Ga naar de inhoud

“Hervormingen hebben niets opgeleverd. Dat is de reden dat ik anarchist ben”. Een interview met Benjamin Zephaniah

Benjamin Zephaniah spreekt met Anu Shukla over poëzie, politie en de voortdurende strijd tegen racisme

8 min leestijd

(Door Anu Shukla, Red Pepper, foto: Bryan Ledgard cc/flickr, oorspronkelijk verschenen op de website van tijdschrift Red Pepper, vertaling globalinfo.nl)

Benjamin Zephaniah is nog steeds kwaad. De legendarische schrijver, acteur, toneelschrijver, dichter en muzikant heeft zijn hele leven gefulmineerd tegen de racistische machine, en is niet van plan daar mee te stoppen. Als jonge zwarte man die opgroeide in de jaren ’70 en ’80, heeft hij meer dan genoeg politiegeweld voor de kiezen gekregen – en heeft zelf ook de gevangenis van binnen gezien. Die ervaringen hebben een oeuvre gevormd dat zich niet inhoudt als het gaat om kritiek op institutioneel racisme.

Benjamin kreeg het succes niet bepaald in de schoot geworpen. Hij stopte op dertienjarige leeftijd met school, en won al snel een reputatie als spraakwaterval in de scene van dub-poëzie voordat hij op 22-jarige leeftijd zijn eerste dichtbundel publiceerde. Het volgende jaar was de praktijk van willekeurige controles op straat door de politie aanleiding voor de rellen in Brixton in 1981. Benjamin zat daar midden in en legde die ervaringen in 1983 vast op de plaat Rasta.

Toen ik door witte politie-agenten werd gearresteerd, vertelde ik ze dat ze racistisch waren, waarna ze een zwarte agent stuurden om me in elkaar te slaan. Kon ik een zwarte smeris vertellen dat hij racistisch was? Hij maakte deel uit van het instituut. Dat gebeurde toen vaak. Ze sprongen dan uit hun auto, sloegen en reden verder. Daarom waren er ook veel rellen. Het Scarman onderzoeksrapport  over die tijd stelde vast dat de politie niet racistisch was – het zou daarentegen eerder de zwarte gemeenschap zijn die de gevaarlijke misvatting koesterde dat ze oneerlijk behandeld werden door de instelling.

Benjamin heeft het over dit incident op de plaat in het nummer Dis Policeman Keeps Kicking me to Death (Lord Scarman Dub) met de tekst:

 “I am living in de ghetto / trying to do my best / when dis policeman tells me / I’m under damn arrest / Him beat me so badly / I was on the floor / him said if I don’t plead guilty / him gwan kick me more / I was feeling sick, I pleaded RACIST ATTACK /another policeman come to finish me off, dis one was black. In dis war we have traitors who don’t think to sell you out. In dis war der are people who refuse to hear de shout for human rights to be regarded as a basic right. Still dis policeman kicks me every day and every night.”

Hij merkt op hoe de recente golf van verhalen over deportaties in de Britse nieuwsmedia laten zien hoe weinig er veranderd is sinds die tijden. Van de familieleden van migranten die slachtoffer werden  van de Grenfell Tower brand en die strijden om verlenging van hun visa zodat ze getuige kunnen zijn van het publieke onderzoek – tot voormalige inwoners van Commonwealth staten die ondergedoken levenstaten die ondergedoken leven uit angst voor deportatie: institutioneel racisme, zegt hij, bestaat nog steeds.

Bemjamin is zelf een prominent ondersteuner van de UK Chagos Support Association die gestart werd om steun te geven aan ‘ illegale’ eilandbewoners die het grootste deel van hun leven in de VK hadden gewoond. Hij zegt dat hun behandeling door de regering van het VK ‘beschamend’ is en bewijst dat het systeem bewust zo ontwikkeld was. Dat is volgens hem nog een goede reden om het te ontmantelen en nieuw op te bouwen.

“Ik vind het echt verbijsterend en deprimerend dat er nog steeds racisme is. We hadden bewegingen tegen Thatcher en racisme en sexisme in de jaren 1980. Tegen de jaren ‘ 90 dacht ik dat we het een ‘beetje in het gareel hadden gebracht’ . Maar ineens is het veel erger geworden. We zijn achteruit gegaan. Dat is niet te geloven.”

