NSF: Alles rustig in de polder?

Het artikel is vertaald om te verschijnen in de komende Buiten de Orde.

Als alles meezit zal ook in Nederland eind november een Sociaal Forum plaatsvinden. De driedaagse manifestatie wordt georganiseerd op initiatief van een drietal platformen, waarin een aantal ngo’s als Novib en Milieudefensie het voortouw nemen, naast (oer)oud links in de vorm van Marxistische partijtjes als de IS. Ook vakbondsorganisaties zijn er in meer of minder mate bij betrokken.

Na een tumultueuze start, waarbij meer activistische groepen zich kritisch met de start bemoeiden omdat ze vreesden dat het een weinig transparant polderonderonsje zou worden, is inmiddels de rust weergekeerd en wordt er stil aan de voorbereiding gewerkt. Opvallend is dat ook elke discussie over doel en invulling van het NSF verstomd lijkt, hetgeen niet betreurd lijkt te worden door de initiatiefnemers. Zien we hier al het in het artikel hieronder gesignaleerde “misbruik” (maar dan in prenatale vorm) door NGO’s en oudlinks die op zoek zijn naar een nieuwe achterban omdat ze die in de afgelopen jaren met hun saaie systeembevestigende campagnes verloren zijn?

Internationaal woedt er echter wel een debat over nut en noodzaak van de internationale Forum-‘beweging’. Andrej Grubacic, een Servische wetenschapper en activist, schreef een polemisch stuk dat kanttekeningen zet bij de ontwikkelingen die de Wereld- en regionale Forums doormaakten. Hij schreef het stuk na het derde WSF in Porto Alegre, en dus voor de jongste in Mumbai. En tussen het ESF in Florence en dat in Parijs in. Hij beveelt aan om te kiezen tussen “meedoen of afhaken” en afhankelijk van de reacties vooreerst nog mee te doen.

Leven na Sociale Forums
(Nieuw radicalisme en de vraag over het standpunt ten aanzien van Sociale Forums)

Als er gesproken wordt over het ‘forum’, maken historici onderscheid tussen drie verschillende betekenissen van de term. Volgens een stroming, refereert het woord aan een “agora”, een plek voor ontmoetingen en discussie. Volgens een tweede is het forum een markt. Een derde stroming beschouwt het forum als een lichaam van gekozen vertegenwoordigers dat geldige en bindende besluiten neemt.

Het derde WSF in Porto Alegre had niets van een “agora”, het leek meer op een markt, maar ik vrees dat het momenteel omgevormd dreigt te worden in een lichaam van gekozen vertegenwoordigers – die door niemand gekozen zijn.
Noam Chomsky heeft gesteld dat het een welkome ontwikkeling voor de alternatieve globaliseringbeweging zou zijn als er een echte ‘internationale’ opgericht werd, gebaseerd op antiautoritaire uitgangspunten en ontdaan van de historische last van oude tegenstellingen. Biedt de ervaring met het derde WSF ons echter aanleiding voor zulk een optimisme? Of geeft het eerder uitzicht op de mogelijkheid van de vorming van een specifieke “internationale van de Onverantwoordelijken”?

Ik ben van mening dat als we het over de zogenaamde anti-globaliseringsbeweging hebben, het mogelijk is om twee parallelle processen te onderscheiden.
De ene, die ik het nieuwe radicalisme noem, begon met de Zapatistische opstand en bracht onder meer de vorming van het Peoples’ Global Action (PGA) netwerk voort.
De tweede, die ik traditioneel noem, heeft zich los daarvan ontwikkeld en is geculmineerd in de vorming van het WSF en regionale forums.
De geschiedenis van deze stromingen, die grotendeels gelijktijdig ontstaan zijn, is redelijk goed bekend. Demonstraties, de Dagen van Internationale Actie, en forums – evenals het Indymedia project (IMC) dat een nogal bijzondere manier van activistische communicatie introduceerde – vormden de meest belangrijke manifestaties van de beweging zelf. Het nieuwe radicalisme impliceert een poging om zichzelf te distantiëren van de praktijken van oud-links; zich te verwijderen van het terrein van conventionele politiek en een nieuwe politieke ruimte te creëren, “politiek van onderaf”; pre-figuratieve politiek (dwz. manieren van organiseren die bewust de wereld benaderen die je wilt opbouwen); directe actie en burgerlijke ongehoorzaamheid; antikapitalistisch en tegen de staat gericht.
Het traditionele blok omvat hervormingsgezinde liberalen en vertegenwoordigers van NGO’s, naast leden van de oud-linkse anti-kapitalistische partijen. Hoewel er zekere verschuivingen te bemerken zijn in de retoriek (vooral als de bekende “civiele maatschappij” ter sprake komt), is de praktijk als vanouds gebleven: pogen om het kapitalisme te hervormen en te vermenselijken, lobbyen via en met politieke partijen, het rekruteren van nieuwe partijleden om te strijden voor een nieuwe transformatie die niet een zoveelste “verraden revolutie” zal zijn. Het traditionele paradigma behelst loyaliteit ten aanzien van de oude praktijken van politieke actie, in tegenstelling tot de bewuste breuk met de oude paradigma’s van het nieuwe radicalisme.
De traditionelen hebben begrepen (en daarvoor verdienen ze erkenning) dat er iets daadwerkelijk nieuws is aan de nieuwe beweging. . Het bewijs daarvoor is het simpele idee van het organiseren van “forums” – het instituut dat “nieuw” is hoewel het op de “oude” manier wordt georganiseerd – zowel als het streven van politieke partijen om zichzelf om te vormen in netwerken zoals ATTAC.

