Ga naar de inhoud

Voor een zero-covid strategie

Terwijl landen in Oost-Azië al maanden een normaal leven leiden, blijven wij in onze streken worstelen met een derde of vierde golf en dreigen we nog voor een lange periode te moeten leven met allerhande beperkingen en (semi-) lockdowns, met alle gevolgen voor het mentaal welzijn en de economie.

8 min leestijd

(Door Floor Peeters, overgenomen van De Wereld Morgen, foto Fort Belvoir Community Hospital, CC2.0/Flicjr)

Richard Horton, hoofdredacteur van The Lancet, roept de politici op om zich open te stellen voor nieuwe ideeën om de pandemie snel onder controle te krijgen.

Hardnekkige hardleersheid

The Lancet is een wereldvermaard medisch tijdschrift met een hoog prestige. Vorige zomer schreef hoofdredacteur Richard Horton een striemende aanklacht tegen de corona-aanpak van de Westerse overheden. In dat boek toonde hij op overtuigende wijze aan dat de coronacatastrofe vermeden had kunnen worden en dat de vele onnodige doden het gevolg zijn van schuldige nalatigheid en incompetentie van die overheden.

Volgens Horton vertikten de Westerse landen het om te leren uit de ervaringen van de landen die het eerst waren getroffen door het coronavirus. Een jaar nadat de pandemie uitbrak stelt hij vast dat Westerse landen nog steeds niet willen leren van die landen die het virus wel onder controle kregen. Daarom brak hij in een artikel eind januari 2021 de lans voor een zogenaamde ‘Zero-COVID-strategie’. Het is volgens hem hoog tijd dat regeringen en instanties van volksgezondheid zich open stellen voor een alternatieve aanpak om de pandemie onder controle te krijgen.

Een jaar nadat de pandemie uitbrak stelt Horton vast dat Westerse landen nog steeds niet willen leren van die landen die het virus wel onder controle kregen.

De volledige uitroeiing

De Zero-COVID-strategie is uitgewerkt door een aantal vooraanstaande Duitse academici en clinici. Zij lanceerden hun alternatieve COVID-strategie op 19 januari. Het is momenteel een belangrijk gespreksonderwerp in Duitsland.

De doelstelling van die strategie is het creëren van virusvrije groene zones als tussenstap voor het uitschakelen van het virus op het hele grondgebied. Zij gaan ervan uit dat de ervaringen in verschillende Oost-Aziatische landen leert dat volledige uitroeiing de minste schade toebrengt aan de samenleving. Volgens de Duitse experts is ‘elke infectie er een te veel’.

Het plan omvat drie elementen:

  1. Een snelle afname van het aantal besmettingen tot nul.
  2. Vermijden van verdere overdracht of van herintroductie van het virus door middel van rigoureuze test-, opsporings- en isolatiesystemen, in combinatie met lokale reisbeperkingen.
  3. Snelle beheersing van de uitbraak indien zich sporadisch nieuwe gevallen van COVID-19 voordoen.

Het plan beveelt een regionale aanpak aan: wanneer de incidentie van infectie in een bepaald gebied tot nul is gedaald, wordt dat gebied tot groene zone verklaard. Rond deze zone moeten strikte beschermende contact- en reisbeperkingen worden opgelegd, met krachtige protocollen voor testen, opsporen en isoleren.

Het uiteindelijke doel is de groene zones in heel Duitsland uit te breiden en ze te laten samensmelten.

Het voorbeeld van Melbourne

Het plan was een theoretisch model en leek op het eerste zicht weinig realistisch. Maar de succesvolle aanpak van een heropflakkering in Melbourne (stad in Australië) bevestigde de haalbaarheid van het plan van het Duitse team.

Op basis van die ervaring stelden ze een ‘pad naar normaliteit’ op in vier fasen.

  • Fase 1: lockdown om een incidentie te bereiken van minder dan 10 gevallen per 100.000 inwoners per week.
  • Fase 2: voortzetting van de maatregelen om onder de 5 gevallen per 100.000 te komen.
  • Fase 3: de incidentie tot nul terugbrengen.
  • Fase 4: afkondiging van de status van groene zone.

In Melbourne duurden de eerste drie fasen ongeveer veertien dagen. Te vergelijking: in België zitten we op dit moment met een incidentie van rond de 130 gevallen per 100.000 inwoners per week.

Perspectief en goede communicatie

Communicatie is een belangrijk onderdeel van het Duitse plan. Sterke en regelmatige communicatie met het publiek moeten de individuele motivatie bevorderen en leiden tot een zo groot mogelijke sociale consensus. De berichtgeving moet minder gericht zijn op het aantal besmettingen, ziekenhuisopnamen of sterfgevallen, zoals dat nu het geval is. In plaats daarvan moet de steun van het brede publiek worden opgebouwd rond bredere doelstellingen van maatschappelijk welzijn, de terugkeer naar de arbeidsmarkt en het herstel van de burgerlijke vrijheden.

Om de steun bij de bevolking te behouden en de moed erin te houden, moeten de autoriteiten een duidelijk plan voor heropening aanbieden, gebaseerd op de vooruitgang die wordt geboekt met deze Zero-COVID strategie.

Deze strategie is bedacht voor Duitsland, maar kan uiteraard in heel Europa worden toegepast, op voorwaarde dat de regeringen het eens kunnen worden over een gemeenschappelijke Zero-COVID-doelstelling.

Enkele mythes doorgeprikt

Op het einde van het strategisch plan worden een aantal mythen opgesomd die het publieke en politieke debat het afgelopen jaar hebben vertekend. We zetten ze hier op een rij.

