Ga naar de inhoud

TTIP/CETA: toenemend verzet tegen ´coup´ multinationals in EU

Vrijhandelsverdragen TTIP en CETA: EU weigert inspraak burgers, Ploumen bespeelt Tweede Kamer, en EU Grondwet wordt herschreven.

19 min leestijd

(Bron: Supermacht.nl)

Op 10 september wees de Europese Commissie een verzoek af van ruim 200 maatschappelijke organisaties om een opiniepeiling te houden onder alle EU-burgers over de vrijhandelsverdragen TTIP en CETA waarover de EU nu onderhandelt. Diezelfde dag probeerde minister Ploumen Tweede Kamerleden te paaien met een win-winpraatje en met niet hard te maken toezeggingen over proces en uitkomst van de handelsbesprekingen. Hoe werd hierop gereageerd door TTIP-critici? En wat betekent ondertekening mogelijk voor de Europese Grondwet? Een uitgebreid artikel over deze verdragen die ook alle aspecten van voeding en voedselketen raken. (Updates onderaan)

De EU en VS zijn vorig jaar onderhandelingen begonnen over een nieuw handels- en investeringsverdrag, het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) [1]. De eerder gestartte onderhandelingen tussen EU en Canada over een ander controversieel verdrag, het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) zijn al in de afrondingsfase [2]. Onderhandelingen tussen de VS en andere landen rondom de Pacifische Oceaan over een vergelijkbaar akkoord, het TIP [3], zijn nog in volle gang. Een ander belangrijk akkoord waarover ook in het geheim wordt onderhandeld, is het TISA (Trade in Services Agreement) [4].

Reactie op falen van WTO

Het opstarten van deze onderhandelingsprocessen kan worden gezien als reactie op het mislukken van de WTO (en andere fora) als platform voor transnationale bedrijven om doorslaggevende invloed te verwerven op het economische en financiële beleid van landen [5]. Dat mislukken is onder meer in de hand gewerkt door de economische crisis en de toenemende invloed van de zogenaamde nieuwe economieën (BRIC, E7). Onlangs blokkeerde India – net als in november 2001 – een belangrijk subverdrag [6], waardoor de boel binnen de WTO weer vast zit.

Transnationals aan het roer?

De WTO heeft niet opgebracht voor de rijke landen wat ze hadden gehoopt en ze dreigen er zelfs terrein te verliezen. Daarom zijn ze in de aanval gegaan via de TTIP/CETA/TPP-onderhandelingen met als doel het wereldwijd afdwingen van de belangrijke mechanismen van Investor-State Dispute Settlement en de Regulatory Coordination waar het gaat om handels- en investeringsstromen.

Beide mechanismen moeten transnationale ondernemingen (definitief) het roer in handen geven van het economische beleid. Het Investor-State Dispute Settlement (ISDS) [7] stelt deze bedrijven in staat om overal en op elk niveau overheden bij een specialistische geschillenrechtbank aan te klagen wegens beleid of beleidsvoornemens die hun verwachte (!) winst frustreert.

De Regulatory Cooperation [8] geeft hun vertegenwoordigers en lobbyorganisaties directe toegang tot de commitees die op het hoogste niveau wet- en regelgeving voorbereiden (en dus bepalen). Op deze wijze komt het primaat van de beleidsvorming formeel bij de ¨ondernemersagenda¨te liggen. Dit komt in feite neer op het herschrijven van de Europese Grondwet en het ondermijnen van het laatste restje demokratische zeggenschap in de Unie.

Groeiend verzet tegen TTIP en CETA

Eind negentiger jaren van de vorige eeuw en in het begin van deze eeuw werden al (tevergeefse) pogingen gedaan om het Investor-State Dispute Settlement er internationaal door te drukken, denk aan het MAI (Multilateral Agreement on Investment van de OECD[9]) en aan de Singapore Issues (FDI)[10] en de Doha Agenda van de WTO. De tegenstanders van TTIP cs. zijn vastbesloten het ISDS ook deze keer te laten stranden. Maar er is ook verzet tegen de Regulatory Cooperation.

