Hoe neoliberaal kapitalisme in 60 jaar de planeet heeft gesloopt

(Door Jon Queally, commondreams 2015. Vertaling globalinfo.nl we willen donateurs!)

De conclusie dat het dominante economische model van de wereld – een geglobaliseerde vorm van neoliberaal kapitalisme, grotendeels gebaseerd op internationale handel en aangewakkerd door uitbuiting en consumptie van natuurlijke hulpbronnen – de drijvende kracht is achter planetaire vernietiging, zal niet als een schok komen. Maar de gedetailleerde beschrijving van het model van hoe dit heeft gewerkt sinds het midden van de 20e eeuw vormt een veel meer substantiële zaak dan veel eerdere pogingen. (Foto: NASA)

De roofzuchtige groei van de mensheid en de versnelde energiebehoefte van de laatste generatie – in het bijzonder gevoed door een economisch systeem dat toenemende niveaus van consumptie en toevoer van natuurlijke hulpbronnen vereist – drijven planetaire systemen in snel tempo naar hun breekpunt, volgens een nieuw paar verwante onderzoeken.

“Het is moeilijk om de schaal en snelheid van verandering te overschatten. In één enkel leven is de mensheid een geologische kracht geworden op planetaire schaal.” -Prof. Will Steffen

Het eerste onderzoek, voorbereid door onderzoekers van het Stockholm Resilience Center, kijkt specifiek hoe “vier van de negen planetaire grenzen nu zijn overschreden als gevolg van menselijke activiteit.” Gepubliceerd in het tijdschrift Science op donderdag, vonden de 18 onderzoekers die betrokken zijn geweest bij het verzamelen van bewijs voor het rapport – getiteld ‘Planetary Boundaries 2.0‘ – dat als het gaat om klimaatverandering, uitsterven van soorten en verlies van biodiversiteit, ontbossing en andere veranderingen in het land-systeem, en veranderde biogeochemische cycli (zoals veranderingen in hoe toonaangevende organische verbindingen zoals fosfor en stikstof in het milieu functioneren), de degradatie die al plaatsvindt, het Aarde-systeem als geheel naar een nieuwe staat van onbalans drijft.

“Het overschrijden van een grens verhoogt het risico dat menselijke activiteiten onbedoeld het Aarde-systeem in een veel minder welkomende staat zouden kunnen drijven, schade toebrengend aan inspanningen om de armoede te verminderen en die leiden tot een verslechtering van het menselijk welzijn in vele delen van de wereld, inclusief rijke landen,” zei professor Will Steffen, een onderzoeker bij het Centrum en de Australian National University, Canberra, die hoofdauteur was voor beide studies.

Naast de vier grenzen die al zijn overschreden, heeft de studie gekeken naar vijf andere manieren waarop de planetaire systemen worden aangevallen door menselijke activiteit. Ze omvatten: stratosferische ozonafbraak; oceaanverzuring; zoetwater gebruik; atmosferische aerosolbelasting (microscopische deeltjes in de atmosfeer die invloed hebben op het klimaat en levende organismen); en de introductie van nieuwe entiteiten in ecosystemen (bijvoorbeeld organische verontreinigende stoffen, radioactieve materialen, nanomaterialen en microplastics).

“Ik denk niet dat we de aarde hebben gesloopt, maar we creëren een veel moeilijkere wereld”, vertelde Sarah Cornell, een andere auteur van het rapport, aan Reuters.

In dit interview met Wired vorig jaar, beschreef Johan Rockström, directeur van het Stockholm Resilience Center, het idee over planetaire grenzen in detail:

{youtube}ua8PEG0AlsI{/youtube}

Gerelateerd aan de bevindingen van de eerste studie, onderzoekt het tweede rapport dat wat het de “Grote Versnelling” noemt en dat een beoordeling is van de snelheid en invloed die specifieke factoren hebben gehad bij het beschadigen van de planetaire systemen beschreven in Planetary Boundaries 2.0. Aan de hand van een reeks indicatoren vergelijkt de studie de relatie, in de loop van de tijd, tussen 12 ‘sociaal-economische factoren’ – inclusief economische groei (bbp); bevolking; directe buitenlandse investeringen; energieverbruik; en watergebruik – aan één kant met 12 ‘Aarde-systeem-trends’ – zoals de koolstofcyclus; de stikstofkringloop en biodiversiteit – aan de andere kant.

Met behulp van wat het een ‘planetair dashboard’ wordt genoemd, brengt het onderzoek de verspreiding en snelheid van menselijke activiteit in kaart vanaf het begin van de industriële revolutie in 1750 tot 2010 en de daaropvolgende veranderingen in het Aarde-systeem – bv. broeikasgassen, verzuring van de oceaan, ontbossing en achteruitgang van de biodiversiteit. De analyse wees uit dat toegenomen menselijke activiteit – en “voornamelijk het mondiale economische systeem” – alle andere factoren als primaire drijvende kracht achter verandering in het Aardesysteem achter zich heeft gelaten. Dat wordt in het rapport beschreven als “de som van de interactie van onze planeet op fysiek, chemisch, biologisch gebied en menselijke processen. ” De meest opvallende, dat wil zeggen “versnelde” veranderingen in dat systeem hebben zich in de afgelopen zestig jaar voorgedaan.