Zoals ik al heb gesteld, hebben deze twee stromingen zichzelf grotendeels onafhankelijk van elkaar gevormd. Ik zie dat verschil echter niet noodzakelijkerwijs als een handicap. In tegendeel, ik denk dat die verschillen goed zijn voor de beweging. . Zij voeden deze met verschillende energieën. Het is mogelijk om veel te leren van de hervormers. Veelal kun je daar meer van opsteken dan van antiautoritaire sektaristen die er plezier in scheppen om zichzelf te marginaliseren of zich wentelen in een zeker “antiautoritair narcisme”.
Er ontstaat echter een probleem als “Globalise Resistance” verwordt tot “Monopolise Resistance”; of als de balans tussen de twee stromingen verstoord raakt; of als de ruimte voor dialoog te zeer versmalt. Het laatste WSF bood overtuigend bewijs van zo’n verstoorde balans, evenals het onlangs gehouden Europees Sociaal Forum (ESF) in Florence. De bureaucratisering van de beweging en de instelling van een forum-bureaucratie wordt steeds duidelijker.
Het gevaar dat “globalisering van onderop” steeds meer verwordt tot “globalisering vanuit het centrum” is ook steeds evidenter. Het fenomeen van “NGO-isatie van de beweging” groeit, gekoppeld aan BINGO-politiek (Big International Non-Governemental Organisations).
Willen we echt een beweging vormen die lijkt op een cocktailparty in de lounge van het Plaza São Rafael Hotel in Porto Alegre? Willen we een beweging die wordt gedomineerd door bureaucraten van middelbare leeftijd met palestijnensjaals om en bewapend met herinneringen van 1968 (of 1917?). Willen we sociale forums met onzichtbare organisatoren? Ik ben het niet eens met Naomi Klein’s stelling dat het Forum gekidnapt is, omdat het in feite nooit van “ons” is geweest; of misschien is het in een lichtelijk andere vorm gekidnapt. Het is niet zo dat het Forum gekidnapt is, maar dat de antiautoritaire geest die het in het begin heeft geïnspireerd, misbruikt is. De leus “Een andere wereld is mogelijk” is letterlijk afkomstig van de Zapatistas. De taart die in het gezicht van de leider van de (nu regerende Braziliaanse Arbeiderspartij, vert.) PT landde gedurende het WSF, is een metafoor (in de context van Latijns Amerika) voor de oppositie van twee nogal verschillende richtingen en twee nogal verschillende opvattingen van politiek: De ene die de zoveelste poging inhoudt om verandering te bewerkstelligen binnen het kader van conventionele politiek; en de andere die verraadt dat er gezocht wordt naar iets nieuws, naar oplossingen die gevonden kunnen worden voorbij het stemmen en lobbyen. Dit houdt in dat partij-politiek collectief verlaten wordt en gezamenlijk gekozen wordt voor “politiek zonder macht”. Is het mogelijk, en is het nodig, om deze twee visies in balans te houden?

Een antwoord op deze vragen – vragen over de strategische opvattingen van nieuwe radicalen ten aanzien van de wereld en ten aanzien van regionale forums, is gegeven door Linden Farrer en Michael Albert in een tweegesprek die terug te vinden is op de webpagina’s van Peoples’ Global Action die aan het WSF zijn gewijd (zie website). Beide auteurs denken in de lijn van het “afhaken of besmetten”-model (de titel van een uitstekend artikel van Farrer). Beiden kiezen uiteindelijk, ondanks een zeker pessimisme, ten gunste van “besmetting”. Nu, na WSF 3, lijkt het mij tijd om deze strategische optie -afhaken of besmetten – te vervangen door een lichtelijk afwijkende: deelnemen of afhaken.