In de EU (en VS) groeien de twijfels over en het verzet tegen de onderhandelingsprocessen en de verdragsinhoud met de dag [11]. Deze kritiek wordt ook steeds meer opgepikt door de mainstream pers [12]. De Commissie probeert van alles om te voorkomen dat de tegenstanders een (politieke) voet tussen de deur krijgen. Zij vindt de belangen en het winststreven van multinationale ondernemingen belangrijker dan de belangen en wensen van de burgers. De tegenstanders maken op hun beurt gebruik van de zwakke wettelijke mogelijkheden [13] die er zijn om dit beleid onderuit te halen en ratificering van de verdragen te voorkomen.

Europees burgerinitiatief

Zo begonnen ongeveer 230 maatschappelijke organisaties [14] uit 21 Europese lidstaten een procedure om een Europees burgerinitiatief [15] te kunnen starten tegen het TTIP en het CETA.  Volgens de organisaties, verenigd in de ´STOP TTIP´-alliantie, bedreigen deze verdragen de demokratie en schaden ze onder meer consumentenstandaards, werkgelegenheid, publieke voorzieningen, milieu en privacy.

Nu heeft de Commissie dus het verzoek voor een burgerinitiatief afgewezen [16]. Ze vindt dat ze niet ontvankelijk is. ´STOP TTIP´ – waar ook tal van Nederlandse organisaties bij zijn aangesloten – gaat tegen deze beslissing in beroep [17] en eist alsnog zo´n opiniepeiling (Europees Burgerinitiatief) voordat er beslissingen worden genomen die niet meer zijn terug te draaien.

¨Monddood gemaakt¨

Hilde Anna de Vries van Foodwatch Nederland, stelt in reactie op de afwijzing door de Commissie [18]: “De Europese burger wordt hiermee monddood gemaakt. De beslissing van de Europese Commissie is een duidelijke aanwijzing dat de inbreng van maatschappelijke organisaties in het besluitvormingsproces van deze vrijhandelsovereenkomsten niet gewenst is. Dit ondermijnt het democratische proces. Het is schandalig dat deze overeenkomsten – die uiteindelijk zouden kunnen leiden tot het feit dat de democratie, de rechtsstaat en burgerrechten ernstig worden beperkt – geen georganiseerde kritiek dulden. Nationale overheden zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen door het CETA-verdrag te verwerpen en de TTIP-onderhandelingen stop te zetten.”

stop-ttip-hand-e1404335118834Algemeen Overleg Tweede Kamer

Op 10 september hielden de commissies voor Buitenlandse Handel/Ontwikkelingssamenwerking en Europese Zaken een algemeen overleg met minister Ploumen over CETA, TTIP en ISDS [19]. Ploumen bezweerde de zorgen en uitgangspunten van de kamerleden te delen en zei er van uit te gaan dat TTIP (en CETA) voor iedereen voordelig zal uitpakken. Volgens haar wordt het parlement niet buitenspel gezet bij de uiteindelijk beoordeling en ratificatie. Met geen woord repte ze over het belangrijke mechanisme van de Regulatory Cooperation dat het primaat bij ondernemingen legt (de kamerleden brachten dit evenmin naar voren).

Ondanks dat de onderhandelingsteksten niet zijn vrij gegeven (en zij die ook niet kent), beweerde ze dat er in het TTIP niet zal worden getornd aan wetgeving over sociale vangnetten, EU privacybescherming (data), GMO en hormoonvlees (¨Want we [Nederland] willen niet dat onze standaarden gecontamineerd worden¨ en ¨het akkoord is in onze handen, wij geven er zelf inhoud aan).¨ Toch riep ze op om druk te blijven uitoefenen op de Amerikanen opdat zij dat respecteren…

De TTIP zou zelfs mogelijkheden bieden om standaarden te consolideren of te verbeteren. Daarom moet landbouw niet worden uitgesloten (ondanks de grondstoffenroof in ontwikkelingslanden, mogelijke normverlaging vanuit de VS qua duurzaamheid, GMOs, hormonen en voorzorgsprincipe). Ploumen verwacht geen ¨ratrace-to-the-bottom¨ met nòg meer failliete boerenbedrijven, schaalvergroting en monoculturen.

