Ga naar de inhoud

´Monsanto-methode´ (Zembla-tv), patenten en de Mars tegen Monsanto

Op 4 maart zond Zembla de documentaire ´De Monsanto-methode´ uit. Daarin wordt uitgelegd hoe dit bedrijf (en andere multinationals) de traditionele veredelingssector kapot maakt door het patenteren van nieuwe groenterassen en hoe het daarmee een groot deel van de wereldvoedseprodutie in handen te krijgt. Dit voorjaar doet het Europese Octrooi Buro (EPO) een heel belangrijke uitspraak over de principiële vraag of dit soort patenten geoorloofd zijn. Reden te meer om op 23 mei mee te lopen tijdens de Mars tegen Monsanto! (met veel weblinks)

10 min leestijd

(Oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)

De Zembla uitzending wordt herhaald op 5 maart (NPO2 om 10:10 uur) en is te zien op het internet.

¨De Monsanto-methode: ofwel de keiharde strijd om onze groenten¨

De Zembla-uitzending begint met de constatering dat er zonder groentezaad geen menselijk leven mogelijk is. En dat de handel in zaad zeer lucratief is. Een kilo tomatenzaad heeft méér waarde dan 1 kilo goud. Want 1 kilo tomatenzaad bevat enorm veel zaden en met elk zaadje kun je tot 50 kilo tomaten telen.

Agro-chemische multinationals zoals Syngenta, Monsanto, Bayer, BASF, Dow and Pioneer handelen in zaad en dat is zeer omstreden. Met nieuwe technologische methodes proberen ze nòg meer macht te krijgen over ons voedsel. Dit doen ze door de natuurlijke eigenschappen van planten te patenteren. Voorbeelden zijn Monsanto´s hoge broccholi en Syngenta´s rode paprika.

De wet- en regelgeving maakte het mogelijk dat deze bedrijven steeds meer zeggenschap krijgen over ons voedsel en daarmee zijn we van hen afhankelijk. Zij beweren op hun beurt dat ze een belangrijke bijdrage leveren aan onze voedselzekerheid.

De traditionele veredeling

De groentes die we eten zijn het product van voortdurend kruisen en selecteren door veredelaars (kwekers). Veredelen is het verbeteren van bestaande plantenrassen. Het gaat bijvoorbeeld om veranderingen in smaak en kleur, maar vooral om planten weerbaar te maken tegen ziekten. 35% van al het groente zaad komt uit Nederland.

Bepaalde gunstige eigenschappen worden in andere plantenrassen ingekruisd. Daarna worden deze zaden ontkiemd en wordt er geselecteerd. Het kan zo´n 10 jaar (of meer) duren voordat een geschikt nieuw ras is ontwikkeld. Omdat ziekteverwekkers steeds blijven veranderen (muteren), moeten de veredelaars ook steeds bezig blijven. Zieke gewassen leveren geen voedsel op en veredeling is dus de basis van onze voedselketen.

Kwekers halen hun zaad òf uit hun eigen voorraad òf uit die van de concurrent. Onder het kwekersrecht is het toegestaan om gebruik te maken van elkaars rassen ten behoeve van verdeling tot een nieuw ras (maar kwekers mogen niet elkaars ras namaken en dan verhandelen). Zo profiteren de kwekers van elkaars vondsten: innovatie die uiteindelijk in het algemeen belang is. Door het aanvragen van kwekersrecht op een nieuw ras kan men de gedane investering terugverdienen.

De komst van de agro-chemiereuzen

Met ingang van de 80-er jaren begonnen multinationals echter Nederlandse zaadbedrijven op te kopen, omdat de winsten groot zijn. Dit soort bedrijven was groot geworden door de productie van (gepatenteerde) bestrijdingsmiddelen en genetische gemanipuleerde gewassen. Nu kwamen daar de klassiek veredelde groenten bij.

In 2008 koopt de grootste producent van GM-gewassen – het Amerikaanse Monsanto – een derde Nederlands zaadverdelingsbedrijf op en wordt daarmee meteen ´s werelds grootste zaadleverancier voor traditionele groenten. Zowel kwekers als telers schrokken enorm van de grote macht van het bedrijf.
Monsanto is zeer controversieel door de koppelverkoop van de (gepatenteerde) onkruidverdelger Roundup en bijbehorende genetisch gemanipuleerde gewassen (maïs, soja). ¨Dubbel kassa¨ dus.

De praktijk heeft inmiddels uitgewezen (zie daarvoor de Zembla-uitzending ¨De gen-tech lobby¨ van 25 februari) dat de onkruidgewassen steeds resistenter worden tegen Roundup zodat de boeren genoodzaakt zijn om ook andere giffen te gebruiken (cocktails). Daardoor zijn hun kosten veel hoger dan gedacht. Daarbij hebben boeren te maken met ongewilde kruisbestuiving en het overwaaien van GM-zaad. Ze lopen het risiko dat Monsanto hen voor het gerecht sleept als er op hun land niet-gekocht Monsantozaad wordt gevonden. Het bedrijf blijkt erg aggressief op te treden en dreigt boeren met dure advokaten kapot te procederen. Daardoor zijn er maar weinigen die het gevecht aan gaan met de reus.