Ik denk dat de tijd gekomen is om een aantal afwijkende modellen te ontwikkelen voor strategische communicatie in het kader van het hele Forum proces. Zulke pogingen hebben tot nu toe uitgemond in iets als het Hub in Florence, vervolgens de intergalactica en ‘Life after Capitalism’ (zie website) project in Porto Alegre. (aan de vooravond van de protesten tegen de Republikeinse Conventie in New York was een tweede versie van deze conferentie, vert.).
Hub en Intergalactica hebben interessante vormen van zelforganisatie tentoongespreid – een laboratorium en experiment op het gebied van sociale ongehoorzaamheid, georganiseerd in de geest van algehele horizontaliteit en een breuk met de klassieke ‘conferentie’modellen voor politieke debatten. Er was ook wel bepaalde kritiek op Hub, dat plaatsvond tijdens het ESF in Florence, gericht op het gebrek aan structuur en aan theorie en politieke visie. Het nieuwe radicale activisme zou niet moeten verworden tot een permanente festiviteit.
Life After Capitalism was opgezet met het idee van een ‘forum binnen het forum’ dat gericht zou zijn op strategie en politiek en economische visie en op vele dimensies van het dagelijks leven. Het programma bevatte onder meer de zeer succesvolle conferentie van Peoples Global Action. De kritiek op het LAC ging vooral over het feit dat ze vasthield aan de klassieke vorm van discussie. Het nieuwe radicale activisme zou niet moeten verworden tot een permanente conferentie.
Deze experimenten, met al hun sterke en zwakke kanten, waren uitermate interessant en verdienen de nodige aandacht. Maar ze werden allemaal vakkundig naar de marge gedrukt. LAC werd weggestopt in een vakantiepark in een buitenwijk, terwijl de Intergalactica verplaats werd naar een tent die zelfs Sherlock Holmes slechts met de grootste moeite zou hebben kunnen vinden. Waarom? Mijn antwoord verschilt waarschijnlijk lichtelijk van de kwade geluiden die ik van de meesten hoorde die zich met deze kwestie bezig hebben gehouden. Ik geloof namelijk niet dat er sprake was van een georganiseerde politieke opzet. Ik denk dat het vooral bureaucratische kippigheid was die hier een rol speelde, dat wil zeggen de bureaucratische desinteresse van de organisatoren van het Forum die ons niet genoeg serieus namen. Misschien is het tijd om aan te tonen dat ze een misser begingen.

Betekent dit dat het Forum verlaten moet worden? Nee, of eigenlijk; nog niet. Het idee van de Forums is goed. Als er gelegenheid is, en ik geloof dat die er is, om ze anders te organiseren:
“Wil de anti-kapitalistische beweging daadwerkelijke verandering bereiken, dan zal ze uit moeten gaan van een confrontatieve opstelling ten aanzien van de liberale demokratie. Dit zou de vorming van sociale forums in heel Europa kunnen omvatten, op lokaal niveau, met directe banden met de lokale strijdbare gemeenschappen. Georganiseerd in een federale structuur – maar de locale autonomie respecterend – zouden deze de aardevernietigende, autoritaire en onderdrukkende regeringen die momenteel de dienst uitmaken kunnen ondermijnen en uiteindelijk overbodig maken.” (L.Farrer)
Het gebrek aan democratische benadering en aan “transparantie” (een populaire term onder theoretici op het gebied van ‘civil society’) doordrenkt de institutie van het huidige Forum op alle niveaus. Een terzakedoende vraag die gesteld kan worden en waarop zelfs de leven van het zogenaamde International Council (Internationale Raad, IC, het informele hoofdbestuur van het WSF, vert.) geen antwoord op heeft: Wie organiseert deze forums eigenlijk? De lijst van organisaties die vertegenwoordigd zijn in het IC, leest als een woud aan namen van nietszeggende organisaties. Naar verluidt is het IC een soort ere-orgaan, dat weinig meer doet dan reeds genomen besluiten te bekrachtigen (waarschijnlijk overeengekomen via de axis Parijs-Sao Paulo) die zijn voorgesteld door het Organizing Committee. Wat is het OC? Ik heb geen flauw idee. Waarschijnlijk dezelfde mensen die het Orwelliaanse Secretariaat voor de ‘Oproep van Sociale Bewegingen’ hebben opgericht dat zich ergens in Sao Paulo moet bevinden. Hetzelfde gaat op voor het ESF. Ik was getuige van de voorbereidende bijeenkomsten van het ESF. Daar slaagden de bureaucratische en oud-linkse deelnemers er zonder veel moeite in, met behulp van de ervaring die ze hebben bij zulke politieke gevechten, om de basisinitiatieven erbuiten te sluiten. Zodoende belanden we bij een ongebruikelijke paradox: diegenen die deze beweging interessant en verfrissend hebben gemaakt en die in zekere zin het meest verantwoordelijk zijn voor haar succes, zijn niet goed vertegenwoordigd in haar “instituties”, in de Forums.
Om deze reden is het noodzakelijk om de frase “afhaken of besmetten” te vervangen door “deelnemen of afhaken”.