Bij doorvragen van kamerleden van PvdD, GL en SP bleken haar uitspraken overigens niet zo hard zijn als ze lijken. In het geval van een ¨gemengd akkoord¨ (waarbij de parlementen hun mening mogen geven) blijkt er bijvoorbeeld tòch een ¨EU Only¨-deel te zijn dat de Commissie (met steun van de EU Raad) meteen in werking kan stellen [20].

De kamerleden kregen overigens heel weinig ruimte van vz de Roon (PVV) om uitgebreid door te vragen.

De ´feiten´ van Ploumen

Een mooi verslag van deze vergadering is van Kees Hudig op Globalinfo [21]. Hij concludeert dat de inbreng van alle kamerleden voorspelbaar was en vooral over details ging. De enige felle politieke kritiek op het vrijhandelsproject kwam van Marianne Thieme (PvdD). Inzetten op meer handel en gesleep met grondstoffen vindt ze krankzinnig vanwege de capaciteit van de aarde en omdat we al te veel teveel produceren. Mooie verhalen over dat het goed is voor de wereld zijn volgens haar dan ook klinklare leugens: ¨Het gaat er om om onze rijkdom te verdedigen tegen hun armoede, TTIP is alleen voor de grote jongens¨.

Hudig: ¨Jasper van Dijk (SP) wees als enige het TTIP in z’n geheel af en somde wat belangrijke redenen op. Bram Van Ojik confronteerde de minister met haar eigen gedachtekronkel dat de critici niet mogen zeuren omdat ze de feiten niet kennen; dat geldt immers voor de voorstanders ook, inclusief de minister zelf [22]. De minister ging er wijselijk niet op in bij haar antwoorden, net als op de meeste overige vragen trouwens.¨

¨Belediging voor de demokratie¨

Ton Siedsma van Bits of Freedom [23] wijst op het zonder reden geheim houden van de onderhandelingsteksten, zonder welke een fatsoenlijke maatschappelijke discussie onmogelijk is. Hij vindt het proces op deze wijze een belediging voor het parlement.

¨Belangrijke details onbekend¨

Volgens Ante Wessels van Vrijschrift [24] zijn zowel minister Ploumen als de kamerleden niet op de hoogte van de belangrijkste details. Zo weet kamerlid Leegte (VVD) blijkbaar niet dat de VS een ISDS-arbritragecommissie onder druk zette om te zorgen dat de Canadese investeerder Loewen een zaak verloor van de Amerikaanse staat. Wessels: ¨En Vos (PvdA) heeft niet opgelet toen die een studie van de Nederlandse regering naar de Investeerder-Staat Geschillenbeslechting (ISDS) als “goed¨ kwalificeerde. Bij de ICSID is namelijk aangetoond dat er geen scheiding der machten mogelijk is omdat de machtige arbiters vaak nauwe banden met de VS hebben.¨

¨Slager keurt eigen vlees¨

In een ingezonden brief in de Volkskrant [25] gaan Roeline Knottnerus (SOMO), Hilde van der Pas (Transnational Institute), Burghard Ilge (Both-ENDS), Ante Wessels (Vrijschrift), Paul de Clerck (Milieudefensie) en Ton Siedsma (Bits of Freedom) ook in op de ISDS.

Ze vinden dat minister Ploumen haar steun voor het ISDS moet intrekken, want ervaringen met ISDS in andere handelsverdragen tonen aan dat grote ondernemingen overheden zwaar onder druk zetten en grote schadeclaims indienen. Ook hebben de experts die de evaluatie van het klachtenmechanisme uitvoeren een duidelijk eigenbelang. ¨Een staaltje ‘slager keurt eigen vlees’ met enorme risico’s voor de bescherming van de Nederlandse burger, voor onze schatkist en voor de beleidsvrijheid van onze regering,¨ aldus de critici.

