Ga naar de inhoud

Sociale advocatuur presenteert manifest “Red de rechtshulp”

Oproep aan politiek: Herstel eerst het dak, repareer dan het huis (nb: deze tekst verscheen al in mei, onderaan een update uit november) De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) komt met een noodplan voor de gefinancierde rechtsbijstand. Op 15 mei a.s. om 13.30 uur biedt de VSAN het manifest “Red de rechtshulp” aan de Tweede Kamer aan. In dit manifest staan drie aanbevelingen: btw-vrijstelling voor rechtsbijstandverlening, meer kwaliteit en efficiency met een preferred-supplierstelsel en het voorkomen van onnodige procedures door betere samenwerking.

9 min leestijd

(Bron: website VSAN)

Aanleiding

De minister voor rechtsbescherming wil een herziening van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Hij richt zich daarmee ten onrechte alleen op de lange termijn en vergeet iets te doen aan het acute probleem: het jarenlange achterstallige onderhoud van het stelsel. Het systeem stort in, steeds meer gepassioneerde advocaten stoppen met het verlenen van gefinancierde rechtsbijstand. Over een paar jaar is het te laat om de schade te repareren. De VSAN pleit ervoor om eerst noodreparaties te verrichten: herstel eerst het dak, repareer daarna pas het huis.

Goede, toegankelijke rechtshulp

In het manifest ‘red de rechtshulp’ zijn drie concrete aanbevelingen opgenomen, zowel voor de korte termijn als voor de lange termijn: onmiddellijke invoering van btw-vrijstelling voor rechtsbijstandverlening, het realiseren van meer kwaliteit en efficiency met een preferred-supplierstelsel en het voorkomen van onnodige procedures door een betere samenwerking.
Het belangrijkste uitgangspunt is dat de rechtzoekende goede rechtshulp krijgt van gekwalificeerde rechtsbijstandverleners. Deze rechtshulp moet effectief en toegankelijk zijn voor iedereen.

Noodklok

De VSAN heeft, samen met diverse andere partijen waaronder de Orde van Advocaten (NOvA), de afgelopen jaren meerdere keren de noodklok geluid. In 2017 heeft een commissie o.l.v. de voorzitter van het Gerechtshof Amsterdam Mr. H. van der Meer met wetenschappelijk onderbouwde cijfers van het WODC aangetoond hoe urgent de problemen zijn: advocaten krijgen een volstrekt ontoereikende vergoeding voor de zaken die ze doen. Gemiddeld blijft 28% van de gewerkte uren per zaak onbetaald. Bij echtscheidingszaken is het percentage onbetaalde uren zelfs meer dan 50%. Dat is strijdig met de in artikel 3 van het Besluit Vergoedingen Rechtsbijstand 2000 vastgelegde puntvergoeding per gewerkt uur van nu € 105,61. Het kabinet zorgt dus voor gefinancierde rechtsbijstand waarbij de advocaten onder de door de wetgever zelf vastgestelde ondergrens moeten werken. De in voornoemd Besluit gehanteerde norm is gebaseerd op de gemiddelde tijdsbesteding aan het type zaak, terwijl nu blijkt dat advocaten veel meer tijd steken in die zaken dan in het Besluit wordt verondersteld. Bovendien is het uurtarief bijna 10 jaar niet met de inflatie meegestegen. Van dit uurtarief moeten alle praktijkkosten (personeel, kantoor, etc.) worden betaald. Mensen met ingewikkelde sociale en financiële problemen krijgen steeds vaker te horen dat hun zaak teveel tijd kost en daardoor te weinig opbrengt en daarom niet in behandeling wordt genomen.

De alarmsignalen van de laatste jaren hebben niet geleid tot gewijzigd beleid van de kabinetten Rutte I, II en III. Integendeel: er wordt elk jaar weer opnieuw beknibbeld op het budget en er is geen oog voor het maatschappelijk belang van goede rechtshulp en de mensen voor wie deze hulp vaak het laatste redmiddel is.

Tijd voor actie

De gevolgen van jarenlang achterstallig onderhoud aan het stelsel kunnen door de rechtsbijstandverleners niet langer worden gedragen. Daarom is het tijd voor actie. De VSAN roept de politiek en alle organisaties die betrokken zijn bij de gefinancierde rechtsbijstand op om zich achter het manifest “Red de rechtshulp” te scharen dat op 15 mei aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Tegelijk schorten wij het overleg met de Minister van Rechtsbescherming op, een zoveelste rapport met voorstellen dreigt de rechtsbescherming aan de onderkant van de samenleving nog verder te ontmantelen.

