Van Parijs naar Glasgow in zes jaar

(Door Jan Taat, oorspronkelijk verschenen bij Solidariteit)

In augustus dit jaar bracht klimaatpanel van de VN (IPCC) een lijvig rapport uit onder de titel Climate Change 2021 – The Physical Science Basis. Dat veroorzaakte grote beroering vanwege de stelligheid (op basis van voortschrijdend klimaatonderzoek) en de ernst van de resultaten. Een paar punten:
1. Temperatuurverhoging door klimaatverandering heeft een groter effect dan eerder was voorspeld. Het doel van het klimaatbeleid moet daarom niet een beperking tot 2 °C zijn, maar 1,5 °C.
2. De effecten treden nu al op en niet pas in 2050 of 2100. Als op afspraak bevestigde de eindeloze reeks natuurrampen dit jaar (extreme koude, hitte, droogte, bosbranden, overstromingen) dit onderzoeksresultaat.
3. Een maximale temperatuurverhoging van 1,5 °C is nog steeds haalbaar, maar dan moeten onmiddellijk vergaande maatregelen tegen de uitstoot van broeikasgassen, zoals kooldioxide, worden genomen. Deze uitspraak is van belang, omdat de kolenlobby voortdurend aandringt op uitstel met als smoes dat het straks (na 2050) goedkoper, makkelijker ….. zou zijn. Dat geldt ook voor kernenergie: straks hebben we misschien schone en veilige thoriumreactoren. Maar straks is te laat.

Parijse plannen

Zes jaar geleden is afgesproken plannen te maken om de temperatuurstijging te beperken. Kortgeleden (17 september 2021) verscheen een rapport van de VN met een overzicht van plannen van 164 landen (inclusief alle grote kooldioxide uitstoters) en een berekening van de gevolgen als die plannen worden uitgevoerd. De uitstoot blijft stijgen tot 2030 en is dan 16 procent meer dan 2010. Volgens het VN lage emissiescenario om beneden 1,5 °C te blijven, moet dat 45 procent minder dan 2010 zijn. Het resultaat is dat de plannen leiden tot een temperatuursverhoging van 2,7 °C! En dat met de onwaarschijnlijke aanname dat plannen ook worden uitgevoerd.

De kritiek van de milieubeweging op het akkoord van Parijs destijds – niet ambitieus genoeg en vrijblijvend – was volledig juist.

Broeikasgas uitstoot volgens VN-scenario’s en bijbehorende temperatuurverhogingen. De Parijs plannen (Nationally Determined Contributions, NDCs) volgen geen laag scenario en komen ver boven 2 °C uit. Bron: rapport FCCC/PA/CMA/2021/8 figuur 9, vertaald en vereenvoudigd.

Ontwikkelingslanden

In 2009 is afgesproken dat rijke landen bijdragen aan de klimaatfinanciering van arme landen. Het gaat om 100 miljard dollar nieuwe financiering per jaar vanaf 2020. In Parijs is afgesproken te onderhandelen om het bedrag na 2025 te verhogen. Dit is impliciet een erkenning dat de huidige klimaatsverandering het gevolg is van de uitstoot van broeikasgassen sinds de industriële revolutie door de rijke landen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling becijferde onlangs dat de rijke landen in 2019 80 miljard dollar klimaatfinanciering leverden en dat volgens de plannen in 2025 93 tot 95 miljard dollar wordt bereikt. Nog steeds geen 100 dus.

Oxfam dook er dieper in en maakt zich zorgen over de manier waarop rijke landen momenteel klimaatfinanciering inzetten en hoe ze erover rapporteren:
1. Terwijl de VN, Oxfam en andere hebben opgeroepen om de helft van de klimaatfinanciering te besteden aan aanpassing, wordt geschat dat in 2025 slechts ongeveer een kwart van de klimaatfinanciering ook daadwerkelijk wordt besteed aan het helpen van ontwikkelingslanden om zich aan te passen aan de verslechterende klimaatomstandigheden. Het meeste gaat naar de vermindering van de broeikasgassen in de atmosfeer.
2. In 2019 werd 70 procent van de publieke klimaatfinanciering verstrekt in de vorm van leningen in plaats van giften. Een sigaar uit eigen doos.
En dat terwijl volgens de VN de kosten voor aanpassing aan de klimaatverandering voor ontwikkelingslanden oplopen tot 300 miljard dollar per jaar in 2030 en 500 miljard dollar per jaar in 2050.

En in Nederland?

Het IPCC-rapport van afgelopen zomer vertelt luid en duidelijk dat het tijd is voor radicale veranderingen, maar zoals het er nu naar uitziet krijgen we gewoon meer van hetzelfde water-bij-de-wijn beleid. Zo poldert de politiek de polder weg, volgens Tobias van Fridays For Future tijdens de klimaatstaking van afgelopen vrijdag. Dat vat de situatie goed samen. Er wordt wat af overlegd. Vooral bij de industrie is het lastig, want de angst voor een ongelijk speelveld is groot. Dat zou ‘onze’ industrie benadelen ten opzichte van het buitenland. De FNV doet vrolijk mee en voerde in maart actie om de CO2-heffing te compenseren. Volgens De Groene Amsterdammer van juni worden de grote vervuilers echter al ruimschoots gecompenseerd en maken soms winst op hun CO2-compensatie. De overheid doet alles om de fossiele industrie te helpen: dikke subsidies voor ontwikkeling van CO2-afvang en opslag (Carbon Capture and Storage, CCS) en ontwikkeling van blauwe waterstof uit fossiele bronnen met CCS.

Dat staat in schril contrast tot de hulp aan de burger. Er is een lange traditie om subsidies af te schaffen als ze te succesvol zijn (destijds woningisolatie, toen zonnepanelen en nu elektrische auto’s). Als het magere potje op is, kan je het vergeten. Probeer het volgend jaar nog maar eens, maar misschien is de subsidie dan afgeschaft. De grote onzekerheid belemmert kleinschalige particuliere investeringen. De regering zet vol in op grootschalige windparken. De grote investeerders worden beschermd of hebben (handels)verdragen waarmee ze zich beschermen. Het volgende probleem is niet moeilijk te raden: overbelaste elektriciteitsnetten en bijstoken met gas als het niet waait.

Op naar Glasgow

In november vindt de volgende VN-klimaatconferentie plaats in Glasgow (COP26). Alle kaarten liggen nu op tafel om ernst te maken met een eerlijke en snelle klimaataanpak. De wereldwijde angst en woede zijn groot. De regering zal onze belangen niet verdedigen. De Klimaatcrisis Coalitie, waarvan ook de FNV deel uitmaakt, sloeg in maart alarm met 35.000 mensen. Nu volgt op 6 november een nieuwe klimaatmars.
Doe mee en meld je aan: klimaatmars2021.nl/doemee