Hun kritiek gaat ook over het hele onderhandelingsproces als zodanig: ¨Bij de onderhandelingen achter gesloten deuren speelt het grote bedrijfsleven een prominente rol. Uit gelekte documenten blijken de strenge regels van Europa voor de toelating van schadelijke stoffen en pesticiden onder druk te staan en het lijkt er sterk op dat Europese sociale wetgeving, bescherming van burgers, voedselveiligheid en milieu de dupe worden van TTIP en CETA.¨

  1. 1 oktober

Minister Ploumen wil graag debatteren over de uitgangspunten van de vrijhandelsverdragen, zo gaf ze aan in de Kamer. Op 1 oktober is ze een prominente gast tijdens een publiekdebat in de Balie over de over de voor- en nadelen van het vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS. Het debat is georganiseerd door de Max Van der Stoel Stichting en is al volgeboekt [26].

Regulatory Cooperation en de EU Grondwet

Myriam Vander Stichele van SOMO  deed onderzoek naar de werking en gevaren van het Regulatory Cooperation-mechanisme dat aan de basis ligt van het CETA [27] en het TTIP.

De Europese onderhandelaars stellen dat het grootste voordeel met het TTIP wordt behaald door het verwijderen van ¨onnodige¨ handelsbarrières (lees onwelgevallige wet- en regelgeving en standaards). Door hun zware en langdurige lobby in de politieke centra hebben de grote ondernemingen zich inmiddels een belangrijke rol toegeëigend bij het ¨harmoniseren¨ van deze regels.

Onder het TTIP-regiem zal de beleidsvorming worden uitgevoerd onder monitoring van medewerkers van transnationale bedrijven (vanuit het principe van de ´transparantie´). Zij zien toe op evaluatie en herziening van bestaande standaards, regels en wetten en op het opstellen van voorstellen voor nieuwe standaards, regels en wetten die voldoen aan het credo van ¨zo min mogelijk handelsverstoring¨. Het gaat om een permanent proces van aanpassing. De voorstellen die aan de raad van ministers en parlementen worden aangeboden mogen niet meer worden aangepast indien dat de wetgeving en het ondernemerschap van de handelspartner schaadt.

Dit gaat dus niet meer over handel, maar het komt neer op het herschrijven van de Europese Grondwet!

Regulatory Cooperation zal de wetgende macht macht van parlementen dus verder ondermijnen. Niet-gekozen instellingen zullen bepalen wat ¨zo min mogelijk hinderlijk¨ is. Regels, wetten en standaards zullen nog meer dan nu het geval is, zijn gericht op het winststreven van ondernemingen terwijl er geen waarborgen zijn voor hoe wordt omgegaan met de belangen van burgers en consumenten.

De geheime TTIP- en CETA-handelsbesprekingen worden zo ingezet om het proces van de Europese wet- en regelgeving te veranderen zonder werkelijk democratisch en openbaar debat [28].

TTIP agenda

De eerstvolgende TTIP-onderhandelingsronde is van 29 september tot 3 oktober in Washington DC. Op 13 oktober evalueren de Europese en Amerikaanse onderhandeingsleiders De Gucht en Froman de stand van zaken, waarna er begin december weer een onderhandelingsronde in Brussel volgt. Het streven is om het proces vóór eind 2015 af te sluiten.

STOP TTIP-2
Aktiedag 11 oktober

Voordat het zover is houdt de brede protestbeweging die in Europa op gang is gekomen op 11 oktober een internationale aktiedag [29].

Updates:

* Op 16 september debatteerde het Europese Parlement over CETA. De meningen waren sterk verdeeld, oa veel kritiek op ISDS-onderdeel. Hier de link naar het videoverslag.
Tijdens een EU-Canada top (Ottawa, 26 september) zal het eind van de onderhandelingen worden aangekondigd. Het CETA-voorstel wordt medio 2015 voorgelegd aan het europarlement.
Bron: ¨MEPs split over EU free trade deal with Canada,¨ EP, 17 september 2014.
.