RED DE RECHTSHULP! Door een goede rechtsbijstand krijgen we een betere samenleving terug.

————

Aanvulling:

VSAN: Minister Dekker gelooft in sprookjes

Datum publicatie: 9-11-2018 17:11:45

Plannen Dekker voor rechtsbijstand zijn onrechtvaardig, onuitvoerbaar en te duur

De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) keert zich fel tegen het plan van Minister Dekker (VVD) om de gefinancierde rechtsbijstand voor minvermogenden drastisch te beperken. Het voorstel van Minister Dekker lijkt afkomstig uit Sprookjes Wonderland. In werkelijkheid strooit Minister Dekker zand in de ogen van de Tweede Kamer en is het VVD beleid erop gericht om mensen aan de onderkant ervan af te houden hun recht te zoeken. Dit is het zoveelste plan in 10 jaar dat in de prullenbak zal verdwijnen. Ondertussen worden hardwerkende sociaal advocaten zwaar onderbetaald.

De kritiek van de VSAN op de plannen in het kort:
-Het voorstel lost niets op, zorgt voor nog meer bureaucratie en gooit veel onnodig overhoop
-Het voorstel neigt naar aantasting van de rechtstaat en klasse justitie
– De VSAN komt zelf met breed in de sector gedragen oplossingen voor verdere verbetering van het bestaande stelsel.

VSAN-voorzitter Hein Vogel: “Als deze plannen doorgaan komen duizenden mensen in Nederland in grote juridische en financiële problemen doordat rechtshulp te duur wordt en ze vaker worden afgehouden van een advocaat”. De VSAN roept politieke partijen op om de voorstellen van de minister af te wijzen en nog eens goed te kijken naar de alternatieven die vanuit de sector zelf zijn aangedragen. Hein Vogel: “Wij hebben een simpeler alternatief ontwikkeld dat wél werkt, dat rechtvaardig is én dat goedkoper is dan het plan-Dekker.”

Hoe moet het wel?
De VSAN maakt een andere analyse van het huidige stelsel dan de minister. Er zijn de afgelopen jaren rapporten van diverse onderzoekscommissies gepresenteerd waarin duidelijk wordt hoe het bestaande stelsel van rechtsbijstand verbeterd kan worden. Ook uit de sector zelf zijn alternatieven gepresenteerd: de VSAN kwam met het manifest “Red de rechtshulp”, ook de Nederlandse Orde van Advocaten heeft goede aanbevelingen gedaan.

Belangrijkste punten volgens de VSAN:

1. Repareer eerst het dak, verbouw daarna pas het huis. Voorkom dat de sociale advocatuur verdwijnt door de vergoeding in overeenstemming te brengen met de gewerkte uren, zoals de commissie-Van der Meer aanbeveelt en stel toevoegingszaken vrij van BTW.

2. Verhoog kwaliteit en efficiency van het bestaande stelsel door de introductie van een preferred supplierstelsel met ervaren specialisten.

3. Maak samenwerking mogelijk tussen eerste en tweede lijn rechtshulpverlening en tussen rechtsbijstandverleners en bestuursorganen om onnodige procedures te voorkomen.

4. Geef minder uit aan bureaucratie, introduceer geen dure poortwachter, maar maak gebruik van bestaande rechtsbijstandverleners die onderworpen zijn aan strenge kwaliteitsnormen en tuchtrechtelijk toezicht.

Toelichting

Minister Dekker (VVD) heeft vandaag zijn plannen gepresenteerd om het rechtsbijstandstelsel te saneren: beperking van de toegang tot het recht van rechtzoekenden en het in rekening brengen van een vaste prijs voor rechtshulppakketten. Tegelijkertijd wordt een door de overheid gecontroleerde poortwachter geïntroduceerd – met alle bureaucratische rompslomp van dien. Dit alles ingegeven door de wens om kosten omlaag te brengen. “Dit gaat niet werken”, aldus VSAN-voorzitter Hein Vogel. “Dit beleid is onrechtvaardig, onuitvoerbaar en veel te duur. De minister maakt de verkeerde keuzes.” 

