Ga naar de inhoud

Niet naïef achter iedere luchtballon aanrennen

Overtuigen van extreem rechts heeft geen zin.

6 min leestijd

(Door Ralf Sotscheck (*1), overgenomen van solidariteit.nl illustratie: vlag van Arditi del Popolo, a militant anti-fascist group founded in 1921, wikipedia, cc3.0/flanker)

Wat de Gaulands en Salvinis roepen zijn geen versprekingen. Het zijn vooropgezette uitspraken. Ompraten is daarom zinloos. Volgens het motto ‘de kruik gaat te water tot hij barst’ laat rechts morele grenzen achter zich. Ze peilen hoe ver ze kunnen gaan. Test marketing, heet dat. Als het lukt, komt het product op de markt. Bij Trump, Gauland, Orban, Salvini, Kaczynski en consorten gaat het echter niet om een product, maar om fascisme.

Natuurlijk heeft het fascisme nu een ander gezicht dan honderd jaar geleden. De wereld is ook veranderd. Maar de volgende van de veertien kenmerken van fascisme die Umberto Eco beschrijft, lijken zeker van toepassing; volgens Eco kan ieder kenmerk een katalysator van fascisme worden. Wantrouwen tegen de wereld van de intellectuelen, afwijzing van de moderne wereld, hang naar de cultuur van het verleden, gesloten wereldbeeld, angst voor anders zijn, uitbuiting van sociale of individuele frustraties, afkeer van de elites en natuurlijk nationalisme. (*2)

  • Bannon, 1953, ex-bankier, initiator van uiterst rechtse nieuwssite Breitbart.
  • Funke, 1944, Vrije Universiteit van Berlijn, specialismen antisemitisme en rechts extremisme.
  • Gauland, 1941, oprichter en woordvoerder van Alternative für Deutschland,
  • Höcke,1972, uiterste rechtervleugel AfD.
  • Kaczynski, 1949, leider regeringspartij Polen, PiS (Recht en Rechtvaardigheid).
  • Meechan, 1989, rechtse Schotse cabaretier (you tube).
  • Orban, 1963, premier van Hongarije, voorzitter Fidesz (Burgerunie).
  • Salvini, 1973, vicepremier Italië, partijleider van Lega Nord.
  • Sarrazin, 1945, lid SPD, criticaster immigratiebeleid.

Fascisme

Van de geschiedenis leren we dat fascisme geen meerderheid nodig heeft. Voldoende is 40 procent. Dan heb je de macht en kan die geconsolideerd worden door dwangmaatregelen. Fascisme komt niet uit het niets opduiken in een bestaande democratie, schrijft de Ierse journalist Fintan O’Toole in de Irish Times. Mensen geven hun idee van fatsoen en vrijheid niet zomaar op. Dat gaat stap voor stap.

Het fascisme is een levend beest dat zich door de ’trial and error’ methode aanpast aan de tegenwoordige tijd. Twee stappen vooruit en één achteruit, zo wennen de mensen aan denkbeelden waar ze eerst nog voor terugschrokken. Aan de hand van de reacties worden de tactieken en uitlatingen verder ontwikkeld.

Alternatieve feiten

Niemand heeft meer verstand van marketing dan Donald Trump, de president van de Verenigde Staten. Eén van zijn proefballonnen was om de kinderen van vluchtelingen van de ouders te scheiden en ze in kooien op te sluiten. We moeten van de protesten geen verkeerd beeld krijgen, want het experiment is geslaagd. De populariteit van Trump nam niet af, meer dan 50 procent van de Republikeinen was het met deze barbarij eens.

Nog belangrijker was dat de propagandamachine voor alternatieve feiten ook een rol speelde. Op Fox News van Rupert Murdoch werden de huilende kinderen als toneelspelers afgeschilderd die de Verenigde Staten overspoelden als ongedierte. De aloude tactiek van een groep buitenstaanders te ontmenselijken en hun als een bedreiging af te beelden. Kaczynski beweert dat vluchtelingen cholera en parasieten met zich mee brengen. Gauland wil ongewenste ‘entsorgen’. Sarrazin wil dat alleen de mensen kinderen krijgen die het verdienen. Salvini wil een gecontroleerde etnische zuivering en Roma moeten geregistreerd worden. Orban roept dat de eeuw van de liberale democratie ten einde is. En de steeds verder naar rechts opschuivende Ukip in Groot Brittannië (United Kingdom Independence Party) heeft Mark Meechan in zijn rangen opgenomen, de man die zijn hond heeft geleerd de Hitlergroet te brengen als er geroepen wordt ”joden vergassen”. Nog maar te zwijgen over de woordendiarree van Steve Bannon en Björn Höcke.

