Het protest in Hamburg was bovenal een legitieme vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid

(Oorspronkelijk verschenen op de website DeWereldmorgen. Foto: Zaterdagnacht, een zitblokkade wordt genadeloos weggespoten)

Zaterdagavond in Hamburg: “Verdomme, ik wil ze gewoon weg uit onze straten”, briest een Duitse dertiger die tegenover ons zit aan een tafeltje in een pizzeria. Met ‘ze’ bedoelt hij de politie die op dat moment buiten voor de zoveelste keer aan het chargeren is. We zien mensen weggespoten worden, klappen krijgen. Een stoet aan waterkanonnen die voorbijtrekt. Daarna vult de straat zich opnieuw met groepen die wraak nemen op de politie door met stenen, flessen en vuurwerk te gooien. Zo zal het nog tot het ochtendgloren doorgaan.

“Het is al weken aan de gang”, zo gaat de geagiteerde dertiger verder. “Ik woon in een stadsdeel een eindje van hier, maar al wekenlang hoor ik die ellendige helikopters boven ons appartement cirkelen. En nu zie ik dit, de politie die hier chargeert en mensen aanvalt, scheisse …” Het is een teneur die we bij meerdere inwoners van Hamburg merkten de voorbije dagen. Mensen pikken het niet dat hun stad op een militaire manier bezet wordt en zijn de arrogante houding van de politie beu. Het centrum van Hamburg heeft inderdaad veel mee van spookstad: je ziet nauwelijks een auto rijden, op de colonnes aan politieauto’s na natuurlijk.

Dat dit alles ter meerdere eer en glorie van Trump, Poetin of Erdogan moet gebeuren vinden de meest inwoners van Hamburg ook niet bepaald aangenaam. Dat een Trump en de hele club van de G20 hier niet onmiddellijk welkom zijn, heeft ook te maken met de geschiedenis van de stad. Hamburg staat bekend als een stad die lange en historische traditie heeft van links verzet en antifascisme. Hamburg kent ook een bloeiende kraakscene en in de stad zijn tientallen kraakpanden te vinden. Merkel wou bewijzen dat zelfs in het centrum van zo’n stad als Hamburg een G20-top mogelijk is, maar dat liep dus even anders af.

Gezien de historsische traditie van Hamburg is het niet vreemd dat het overgrote deel van de mensen die de voorbije dagen op straat kwamen inwoners van de de stad waren. Hier en daar hoorden we Italiaans, Frans en Spaans, maar dat waren relatief kleine groepen. Ook de grote betoging van 80.000 mensen die op zaterdagmiddag – volstrekt vreedzaam – door de straten van Hamburg trok was bovenal een Duitse aangelegenheid. Het was een bont en vrolijk amalgaam van ngo’s, politieke partijen, actiegroepen en individuele burgers. Opvallend: een bijzonder grote Koerdische delegatie en vele mensen die Koerdische symbolen meedroegen uit protest tegen de aanwezigheid van Erdogan in Hamburg.

Naast de meer klassieke sociale eisen en verzuchtingen die te horen waren in de grote manifestatie – sociale rechtvaardigheid en het democratisch deficit van de G20 – werd er ook bijzonder veel aandacht geschonken aan de onmenselijke vluchtelingenpolitiek, de klimaatopwarming, antiracisme en vrouwenrechten. De spandoeken, slogans en muurschriften met variaties op ‘vluchtelingen welkom’ of ‘geen mens is illegaal’ op waren alomtegenwoordig.

Epic fail

De manifestanten die deze boodschappen wilden uitdragen in Hamburg werd het echter bijzonder moeilijk gemaakt de voorbije dagen. De politie trad altijd proactief op, manifestaties werden steevast weggespoten door waterkanonnen of weggeslagen door charges van de politie, nog voor ze goed en wel begonnen waren. Eigenlijk begon het al op zondag 2 juli, toen de eerste Duitse en internationale activisten Hamburg binnenstroomden. Ondanks een juridische toelating om te kamperen in enkele parken, ontruimde de politie de verschillende kampplaatsen manu militari.

Het toppunt was het uiteenslaan van de internationale betoging die donderdagavond wou vertrekken en die ook toelating had gekregen. Op deze beelden kun je goed het excessieve geweld van de politie gadeslaan. En het is na dat geweld dat de rust nooit meer is weergekeerd:

{youtube}jrRUbGgIXoQ{/youtube}

De tactiek van de Duitse politie leek deze te zijn: met de spierballen rollen en zo mensen afschrikken, iedere protest onderdrukken nog voor het zich kan op gang trekken. Vandaar ook de ronkende aankondigingen over de twintigduizend agenten die zouden ingezet worden en tientallen pantserwagens. Welnu, die tactiek faalde op magistrale wijze.