Meer lezen:
– ¨WTO: Tien jaar Doha Ronde, de zoveelste impasse,¨ WTO.ZIP nieuwsbrief, 11 mei 2011.
– ¨TTIP/TAFTA: Met de economische NAVO naar de Mooie Nieuwe Investeerderswereld,¨ Indymedia Linksunten, 27 december 2013..
– ¨Lobbyland: corporate-capture of TTIP talks revealed – Public interest groups have been overwhelmed by industry dominated,¨ TTIP2014, 10 juli 2014.
– ¨Uitgelekt: TTIP-handelsverdrag bedreigt voedselveiligheid, dier- en plantgezondheid. Bedrijfswinsten vóór publiek belang,¨ Supermacht, 27 juli 2014.
Antwoord (Ploumen) op vragen van van Dijk en Merkies (SP) over de gevolgen van TTIP en TISA voor financiële regulering (14 augustus 2014).
– ¨Chemical Industry using TTIP ‘to attack the precautionary principle’ – Trade deal presents long-awaited opportunities for fresh assaults on regulation,¨ TTIP2014, 25 August 2014.
– ¨Wemos informeert kamerleden over TTIP,¨ WEMOS, 9 september 2014.
– ¨Geen hormoonvlees in Europa door TTIP. Of toch wel?,” Oneworld, 12 september 2014.
– ¨Geen Europees burgerinitiatief over vrijhandelsverdrag TTIP,¨ Down to Earth magazine, 12 september 2014.
– ¨Jasper van Dijk: Ploumen, kom in actie tegen ondemocratische handelsverdragen,¨ SP, 16 september 2014.
– ¨TTIP and TiSA: big pressure to trade away privacy,¨ TTIP2014, 17 September 2014.
– ¨People have the right to know what´s at stake in an EU-US trade deal,¨ Moral Motion.
DG Trade (Europese Commissie) over TTIP, About TTIP, Speech, Have Your Say, TISA, Regulatory Cooperation
.