“Het is duidelijk dat het economische systeem ons naar een onhoudbare toekomst drijft en dat mensen van de generatie van mijn dochter het steeds moeilijker zullen vinden om te overleven. De geschiedenis heeft aangetoond dat beschavingen zijn opgekomen, vasthielden aan hun kernwaarden en vervolgens instortten omdat ze niet veranderden. Op dat punt bevinden we ons vandaag.” -Prof. Will Steffen

“Het is moeilijk om de schaal en snelheid van verandering te overschatten.” In één enkel leven is de mensheid een geologische kracht geworden op planetaire schaal “, zei Steffen, die ook leiding gaf aan de studie over Acceleratie.

De conclusie dat het dominante economische model van de wereld – een geglobaliseerde vorm van neoliberaal kapitalisme, grotendeels gebaseerd op internationale handel en aangevuurd door extractie en consumptie van natuurlijke hulpbronnen – de drijvende kracht is achter planetaire vernietiging zal niet als een schok komen. Maar de gedetailleerde beschrijving van hoe dit model heeft gefunctioneerd sinds het midden van de 20e eeuw biedt een meer substantiële zaak dan veel eerdere pogingen.

“Toen we deze datasets voor het eerst samenvoegden, verwachtten we grote veranderingen te zien, maar wat ons verraste was de timing. Bijna alle grafieken vertonen hetzelfde patroon. De meest dramatische verschuivingen hebben plaatsgevonden sinds 1950. We kunnen zeggen dat rond 1950 het begin was van de Geweldige acceleratie “, zegt Steffen. “Na 1950 kunnen we zien dat belangrijke veranderingen in het Aarde-systeem direct verband hielden met veranderingen die grotendeels verband hielden met het mondiale economische systeem.” Dit is een nieuw fenomeen en geeft aan dat de mensheid op aarde een nieuwe verantwoordelijkheid heeft voor de planeet. “

De publicatie maakt er een punt van om te erkennen dat consumptiepatronen en de opkomst van wat bekend is geworden als de Anthropocene Era niet evenredig de hele menselijke populatie betreft en dat het onderzoek naar het economische systeem dat de planetaire vernietiging onderbouwt er een is dat doorspekt is met ongelijkheid, waarin bepaalde bevolkingsgroepen op veel hogere niveaus consumeren dan andere.

Volgens het rapport, “concludeert het nieuwe onderzoek dat het leeuwendeel van de economische bedrijvigheid, en dus ook het leeuwendeel van de consumptie, grotendeels binnen de OESO-landen blijft, die in 2010 goed was voor ongeveer 74% van het wereldwijde BBP, maar slechts 18% van de wereldbevolking, wat wijst op de diepe schaal van wereldwijde ongelijkheid, die de verdeling van de voordelen van de Grote Versnelling verstoort en internationale inspanningen beschaamt, bijvoorbeeld klimaatverdragen, om de gevolgen ervan voor het Aarde-systeem te verwerken.”

Een verontrustende trend, merkt de publicatie op, is hoe een groeiende mondiale middenklasse – zoals die in de BRICS-landen van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika – een toenemende bedreiging voor de planeet vormt, aangezien de gedachtenwereld van de consument die werd gevormd in de OESO-landen, met name de VS, zich aan het verspreiden is.

In een interview met de Guardian, sprak Steffen zich duidelijk over de algehele impact van de twee nieuwe studies toen hij het alarm afkondigde over de koers van de mensheid. “Mensen zeggen dat de wereld robuust is en dat is waar, er zal altijd leven op aarde zijn, maar de aarde zal niet robuust voor ons zijn,” zei hij. “Sommige mensen zeggen dat we ons kunnen aanpassen met behulp van technologie, maar dat is een geloof, het is niet gebaseerd op feiten. Er is geen overtuigend bewijs dat een groot zoogdier, met een lichaamstemperatuur van 37C, in staat zal zijn om zo snel te evolueren. Insecten kunnen dat, maar mensen kunnen dat niet en dat is een probleem. “

“Het is duidelijk dat het economische systeem ons naar een onhoudbare toekomst drijft en dat mensen van de generatie van mijn dochter het steeds moeilijker zullen vinden om te overleven. De geschiedenis heeft aangetoond dat beschavingen zijn opgekomen, vasthielden aan hun kernwaarden en vervolgens instortten omdat ze niet veranderden. Op dat punt bevinden we ons nu.”

Wat een toenemende hoeveelheid sterke bewijzen aantoont, zei hij, is dat er ‘omslagpunten’ waar de menselijk soort simpelweg niet “overheen wil.”