“Besmetting” is geen eerlijke strategie. De term komt letterlijk voort uit het ‘entrisme’ (voornamelijk Trotskistische tactiek om linkse organisaties en partijen stiekem over te nemen, vert.). Daarnaast is’ie niet eens productief. Geïsoleerd in een afgelegen gebouw in een buitenwijk, zijn we veroordeeld tot wegkwijnen en energieverspilling. Het is nodig om in dialoog te geraken met andere deelnemers binnen de beweging en onszelf te organiseren zodat we de beweging terug kunnen veroveren. Om te zeggen “Een Ander Forum is Mogelijk”. Hoe dan ook, het is nodig om aan de slag te gaan met het verder ontwikkelen van ons eigen netwerk, PGA, met onder andere als doel verder te komen wat betreft opties voor visie en strategie voor de verschillende deelterreinen waar we een andere wereld willen creëren. Waarom zou je de energie van het nieuwe radicalisme verspillen aan eindeloze projecten? Dat is de vraag die zichzelf opwerpt.

Waarom formuleren we geen unieke, coherente antiautoritaire politiek binnen het PGA-netwerk. Het zou een politiek zijn die gebaseerd is op organiseren van onderaf, met open en transparante methodes, brede deelname, antiautoritarisme, een multi-tactische benadering, vernieuwing en spontaniteit. We moeten afscheid nemen van sektarisme en de vrijwillige marginalisering die sommigen blijkbaar een goed gevoel geeft. Maar we moeten ook voorkomen om in de val te trappen van het aanvaarden van de bureaucratische regels-van-het-spel en de machtsstrijd (waar we niet aan gewend zijn). We moeten voor ogen houden dat het nooit de bedoeling van de antiautoritairen geweest is om klein en geïsoleerd te zijn. Ons doel zou moeten zijn om te bouwen aan beweging, niet om te “tophoppen”: we zouden moeten proberen om een verbinding te maken tussen ons lokale werk en het netwerken, in plaats van te verdwalen in het “netwerk van netwerken” en het “proces van processen”, terwijl we van de ene plek naar de andere springen.

Maar wat als traditioneel links en de bureaucratie van het Forum zo’n dialoog van de hand wijst? In dat geval, als de nieuwe radicalen niet deel kunnen nemen aan het proces van de ontwikkeling van de Forums, zouden we het moeten verlaten en onze eigen forums opzetten.
Ik hoop nog steeds dat zo’n crisis niet zal voorkomen. Ik geloof en ik hoop dat de bureaucratie van het Forum op zeker moment in zal zien dat het in gesprek moet raken met de nieuwe radicalen en hun verzoeken moet beantwoorden. Ik neem de gelegenheid te baat om drie verzoeken te formuleren die ze toegestuurd zouden kunnen worden:
1. Er zou een open brief gestuurd moeten worden naar de organisatoren van het WSF en de regionale Forums, alsook naar het notoire Secretariaat van de Oproep van Sociale Bewegingen, waarin een dialoog wordt voorgesteld en een gezamenlijke aanpak voor democratisering van het Forum proces.
2. Een verzoek voor een evenredige deelname bij het organiseren van Forums, op alle niveaus.
3. Het vormen van werkgroepen van de beweging, die zouden kunnen deelnemen aan het organiseren van Forums, evenredig en op alle niveaus.
Ik geloof en ik hoop dat deze inspanningen niet tevergeefs zullen zijn. Of de Forums zullen voortbestaan als forums, of dat ze anders de “Internationale” zullen worden, weet ik niet. Maar essentieel is dat ze ophouden om markten te zijn.

############

Zie voor andere artikelen van Adrej Grubacic oa. een verzameling stukken op Znet. Waaronder het interessante: Anarchism, Or the Revolutionary Movement of the 21th Century
Ander artikel van Andrej Grubacik: Another Anarchism

Komende oktober vindt in Londen het derde ESF plaats. Er is veel te doen omtrent het feit dat dogmatische marxistische organisaties te zeer de touwtjes in handen hebben. Daarom is er ook een alternatieve website.
Indymedia UK heeft een speciale website voor het gebeuren.
Anarchisten organiseren daar een Autonome Ruimte.

website NSF.
(Kritische) discussie-lijst over NSF

Boek Peter Waterman (uitgekomen tijdens 4e WSF in Mumbai).

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Andrej Grubacic.)