Noten:
[1] De TTIP-voorbereidingen startten al in 2011, de officiële aankondiging was op 17 juni 2013 (zie: ¨Statement by President Barroso on the EU-US trade agreement with U.S. President Barack Obama, the President of the European Council Herman Van Rompuy and UK Prime Minister David Cameron¨). In mei 2009 startte het onderhandelingsproces over CETA.
[2] De teksten van CETA worden nog steeds geheim gehouden, zowel voor het publiek als voor de nationale parlementen. Ze zijn inmiddels wel uitgelekt: zie hier.
[3] Dit staat voor het Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement, opgestart door de VS in september 2008. Zie: ¨US-Japan Farm Trade Divides Persist as TPP Chief Negotiators End Hanoi Meet,¨ ICTSD, 10 September 2014.
[4] ¨They call themselves the “Really Good Friends of Services” but they are selling out our communities – Public Services International denounces Trade in Services Agreement,¨ PSI, 16 September 2013.
[5] ¨The Brussels Business – Who Runs the European Union?,¨ Corporate Europe Observatory, 12 maart 2012, ¨Europe inc., The power of lobbies,¨ Corporate Europe Observatory, 16 maart 2012, en ¨EU commission urged to drop ‘backroom’ TTIP deal,¨ Fabio De Masi, Parliamentarian Magazine, 10 september 2014.
[6] ¨WTO Members Return to Geneva, Hoping to Bridge TFA Gap,¨ ICTSD, 10 september 2014.
[7] Het klachtenmechanisme dat onderdeel is van het TTIP. Meer hierover in ¨The TTIP of the anti-democracy iceberg. The risks of including investor-to-state dispute settlement in transatlantic trade talks,¨ FoEE, oktober 2013 en ¨TUC submission to European Commission’s consultation on ISDS,¨ TUC, 19 juni 2014.
[8] De inzet van handelsspartners (zoals bij het TTIP) kan gericht zijn op het wegnemen van barrières voor onderlinge handel en investeringen door ´mutual recognition´ (erkenning van elkaars regelgeving op gebied van testen, certificering en technische eisen) en op het instellen van nieuwe algemene normen door harmonisering van de bestaande wet- en regelgeving. In het geval van de TTIP gaat het nog een stap verder door de zogenaamde Regulatory Cooperation: daarbij wordt worden voorwaarden gesteld voor de gewenst nieuw beleid en worden aanzetten voor ¨schadelijk¨ beleid tegengegaan (doel: voorkomen van handelsbarrières door nationale of regionale eisen voor milieu, arbeid, zorg, financiën, etc). Zie bijvoorbeeld: ¨EU-US regulatory coordination, a two-level game approach,¨ Regensburger Politikwissenschaftler, december 2009. Zie ook: ¨New trends in financial services negotiations in EU FTAs,¨ Myriam Vander Stichele, UNCTAD, 16 april 2013, en de gelekte Commissietekst van 2 december 2013: ¨TTIP: Cross-cutting disciplines and Institutional provisions. Position paper – Chapter on Regulatory Coherence¨.
[9] ¨The failure of the Multilateral Agreement on Investment (MAI) and the the absence of a Global Public Policy Network,¨ Katia Tieleman, UN Vision Project on Global Public Policy Networks, 2000, ¨MAIGALOMANIA!, Citizens and the Environment Sacrificed to Corporate Investment Agenda,¨ Corporate Europe Observatory, februari 1998.
[10] ¨The “Singapore Issues” in the WTO: Evolution and Implications for Developing Countries,¨ Third World Network, 2007.
[11] Zie bijvoorbeeld de blunder van Commissaris De Gucht waarover veel ophef ontstond: ¨Slimme journalist pakt eurocommisaris De Gucht op cijfers,¨ Joop 13 mei 2014 (bron: ¨¨MONITOR-Interview (engl.): Karel De Gucht – EU-Handelskommissar,¨ ARD, 30 januari 2014 [Of samenvatting: Hier].
[12] Zie bijvoorbeeld: ¨Verdrag zet wet in Nederland te koop,¨ Harm Schepel (hoogleraar economisch recht aan de Universiteit van Kent), NRC, 12 september 2014.
[13] De Europese Ronde Tafel van Industriëlen drukte er in de EU de Interne Markt (1992) door die deregulering, liberalisering en privatisering van de economie en de terugdringing van de overheid als uitgangspunten heeft. De invloed van parlementen en burgers werd gereduceerd en is er niet veel beter opgeworden met de Europese ¨Grondwet¨ / Het Verdrag van Lissabon. Zie ondermeer: ¨Het Hervormingsverdrag: van een niet democratisch naar een ondemocratisch Europa,¨ Willem Bos, maart 2009 en ¨De Europese unie neemt afscheid van de democratie,¨ Corinne Gobin, november 2011.
[14] Stop-TTIP Alliantie, zie deelnemerslijst en FAQs.