De Monsanto-methode

Monsanto heeft zowel gif als gewas gepatenteerd zodat niemand dit zonder betaling mag gebruiken en zeker niet mag namaken. Door die patentering verkreeg het bedrijf een monopolie die het tot marktleider maakte op in die sector. Dat wordt de Monsanto-methode genoemd.
Deze methode past het bedrijf nu ook toe op de sector van de traditionele groentegewassen. Op deze wijze probeert Monsanto stukje bij beetje de wereldwijd voedselketen in handen te krijgen!

De tegenstanders van Monsanto vinden dat er een wezelijk verschil is tussen patenten op auto-onderdelen of chemische middelen en op voedselgewassen.
De denk- en handelswijze van het bedrijf is volgens hen in strijd met bestaande kwekersrecht. De gehele groentesector – op Monsanto, Bayer en Syngenta na – sprak zich daarom in 2009 uit tegen het gebruik van patenten.

De multinationals blijven echter doorgaan met het aanvragen van patenten op planteneigenschappen bij het European Patent Office (Rijswijk, München) ¨om de technologie te beschermen en de dure investeringen te kunnen terugverdienen¨. Nadat Syngenta een patentaanvraag deed voor een rode paprika die resistent is tegen de witte vlieg, werd er bezwaar gemaakt door 34 organisaties in 27 landen.

Volgens Syngenta gaat de verdeling door nieuwe technologieën steeds sneller, sneller dan die te bereiken zou zijn met de traditionele verdeling. Daardoor is het ook duurder en zou patentering noodzakelijk zijn. Zonder patentering kan een bedrijf niet overleven aldus Syngenta.
Het genetische bronmateriaal voor de kruisingen komt echter uit openbare voorraden. Het gaat daarbij om planten die ergens op aarde ook in de natuur voorkomen.

Principes vs. agressiviteit en marktmacht

In feite stoppen zowel de traditionele kwekers als Syngenta veel tijd en geld in het overzetten van bepaalde bruikbare eigenschappen van het ene naar het andere plantenras. Traditioneel zaadbedrijf De Bolster vraagt principieel géén patenten aan omdat daarmee een monopoliepositie kan worden afgedwongen ten koste van anderen. Een gepatenteerd gewas mag namelijk niet meer gebruikt worden ten behoeve van innovatie en met licenties kan veel geld mee verdiend worden.

Daarbij komt dat het aanvragen van een patenten heel erg duur is en dat het ook kan worden aangevochten door (dure) advokaten van een tegenpartij. En dat zou de Bolster niet eens kunnen betalen. Ze hebben evenmin geld om de patentaanvragen van Monsanto, Synganta en enkele andere bedrijven aan te vechten hoewel dat eigenlijk zou moeten gebeuren, want het gaat in feite om een vorm van diefstal.

De politiek en de wet

Machtige bedrijven dringen op deze wijze de kleinere veredelaars zelfs uit hun niches en vergroten zo hun dominantie over ons voedsel. Zelfs staatssecretaris Dijksma gaat dat te ver, want het tast volgens haar de keuzevrijheid aan van kwekers, telers en consumenten en brengt de voedselzekerheid van ons allen in gevaar. De monopolist kan elke prijs vragen en de kwetsbaarheid van de voedselproductie neemt drastisch toe omdat het aantal soorten gewassen zal afnemen door het gebrek aan concurrentie.

Ondanks dat het Europees parlement zich uitsprak tegen het verlenen van patenten op veredelde planten, werden ze toch verleend door het European Patent Office (EPO). Het EPO zegt zich te beroepen op de wet die ervan uit gaat dat het bij veredeling van plantenrassen om uitvindingen gaat en dat die gepatenteerd mogen worden. Toch stelt de Europese Octrooiwet dat planten- en dierenrassen en biologische werkwijzen zoals verdeling niet mogen worden gepatenteerd. Volgens de EPO mogen klassieke verdelingsprocessen (¨essentieel biologische processen¨) niet worden gepatenteerd in tegenstelling tot het eindproduct (de planten). In de wet staat namelijk dat biotechnologische processen planten kunnen omvatten. (noot)

In de verdrukking

Monsanto heeft een patent gekregen op een broccholi-variant die gemakkelijker oogstbaar is met een machine. De Bolster heeft vanuit hetzelfde bronmateriaal al een jaar of vier geleden een broccholisoort met dezelfde eigenschap ontwikkeld. Zij worden nu overruled door het Monsanto-patent en moeten noodgedwongen stoppen met de verdeling van deze plant.