Eén ‘klein’ detail hadden de politiediensten over het hoofd gezien tijdens hun operaties, namelijk dit: je kan wel een betoging met harde hand uiteen drijven maar activisten die van elders komen en zeker de inwoners van de stad blijven natuurlijk wel aanwezig in de stad, ze lossen niet op in de lucht. Wat dan ook gebeurd is in Hamburg, is dat na het uiteenslaan van een grote betoging donderdagavond, allerlei kleinere groepen hun eigen acties zijn gaan organiseren, inclusief wraakacties op de politie. Een vaak gescandeerde slogan was “Ganz Hamburg hasst die Polizei”.

Tegen vrijdagavond verloor de politie controle over het stadsdeel St. Pauli, een stadsdeel dat bestaat uit kleine straten en stegen en waarin een massieve politiemacht dus machteloos staat als het er echt op aankomt. In die kleine straten werden wegen versperd om politievoertuigen de doorgang te bemoeilijken, er waren confrontaties in sommige straten en de politie trok zich terug.

De sfeer had vooral iets mee van een chaotisch festival. Er stond heel volk in de straten, er waren bijeenkomsten, straatfeesten, toespraken, en hier en daar ook rellen. Op het moment dat de hele wijk zogezegd in brand stond – als we de mainstream media mogen geloven (die niet ter plekke was) – stonden wij te kijken naar een vreedzame streetrave met enkele duizenden mensen. Ook dat was St. Pauli op vrijdag- en zaterdagnacht.

Politiek

Het is bevreemdend om, na zelf in Hamburg te zijn geweest, de berichtgeving over de protesten te lezen. In Duitsland namen politici het woord terrorisme in de mond, en ook hier lijkt het idee te leven dat er een halve burgeroorlog heeft plaatsgevonden in de straten van Hamburg. Wel, dat is niet zo. Het is vooral in en om één straat dat er vrijdag- en zaterdagavond rellen zijn geweest. In de omliggende wijken en straten was het onrustig in de zin dat er hier en daar barricades waren opgeworpen om de politie de doorgang te belemmeren of omdat er gewoon veel volk op straat stond. Het meest protest kon gecatalogeerd worden onder de noemer burgerlijke ongehoorzaamheid, een kern van enkele honderden militante actievoerders ging zich te buiten aan materiële vernielingen en confrontaties met de politie.

De groteske uitvergroting van de meest gewelddadige protestvormen uit zich ook op een andere manier in de berichtgeving rond de protesten in Hamburg, namelijk het gegoochel met het aantal gewonden. In de meeste media spreekt men nu over tot vijfhonderd gewonden bij de politie. Een zeer twijfelachtig cijfer of een bijzonder ruime toepassing van de de categorie ‘gewond zijn’. Over de tientallen zwaargewonden manifestanten waarvan er zich nog minstens één in coma bevindt, geen woord. Nochtans was er een mediacentrum van de actievoerders dat hierover dagelijks persberichten uitstuurde.

Het is daarnaast ook opvallend dat vrijwel niemand een politieke interpretatie durft te geven aan wat zich de voorbije dagen heeft afgespeeld in de straten van Hamburg. Er wordt gesproken over “zinloos geweld”, “terroristisch geweld”, over “relschoppers” of “provocateurs”. Dat is een heel gebrekkige lezing van wat zich in Hamburg afspeelde. Het ‘geweld’ in de straten van Hamburg was in de eerst plaats politiek verzet, gericht tegen een politieke vijand, namelijk de G20 en de krachten die deze top verdedigden.Dat verzet nam vele vormen aan: van barricades en het werpen van stenen tot vreedzame bezettingen, zitstakingen en toespraken.

Nu kan je voor of tegen dit soort opstand en burgerlijke ongehoorzaamheid zijn, maar dat is iets anders dan spreken over “zinloos” of “blind” geweld”, laat staan terrorisme. Het “geweld” was niet blind en niet betekenisloos. En het had een onmiddellijk objectief dat ook deels bereikt werd, namelijk het verjagen van de politie uit een stadsdeel en  hinder veroorzaken voor de G20-bijeenkomst.

Uiteraard gebeuren er in de marge van massale burgerlijke ongehoorzaamheid zaken die betreurenswaardig zijn en het is lang niet gezegd of de meeste excessieve vormen van straatgeweld wenselijk of bevorderlijk zijn voor een betere wereld. Maar protest, burgerlijke ongehoorzaamheid en het recht afdwingen om te kunnen manifesteren is en blijft legitiem. Laten we dat niet vergeten en niet toegeven aan de constante poging om politiek verzet en ongehoorzaamheid te criminaliseren.

Die criminalisering is trouwens nu al ingezet: in Duitsland wordt er nu voor gepleit om een Europese databank van “extreem-linkse” activisten aan te leggen.