De voorgestelde stelselherziening heeft voor burgers een zeer onrechtvaardig effect. Hein Vogel: “De minister zegt tegen kwetsbare mensen dat ze in eerste instantie zelf hulp moeten regelen en pas als dat niet lukt, kunnen ze eventueel bij een advocaat terecht. Het is alsof je een hoepel omhoog houdt en dan verwacht dat iedereen er doorspringt. Veel mensen kunnen dit niet, of kunnen dit niet betalen en zullen hun recht niet kunnen halen” De vrees is ook dat mensen van het kastje naar de muur gestuurd worden doordat er een verplichte gang naar alternatieve geschillenbeslechting doorlopen moet worden. Veel mensen worden aldus gedwongen tot hulp die ze niet willen, maar waar ze wel voor moeten betalen. Dit is voor mensen met een minimuminkomen simpelweg te duur. Dat klemt temeer nu de overheid zelf in 60% van de zaken wederpartij is. Belangenverstrengeling ligt op de loer als de overheid enerzijds besluiten neemt die voor burgers zeer ingrijpend zijn en anderzijds aan burgers beperkingen oplegt om vrije toegang tot het recht te krijgen.

Daarmee is het plan van Dekker niet alleen onrechtvaardig, maar ook heel kostbaar volgens de VSAN. De minister rekent zich ten onrechte rijk door rechtsbijstand (deels) te privatiseren en dit in te boeken als besparing voor de overheid. Veel mensen zullen zich voor rechtshulp extra in de schulden moeten steken, zeker als er in een rechtshulppakket meerdere hulpverleners ingeschakeld moeten worden. In 80% van de gevallen gaat het om mensen met een minimuminkomen. Kosten van (oninbare) schulden komen bij de overheid als een boemerang terug. Van kostenbesparingen is dus per saldo geen sprake.

Wat opvalt in de plannen is dat er minder geld geïnvesteerd wordt in daadwerkelijke rechtshulp en meer geïnvesteerd wordt in bureaucratie. De uitvoeringskosten, die in de plannen van Dekker wel voor rekening van de overheid komen, worden fors hoger na beoogde versterking van de eerstelijnsvoorzieningen, de introductie van een verplichte poortwachter en een systeem met rechtshulppakketten.
Het ironische is dat de minister een ‘redesign’ van het stelsel wil, juist omdat hij denkt dat het huidige stelsel te duur is. Die veronderstelling is volgens de VSAN onjuist. Immers, uit cijfers van de laatste jaren blijkt dat de kosten van het stelsel al jaren dalen. Ook het aantal zaken dat jaarlijks door rechtsbijstandverleners wordt behandeld, neemt gestaag af.

Wat wél een probleem is, is dat er voortdurend bezuinigd wordt op de rechtsbijstandverlening. Een sociaal advocaat besteedt meestal heel veel meer uren aan zaken dan vergoed worden, zoals blijkt uit het rapport van de Commissie van der Meer (2017).Daarmee verzaakt de overheid haar rechtsstatelijke plicht om haar tegenmacht op basis van equality of arms te organiseren. Advocaten die gespecialiseerd zijn in het verlenen van rechtsbijstand aan minvermogenden, zullen door de plannen van de minister gedwongen worden hun kantoren te sluiten. Zij hebben jarenlang geïnvesteerd in opleiding, kwaliteit en kunde, werken door het hele land dichtbij de mensen die hulp nodig hebben, maar moeten nu toezien hoe prijsvechters op de markt komen die niet onderworpen zijn aan streng tuchtrechtelijk toezicht en veelal niet zijn ingevoerd in het sociale domein. 

Minister Dekker miskent dat goede rechtsbijstand verleend moet worden door specialisten. In het huidige stelsel zijn er sociaal advocaten die vol passie en overtuiging proberen om juridische problemen van minvermogenden op te lossen. Zij proberen maatwerk te leveren door samen te werken met sociaal raadslieden, schuldhulpverleners en andere instanties. Het is onterecht dat de minister deze advocaten neerzet als duur en belust op procederen. Mensen gaan niet zomaar naar een advocaat, maar als ze daartoe besluiten, dan moet die weg niet afgesneden worden door de overheid.