‘Er is een conflict tussen de doelstellingen van gezondheid en economie.’

Op korte termijn berokkenen strengere maatregelen de economie meer schade. Maar door te soepele maatregelen duurt de crisis veel langer. Daardoor betreuren we niet alleen veel dodelijke slachtoffers, maar is de economische schade uiteindelijk ook veel groter.

‘We kunnen kwetsbare groepen beschermen.’

Dat is onmogelijk gebleken omdat het virus zich betrekkelijk gelijkmatig heeft verspreid over de gehele bevolking, inclusief de meest kwetsbaren. Die kwetsbaren maken bovendien naar schatting 40 procent van de bevolking uit. Het hoge aantal doden in de Belgische woonzorgcentra is emblematisch hiervoor.

‘COVID-19 treft alleen ouderen.’

Zelfs onder een jongere bevolking blijkt COVID-19 soms dodelijk. Daarnaast kunnen ook bij jongeren langdurige effecten optreden. Het is dus belangrijk om de hele bevolking te beschermen.

‘Eenmaal besmet, zijn mensen voor altijd immuun.’

Het is nog onbekend hoe lang de immuniteit tegen SARS-CoV-2 duurt en wat het risico van herinfectie is. Als de immuniteit afneemt, betekent dit dat terugkerende epidemische cycli waarschijnlijk zijn, vooral als er nieuwe stammen opduiken die aan de herkenning door het immuunsysteem kunnen ontsnappen.

‘Groepsimmuniteit kan worden bereikt door infectie.’

Dat is noch een haalbare, noch een wenselijke strategie. De ervaringen uit de stad Manaus in Brazilië (twee miljoen inwoners) leren ons dat het streven naar groepsimmuniteit door infectie bij deze pandemie niet werkt. Bij de eerste golf was ongeveer 70 procent van de bevolking besmet geraakt. Momenteel woedt daar nu een tweede golf. Net als in het geval van SARS en MERS wordt dit coronavirus optimaal bestreden met een agressieve onderdrukkingsstrategie.

‘Het sluiten van scholen is meer stressvol voor kinderen en gezinnen dan ze open te houden.’

Wanneer de besmettingsgraad hoog is en de scholen open zijn, dan komen er vaak onverwachte quarantainemaatregelen voor, die een sterker psychosociaal effect hebben dan een gestructureerde lockdown die kadert in een strategisch plan. Hoe langer die periode duurt hoe meer gezinnen daarmee geconfronteerd worden.

In hun ontwikkeling worden kinderen en vooral adolescenten het meest getroffen door de sociale beperkingen van de pandemie. Open scholen en kinderdagverblijven zijn in dit opzicht slechts een geringe verlichting, vooral als juist hier geen sociale ervaringen (groepsvorming tijdens pauzes buiten de controle van volwassenen, geen gezamenlijk zingen, geen gezamenlijk naleven van rituelen) kunnen plaatsvinden.

Met een goede en gerichte begeleiding kunnen de effecten van een in de tijd beperkte, gestructureerde opschorting van de aanwezigheid op school worden gecompenseerd, zowel voor het onderwijs aan jongeren in het algemeen als voor speciale risicogroepen.

‘Alleen vaccinatie zal ons redden.’

Uit ervaring met andere besmettelijke ziekten blijkt dat immuniteit veilig kan worden verhoogd door vaccinatie. Maar in de komende 6-9 maanden zullen niet genoeg mensen gevaccineerd zijn om verdere dramatische golven van besmetting te voorkomen. Bovendien blijft het onduidelijk of de immuniteit van het vaccin langer dan 1-2 jaar zal aanhouden. Maatregelen om de pandemie te crushen blijven dus onontbeerlijk.

‘Vaccinaties zullen de COVID-19 pandemie snel beëindigen.’

Met de huidige strategie zullen de IC-afdelingen vol blijven lopen totdat voldoende volwassenen gevaccineerd zijn. Aan het huidig tempo zal dat in het beste geval tegen het einde van augustus het geval zijn. De verwachte seizoenseffecten – 20 procent minder besmettingen – zijn bij lange na niet voldoende om de corona-pandemie aanzienlijk te vertragen. Dat SARS-CoV- 2 afgelopen voorjaar zo snel en doeltreffend de kop werd ingedrukt, was vooral te danken aan de gesynchroniseerde lockdown in heel Europa. Als je dat allemaal op een rijtje zet dan zitten we jammer genoeg nog een tijdje met het coronavirus.

Noodzakelijk en haalbaar

België is Australië niet. We zijn ook geen eiland. Toch moeten we ernaar streven om van de besten te leren. Horton had in zijn boek al vastgesteld dat er in het Westen weinig bereidheid was om te leren van anderen. Naar aanleiding van de pandemie is er geen gezamenlijke of systematische inspanning geweest van landen om van elkaar te leren. Hij vindt het onbegrijpelijk, maar vooral ontmoedigend dat de mensheid zo weinig om zichzelf lijkt te geven dat we niet in staat waren onze ervaring, ons begrip en onze kennis te bundelen om een gemeenschappelijke en gecoördineerde reactie te geven.

Naast het plan van de Duitse experts is er nu ook in het Verenigd Koninkrijk een Zero-COVID-coalitie gelanceerd. Een van de tenoren ervan is Jeremy Corbyn.

Horton hoopt dat er ‘na meer dan twee miljoen doden wereldwijd een consensus groeit dat de uitroeiing van dit coronavirus niet alleen noodzakelijk maar ook haalbaar is’. Gaan we in België die uitdaging aan of blijven we nog minstens een halfjaar verder prutsen?