Naïviteit

Dat alles heeft niets te maken met taalverruwing zoals sommigen als Hajo Funke (Duitse hoogleraar) analyseren. Het zijn geen ontsporingen, maar bewust opgezette proefballonnen. Als de protesten opgedroogd zijn, kan er nog wel weer een schepje bovenop. Het ‘bruine’ voetvolk, waarmee ze zeggen niets van doen te hebben, mag het vuile werk opknappen zoals laatst in Chemnitz. [In 2018 hitste de AfD de bevolking op nadat een Duitser was vermoord, waarbij politici en politie de onlusten bagatelliseerden]

En dan praten met zulke mensen? Het is naïef te denken dat ze bekeerd kunnen worden of zich anders gedragen. Een parallel kan getrokken worden met de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. De conservatieven waren de loopjongens van de fascisten. Toen Mussolini per slaapwagon in Milaan aankwam, overhandigde koning Viktor Emanuel III hem zonder verzet de regering. En rijkspresident Hindenburg en de oude kliek van conservatieven nodigden Hitler uit om zitting te hebben in de regering, omdat ze dachten dat ze hem als marionet konden gebruiken.

niet aan iedere vuilnisemmer te ruiken om te weten dat ie stinkt

Op straat aframmelen

Tegenwoordig bagatelliseren politici, zoals de minister-president van Sachsen Michael Kretschmer en minister van Binnenlandse zaken Horst Seehofer, de bruine hordes. Fascisme leeft onder de oppervlakte van iedere samenleving. Opportunistische politici zorgen voor de voedingsbodem, waardoor het fascisme aan de oppervlakte komt. Ook televisiepresentatoren als Maybrith Plasberg en Sandra Wills nodigden de rechtervleugel van de AfD (Alternative für Deutschland) uit en zo werden hun thema’s op de agenda gezet. Klaarblijkelijk om de kijkcijfers te verhogen [in Nederland vergelijkbaar met Jensen].

Maar we hoeven niet aan iedere vuilnisemmer te ruiken om te weten dat ie stinkt. De Groep 43 had een andere tactiek. Dit waren 43 mannen, waaronder de joodse kapper Vidal Sassoon, die vanaf 1946 tegen de fascisten van Oswald Mosley optrokken in het Londense East End. Ze werden iedere keer dat ze de openbaarheid opzochten, afgerammeld. De Groep 43 groeide zelfstandig uit tot op het laatst meer dan negenhonderd leden. Na vier jaar werd de groep opgeheven, omdat de fascisten van de straat waren verdreven en Mosley zich stil hield.

Eind jaren vijftig van de vorige eeuw probeerde Mosley het weer. Nu in de Londense wijken Brixton en Notting Hill. Hij mobiliseerde deze keer tegen gekleurde immigranten. Prompt ontstond begin jaren zestig de Groep 62, met vele bekende gezichten uit de Groep 43, en gaf hem weerwoord. Tegenwoordig is het veel erger. Nu heb je twee Groepen 43 nodig, zei een voormalig lid bij een reünie in 1990. Bedenk daarbij dat het rechtspopulisme in die jaren nog niet zo’n belangrijke of vooraanstaande rol speelde. De Sovjet-Unie was tijdens de koude oorlog de gemeenschappelijke vijand en de regeringen in het Westen zorgden door de verzorgingsstaat voor de onderkant van de maatschappelijke middenlaag voor min of meer acceptabele levensomstandigheden. Bovendien had het neoliberalisme nog een enigszins menselijk gezicht. Na 1989 en vooral na de mondiale financiële crisis wordt alles anders. Tegenwoordig zijn er vele Groepen 43 nodig.

noten:

(*1) Eerder, 28 december 2018, verschenen bij Die Tageszeitung TAZ, Nicht nach Testballon jagen – https://www.taz.de – Vertaling Ab de Wildt.

(*2) Open Culture, Umberto Eco Makes a List of the 14 Common Features of Fascism, 22 november 2016.