Over heren en hesjes
Wat een land is Frankrijk toch, dat zo’n initiatief tegen brandstofaccijns het halve land lam kan leggen. De poging om het oproer ook in Nederland populair te maken, leverde vooral een armetierig extreemrechts schouwspel op. Tekenend voor het verschil in politieke cultuur.
(Dit is geschreven als column voor konfrontatie.nl, foto van indymedia Nantes)
Het deed een beetje aan occupy denken, ook zo’n plotseling oprisping van activisme zonder duidelijke richting. Aan de ene kant heb je sympathie voor mensen die dan de kont tegen de krib gooien, maar tegelijkertijd voel je de bui al hangen: dit gaat alle kanten op, inclusief de meest wilde gelovigen in complotten en pogingen van extreemrechts om de bühne te beklimmen. Ook in Frankrijk kwamen al snel meldingen van extreemrechtse incidenten. Maar het bleken vooral dat: het was geen vooropgezet plan van de stagnerende Front National om Macron te pakken, het was een decentraal opgezette blokkade-oproep waar iedereen die het gehad had met de neoliberale paspop die hun President aan het spelen is, aan mee kon doen. Wat dat betreft was het middel en de vormgeving geniaal. Iedereen heeft die gele hesjes in de auto want ze zijn verplicht, en je loopt naar de dichtsbijzijndste rotonde om medestanders te vinden en de actie kan beginnen. Maar er zijn weinig landen waar mensen dat dan ook massaal gaan doen. In Frankrijk lukte het niet alleen, maar gaan de acties en blokkades wekenlang door en monden zelfs uit in hevige rellen in de hoofdstad.
Als gezegd werd ook in Frankrijk gezocht naar geheime, misschien wel extreemrechtse roergangers achter de actie. Maar voor zover ik weet – en ik heb de discussies goed gevolgd – zijn die niet gevonden. Wel waren er her en der extreemrechtse activisten op de acties gedoken en er zijn ook zeker incidenten geweest. Zie een overzicht hier. Zie de ‘Nederlandse’ discussie erover hier.
Terwijl de Franse Gilets Jaunes daadwerkelijk wat voorstelden, en nog steeds doorgaan, werd er een poging gedaan om ook in Nederland mee te liften. Maar dat kwam zo te zien uit de koker van de Baudet Jugend, die in het op facebook geplante ‘eisenpakket’ hun opzichtige bedoeling lieten zien door zich tegen het EU-verdrag over Marrakesh te richten (want migratie, je weet wel, in die hele Franse beweging geen issue). Het werd gelukkig een grote miskleun, met als hoogtepunt een larmoyant epistel van die losse flodder uit de geenstijl-stal dat de media zijn wandeltocht in den Haag niet goed had belicht. Dit tekent zo’n beetje de situatie in Nederland, waar zo’n minkukel (met het even grote licht Ebru Umar aan zijn zijde!) er een media-dingetje van maakt, ‘geladen’ met rechtspopulistische onzin. Gelukkig wordt het weer niks.
Het heeft dan ook niets te maken met de onrust in Frankrijk. Daar valt natuurlijk veel over te zeggen, meer dan in zo’n column kan. Een van de meest interessante analyses die ik erover las, is van historicus Gerard Noiriel die uiteenzet hoe dergelijke bewegingen tegen machthebbers van onderop altijd afgedaan worden als ‘opstanden van domme boeren’ (jacqueries), voor het eerst al in 1300. En dat ze vaak ontstaan rond als oneerlijk ervaren belastingheffingen. Verder constateert Noiriel een paar opmerkelijke verschijnselen bij dit protest. De rol van de media hierbij, bijvoorbeeld, die heel anders is dan bij de eerdere minstens zo massale en felle protesten tegen de arbeidswetshervomingen. Het lijkt erop dat ze deze protestgolf eerder wilden stimuleren dan verzwijgen. Een van de verklaringen is dan dat hier het conflict tussen burgers ontstaat (namelijk tussen blokkeerders en geblokkeerden) en niet in de eerste plaats tussen burgers en machthebbers en hun ME. Maar wat volgens Noiriel ook opvalt, is hoe snel en mondig mensen leren om hun zaak publiek te behartigen. Opvallend veel vrouwen werden woordvoerders van hun lokale protestactie, en sowieso waren het goed gebekte ‘gewone’ mensen die je nooit eens aan het woord hoort bij media of in de politiek.
De socioloog Benoît Coquard heeft vergelijkbare observaties bij de blokkade waar hij bij aanwezig was.
(Mocht je niet (genoeg) Frans kunnen om deze interessante analyses te lezen; misschien vind ik tijd om ze ooit eens te vertalen, mits u belooft ze dan wel te lezen en verder te verspreiden…)
Maar een ander groot verschil tussen de acties in Frankrijk en de poging tot na-apen in Nederland, is dat die Fransen goed in de gaten hebben dat ze juist niet bij de politieke macht zelf moeten zijn, om hun protest kracht bij te zetten. Ze blokkeren snelwegen (en meer dan eens gooien ze daarbij de gehate slagbomen van de tolheffing open) en supermarkten. Ze weten dat het lamleggen van de economie hun wapen is, niet een tochtje naar een leeg regeringsgebouw. De grote supermarktkentens klagen dan ook steen en been en melden een enorm verlies aan omzet.