Belangrijke uitspraak verwacht

Dit voorjaar komt de Kamer van Beroep van het EPO een uitspraak over de principe-vraag of bedrijven traditioneel veredelde groentegewassen mogen patenteren of niet. Een uitspraak met verstrekkende gevolgen! Er liggen inmiddels honderden aanvragen te wachten op goedkeuring.

Dijksma wil volgend jaar voorstellen doen voor aanpassing van de EU-wetgeving zodat kwekers vrij toegang blijven houden tot biologisch materiaal.
Omdat het politieke proces op zich laat wachten, heeft de sector zelf een platform opgericht voor onderhandelingen over licenties, om te voorkomen dat zaad door patenten helemaal niet meer beschikbaar is. Maar Monsanto doet in elk geval niet mee!

Zembla kreeg tegen alle verwachtingen in – en na wekenlang wachten – de mogelijkheid tot een interview met iemand van Monsanto (zie vanaf 24:30 min.)
Het bedrijf zou zich realiseren dat het belangrijk is om uit te leggen waar het mee bezig is (…) Het effect van de jaarlijkse aktiedagen misschien?

(noot) Ter illustratie van het soort organisatie dat het EPO is, lees dit: ¨Opstelten: uitspraak rechter geldt niet voor Europese instelling¨, Volkskrant, 26 februari 2015.

2015 Mam flyer

Hieronder staan nog een groot aantal relevante weblinks:

Mars tegen Monsanto 23 mei 2015:

* ¨2015 March Against Monsanto facebook page¨
* Wereldwijde aktieagenda, oa Nederland (Amsterdam, Zwolle, Groningen, Den Haag)
* Flyer


Achtergrond GM, Monsanto en TTIP:

* ¨Protesteren tegen Monsanto of tegen lakse overheden?¨ (Mo be, 27 mei 2013)
* ¨Monsanto schuldig bevonden aan vergiftigen Franse boer¨ (Zembla, 14 feb 2012).
* ¨‘Natuurlijke’ producten in VS vol met gmo ‘s, ook besmetting in Nederland¨ (Duurzaamnieuws, 11 oktober 2014).
* ¨Over genetische manipulatie: de wereld volgens Monsanto¨ (Buitenbant).
* ¨Verder wil ik erop wijzen dat Monsanto gestopt moet worden¨ (Alexis de Roode)
* ¨Help mee de Nederlandse biodiversiteit te beschermen¨ (Achter de samenleving)
* ¨Reclaim the Seeds in Driebergen druk en geslaagd¨ Reclaim the Seeds, 2 maart 2015), met fotos.
* ¨Aandacht voor octrooi op voedsel bij Zembla¨ (Bionext)

STOP-TTIP

* ¨Monsanto wil via TTIP handelsverdrag GMO in Europa doordrukken¨ (Lang Leve Europa, 29 juli 2014)
* ¨TTIP: A lose-lose deal for food and farming¨ (Corporate Europe Observatory, 8 juli 2014)
* ¨TTIP: Regulations Handcuffed¨ (Corporate Europe Observatory, 28 januari 2015)
* ¨Open Letter to Commission: new GMOs should not escape regulation¨ (Corporate Europe Observatory, 27 januari 2015)
* ¨Monsanto koloniseert Oekraïne met steun van de EU¨ (DeWereldMorgen, 18 januari 2015)
* ¨Nieuwe ‘Monsanto-wet’ in Afrika dringt boeren GGO’s op¨ (DeWereldMorgen, 7 januari 2015)
* ¨The War on Genetically-Modified-Food Critics: Et tu, National Geographic?¨ (Foodtank, 27 februari 2015)
* ¨MEPs, NGOs at odds over effect of Europe’s GMO stance on developing world¨ (Euractiv, 27 februari 2015)
* ¨10 reasons we don’t need GM foods¨ (GM Watch)
* ¨Monsanto the Murdering Monopoly¨ (GM Watch video)
* ¨Corporate takeover videos¨ (GM Watch)
* ¨‘Natuurlijke’ producten in VS vol met gmo ‘s, ook besmetting in Nederland¨ Duurzaamnieuws, 11 oktober 2014)
* ¨Hundreds of Farmers Block Roads in Protest of Monsanto’s GMO Crops, Poland’s largest farmer uprising¨ (Natural Society, 27 februari 2015)
* ¨Monsanto and Dow sue Maui County over GMO cultivation ban¨, GM Watch, 14 november 2014)
* ¨Vermont fights attempt to block GMO labelling law¨ (GM Watch, 19 november 2014)
* ¨GMO labelling bills in Indiana and Minnesota; Jackson County, Oregon defends GMO ban¨ (GM Watch, 10 februari 2015)
* ¨Monsanto and Big Food Losing the GMO and ‘Natural’ Food Fight¨ (Huffington Post, 24 juni 2014).

(verkorte weblink: http://www.supermacht.nl/?p=4485)