[15] European Citizens’ Initiative (ECI). Als een burgerinitiatief door tenminste één miljoen EU-burgers in tenminste 7 van de 28 EU-lidstaten wordt gesteund, dan kan dat leiden tot een hoorzitting in het Europese Parlement en een beargumenteerde uitspraak van de Commissie over de stellingname, en wordt de druk groot op de Commissie om met een speciaal wetsvoorstel te komen.
[16] Zie ¨Afgewezen registratieverzoek – Titel: STOP TTIP,¨ Europese Commissie, 10 september 2014 en ¨Your request for registration of a proposed citizens’ initiative entitled ´STOP TTIP´,¨ Mr Michael EFLER namens Europese Commissie, 10 september 2014.
[17] ¨EU Commission wants to wipe out citizens’ involvement in TTIP and CETA – European Citizens’ Initiative against TTIP rejected / Alliance announces resistance,” STOP TTIP, 10 september 2014. De organisaties kunnen in beroep gaan bij het General Court (art. 263 TFEU) of bij de Europese Ombudsman (art. 228 TFEU). Het General Court is een van de drie gerechtshoven die onder het Europese Hof van Justitie vallen.
[18] ¨Afwijzing Europees burgerinitiatief tegen vrijhandelsverdragen TTIP en CETA ondermijnt democratie,¨ PR Foodwatch, 12 september 2014. Zie ook: ¨Over het foodwatch standpunt over TTIP ,¨ Foodwatch . Foodwatch is een onafhankelijke non-profit voedselwaakhond die werkt aan betere regelgeving die consumenten beschermt tegen gezondheidsrisico’s en fraude. Foodwatch eist ook transparantie in de voedselketen en is van mening dat de TTIP en CETA de consumentenbescherming bedreigen.
[19] ¨Herziene convocatie Algemeen overleg commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (en Europese Zaken) met minister Ploumen over het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP),¨ Tweede Kamer, 10 september 2014. Audio-opnames hier en daar.
[20] Bij doorvragen van kamerleden bleek dat Commissaris De Gucht het Europese Hof heeft gevraagd om aan te geven of nationale parlementen volgens het EU Verdrag daadwerkelijk instemmingsrecht hebben. Leden van diverse nationale parlementen schreven De Gucht omdat ze blijkbaar geen vertrouwen hebben dat de Commissie hen souvereiniteit garandeert. Zie: ¨Letter in the framework of the political dialogue: the role of national parliaments in free trade agreements,¨ 25 juni 2014. Er ligt wel een motie van van Klaveren en van Dijk die de regering opdraagt om besluiten van het parlement uit te voeren, maar afgewacht moet worden of Ploumen zich daaraan zal houden. Zie: ¨Gewijzigde motie van de leden Klaver en Jasper Van Dijk (ter vervanging van 21501-02, nr. 1337) over het ter goedkeuring voorleggen aan het parlement van het TTIP-verdrag – Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken,¨ Parlementaire Monitor, 20 februari 2014.
[21] ¨Worstenmakerij TTIP te Den Haag,¨ Globalinfo, 12 september 2014.
[22] Zie haar opiniestuk in de Volkskrant van 10 september 2014: ¨‘Fair handelsakkoord met VS kent alleen winnaars’.¨. Met veel reacties van lezers die haar stellingname afwijzen. Eentje merkte op: ¨Is ze losgezongen van de werkeljkheid of liegt ze ons gewoon voor?¨
[23] ¨Minister maakt onterecht haast met handelsverdragen,¨ Bits of Freedom, 10 september 2014.
[24] ¨Ploumen, de Judas der democratie,¨ Vrijschrift, 10 september 2014.
[25] ¨‘Handelsverdragen zijn niet fair’ ,¨ Volkskrant 10 september 2014.
[26] ¨Publieksdebat Ploumen over de voor- en nadelen van het vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS¨ op 1 oktober 2014 in de Balie (al volgeboekt).
[27] De toepassing van Regulatory Cooperation in CETA is minder ´hard´. Openbaarmaking van de later ingezette TTIP-teksten zal kunnen aantonen hoe het mechanisme zich ontwikkelt en wat de gevaren zijn.
[28] Zie hierover: Webminar ¨TTIP : doing away with “barriers”=regulations 568 RCC edited¨ 12 juni 2014 (Of hier).; ¨Leaked document shows EU is going for a trade deal that will weaken financial regulation,¨ Corporate Europe Observatory, 1 juli 2014;¨Regulation – none of our business?,¨ Corporate Europe Observatory, 16 december 2013; ¨TTIP threatens financial reform and the public interest,¨ SOMO, 17 januari 2014.
[29] ¨Reclaim Democracy! Dring de macht van het bedrijfsleven terug!
Mensen en de aarde vóór winst!¨, en: ¨11 oktober 2014: Actiedag in diverse Europese steden tegen de vrijhandels- en investeringsverdragen TTIP, CETA, TISA die de Europese Unie ons wil aansmeren,¨ Ander Europa, 10 september 2014.

Bronnen:(zie bij Noten)