n poging. Het werd parallel aan het World Economic Forum in Davos gehouden. Dat was misschien symbolisch goed gekozen, maar sinds een paar jaar probeerden actievoerders juist ook daar de heersenden der aarde verzet te bieden. Door daar (geografisch) afstand van te nemen, werd ervoor gekozen om ‘de directe confrontatie met de macht’ uit de beweging te halen. Het was een beslissing die wellicht met de beste intenties genomen werd, maar wel de agenda ten goede kwam van meer gematigde, hervormingsgerichte organisaties. Bovendien was de beslissing om het WSF te organiseren, gedaan door een select gezelschap uit de wereld van de grote NGO’s. Gelukkig bestond ook daarbinnen genoeg steun voor een open, netwerkachtige benadering die veel ruimte liet voor uiteenlopende stromingen. Anders had het gebeuren zich trouwens ook niet zo voorspoedig ontwikkeld. Toch werd het forumgebeuren, naast veel geslaagde bijeenkomsten, het toneel van getouwtrek om vorm en richting dat nog steeds voortduurt. In dat proces worden ook groepen uitgesloten; nadrukkelijk of subtiel.

Het is geen neutraal proces, de belangen zijn immers groot (2). Systeemondersteunende en kapitaalkrachtige NGO’s en vakbonden willen het netwerk bijvoorbeeld gebruiken om te pogen een achterban terug te winnen en dogmatische marxistische groepen willen het benutten om ouderwets de voorhoede over de massa’s te vormen. Ook politieke partijen en regeringen (in de oorspronkelijke hallmarks nog nadrukkelijk uitgesloten van actieve deelname) zijn in toenemende mate actief op de forums. Het is de kunst om het forum-gebeuren open en transparant te houden, zonder geheime agenda’s en manipulaties. En het is evenzeer de kunst om genoeg van de radicale en bevrijdende elementen uit de begintijd over te houden, om te voorkomen dat we weer terugzakken in de machteloze toestand van de jaren negentig. Waarom dat juist in Nederland belangrijk is, wordt in het hieropvolgende stuk uiteengezet.

Noot:

1) Denk bijvoorbeeld aan boeken als Challenging Empires (Peter Waterman, red.), One No, Many Yesses (Paul Kingsnorth), Globalize Liberation (David Solnit, red.), Naming the Enemy en Global Revolt (Amory Star) of mijn eigen bescheiden bijdrage in Battling Big Business (Eveline Lubbers.red).
2) Ook analyses van de ontwikkelingen binnen de forums vullen ondertussen een aardige boekenkast. Kritiek op ondoorzichtige besluitvorming en ‘horizontale’ praktijken wordt niet alleen teruggevonden bij radicalere buitenbeentjes, maar ook bij mensen die tot de kern van de oorspronkelijk initiatiefnemers behoorden (zoals de Sousa Santos, Michael Albert, Peter Waterman, Naomi Klein, etc.).

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door redactie forum3.)