“Het is dus idioot als mensen zeggen dat het systeem niet racistisch is, want het is gebouwd op racisme, het is gebouwd op het wereldrijk (‘ empire’ ) en diens rijkdom is vergaard door racisme. Als er dan mensen in de verdediging schieten en beweren dat dat niet bestaat, dan is dat misschien wel omdat ze zich er zelf schuldig aan maken? “

Toen er in het VK in 2011 overal rellen uitbraken, maakten velen de vergelijking met de jaren ‘ 80 en de ervaringen van een jonge Zephaniah: een tijd toen opstandelingen politiegweld en dicriminatie aanvoereden als belangrijkste reden voor hun deelname. Maar toen de zender Channel 4 hem vroeg om een gedicht te schrijven over waarom mensen rellen, besloot hij het omgekeerde te doen: “Ik besloot juist te beschrijven waarom mensen niet in opstand komen, en ik vertelde ze:

“you don’t riot if you have a nice job and a home to come to at night. You don’t riot if you’re well fed and unemployment doesn’t pressure your head. You don’t riot if you live in the city but have a country cottage with a view so pretty. You don’t riot. Riot happen too late. And that’s South Africa, Britain is great.”

Hij merkt op dat de propaganda tegen migranten van de reguliere media bezig is om verarmde witte mensen uit de arbeidersklasse op te hitsen tegen gekleurde BAME-gemeenschappen. http://www.uk-bame.com/ Dat is de reden, vertelde hij, dat eenheid de macht heeft om zulke verdelingen te weerstaan en kan voorkomen dat institutioneel racistische structuren aan macht wint.

Witte gemraginaliseerde gemeenschappen zijn degene waar we mee zouden moeten samenwerken. Het elkaar doen haten is een bewuste methode van verdeel en heers. Het betekent dat degenen die de macht hebben, geen witte en zwarte legers hoeven op te bouwen omdat we onszelf al verdeeld hebben. Dus is het laatste wat ze willen dat arme mensen uit zwarte en witte gemeenschappen zich verenigen en zeggen, ‘ shit, we worden door dezelfde onderdrukt’ .

“ Maar als je praat met mensen uit de BNP (nazi-groep in het VK, vert.) en het National Front, dan besef je dat ze arme kleine witte jochies zijn. En als je hen vraagt ‘ wat wil je nu eigenlijk’ ? Antwoorden ze ‘we willen alleen een plek om rond te hangen en te spelen, zoals een buurtcentrum – en die kerels daar zeiden dat als we hen zouden volgen, dat we dat dan krijgen’ . Dat is precies wat Hitler deed. Hij zei: kijk hoe Duitsland is vernederd; volg mij en ik zal jullie weer groot maken”.

In feite, vertelde hij, zocht een voormalige neo-nazi waar hij tegen had gevochten in de straten van oost Londen eens contact met hem om te vertellen dat hij een Boedhistische monnik was geworden – een spiritualiteit die in lijn is met Benjamins eigen Rastafarianisme. Maar als het gaat om het verenigen tegen een gemeenschappelijke vijand, vertelde hij dat racisten ook hervormd kunnen worden op andere constructieve manieren.

“Als ik mediteer (filmpje) dan voel ik me verbonden met de bomen, de dieren en alles om ons heen. Ik voel dat ik daar deel van ben, dat we allemaal een geheel zijn. Maar als je politiek argumenteert, dan kan je niet echt iemand gaan vertellen ‘jij moet maar eens gaan mediteren want je bent een gore racist’ . Het hervormen van racisten is effectiever als dat afkomstig is van iemand die er zelf een was. Het is een beetje zoals wanneer ik naar gevangenissen ga. Ik ga gevangenen niet de les lezen. Ik vertel ze dat ik zelf ook in de gevangenis heb gezeten. Zo gebruik ik mijn energie om het systeem te bevechten.

“Maar als we serieus zijn is de oplossing om van systematisch racisme af te komen, om dat systeem neer te halen. Ik ben een revolutionair en deze instellingen, inclusief de politie, moeten goddomme onttakeld worden, neergehaald, en we moeten overnieuw beginnen.”

“ Niet veel mensen hebben het over revolutie zoals ik omdat de meesten reformisten zijn. Maar er zijn veel verschillende manieren waarin je een revolutie kunt hebben, hoewel niemand die zich echt voor kan stellen voordat het echt gebeurt. Kijk naar de Aarbische lente: een deel daarvan was succesvol, een ander deel minder, en het begon nota bene in Tunesië.

“Revoluties zijn begonnen vanwege dichters of omdat iemand op precies het goede moment op zijn of haar strepen ging staan, op het moment dat iedereen er genoeg van had. Wat we nodig hebben is een grote golf van mensen die zeggen, goed, we erkennen dat al die andere dingen die we proberen niet werken.

“Maar ze blijven maar zeuren over hervormingen. Hervormingen daar heb je niets aan. Daarom ben ik een anarchist. Ik geloof dat echt – maar we zullen op een dag een revolutie in Britain hebben.”

Benjamin Zephaniah’s autobiografie ‘The Life and Rhymes of Benjamin Zephaniah’, is dit jaar uitgekomen bij Simon and Schuster, waarna de auteur een tour langs 19 steden heeft gemaakt.