Waarom Frankrijk Nord Stream 2 in vraag stelde

(Door Antoine Uytterhaeghe, overgenomen van uitpers.be, foto wikimedia commons: van Kremlin cc 4.0)

De Europese Commissie wilde daarom ook controle krijgen over de pijpleidingen die het EU-grondgebied binnen komen. Maar Duitsland en Rusland blijven zeggen dat er geen EU goedkeuring nodig is. Een nationale goedkeuring in de vier EU-lidstaten waar de pijplijn doorheen loopt is voldoende volgens hen: Finland, Zweden, Denemarken en Duitsland. Frankrijk had onverwacht z’n positie bijgestuurd en aangekondigd dat het voor de nieuwe regeling was. Mocht Frankrijk zijn oppositie volgehouden hebben dan kon Duitsland en enkele medestanders slechts 27 procent van de EU-bevolking verzamelen, wat duidelijk onvoldoende is om de 35 procent te halen die nodig is om een nieuwe regeling te blokkeren.

Andere toon

De Franse regering hoopte hiermee te bereiken dat de EU inderdaad de nieuwe regels zou hanteren. In dit dossier is Frankrijk geen rechtstreeks betrokken partij. Drie omstandigheden moeten in acht worden genomen: transparant prijzenbeleid, ook anderen moeten toegang kunnen hebben tot de infrastructuur en er moet een scheiding zijn tussen de activiteiten als leverancier en als beheerder van de infrastructuur. Zeker dat laatste bedreigt de positie van Gazprom in dit dossier.

De Franse regering wilde duidelijk zijn eigen rol in de EU benadrukken door zich aan de zijde van de tegenstanders van de Russisch-Duitse gasleiding Nord Stream 2 te scharen. De Franse regering toonde zich bezorgd over het overmatig vertrouwen van de EU in de Russische energiebronnen. Frankrijk had begrip voor de afwijzing van het project door Centraal- en Oost-Europese landen. Alleen een ingrijpend besluit van de Franse president kon de rechtsgeldigheid van het regeringsbesluit voorkomen. Met al dit tromgeroffel lijkt het erop dat president Macron het Franse gewicht in de EU-raad zocht te versterken.

Opvallend is dat geen van de argumenten voor die Franse draai nieuw is, deze waren allemaal tot nu toe genegeerd zowel door Parijs als Berlijn. De reden voor de verandering van de Franse positie moeten daarom elders worden gezocht. Er zijn twee redenen denkbaar, een daarvan is een soort weerwraak omdat president Macron niet genoeg steun krijgt voor een belangrijke hervorming van de Europese Unie, hij hoopt zo een buitenlands succes binnen te halen en de Franse positie in de EU te versterken.

Centraal-Europa

Een tweede punt betreft de afwijzing van Macrons plannen om de Eurozone uit te rusten met een eigen begroting en een eigen ministerie van financiën. Kanselier Merkel heeft de regeringen van Oost- en Centraal-Europa duidelijk gemaakt dat zij tegen een Europa van twee snelheden is. Het stelde Berlijn alzo diplomatiek in de positie van protector voor de andere EU-lidstaten.

Het is goed mogelijk dat Frankrijk z’n oppositie tegen Nord Stream 2 wilde gebruiken om zich zelf als beschermheer voor Centraal-Europese EU-lidstaten te positioneren, in een regio die sinds 1990 steeds meer een ‘Duitse achtertuin’ is geworden.
De aanleg van de Oostzee gaslijn door Russische en Europese bedrijven (naast Gazprom ook ENGIE, OMV, Shell, Uniper and Wintershall.) onder leiding van het Russische gasbedrijf Gazprom, is al langer een doorn in het oog van de Oost-Europese landen, evenals van de VS. De Baltische staten en Polen zien deze energieroute als een bedreiging voor hun veiligheid. Oekraïne is bang om zijn rol als doorvoerland van Russisch gas naar Europa te verliezen, en uiteraard de daarbijhorende miljarden inkomsten. Voor de stemming in de Europese Raad riepen drie Amerikaanse ambassadeurs de EU-lidstaten openlijk op om tegen het controversiële pijplijnproject te stemmen.

afhankelijkheid

De Verenigde Staten streven uiteraard eigenbelang na, ze willen de export van hun vloeibaar gas naar Europa uitbouwen. Hiervoor leveren ze de nodige financiële en technische hulp om aan de Poolse Oostzeekust in Swinoujscië een gasterminal te bouwen die hoofdzakelijk Amerikaans gas moet ontvangen. Zo hoopt Polen, van zijn kant, een belangrijke gasleverancier te worden vooral voor de Oost-Europese markt.
Nord Stream 2 zou volgens de VS en sommige EU-lidstaten de kwetsbaarheid van Europa voor Russische chantage in de energiesector verder vergroten. Volgens Washington en Parijs bevat het gasproject niet alleen de levering van gas, het biedt Moskou ook de gelegenheid om zijn invloed en macht te vergroten. De EU-commissie wil het project onder controle krijgen. Maar de constructie van deze pijplijn is intussen al voor de helft klaar volgens de investeerders.

Parijs versus Berlijn

Door de Franse afwijzing kreeg de EU te maken met een geschil tussen twee belangrijke partners, Frankrijk en Duitsland, waarvan de samenwerking cruciaal is voor de Europese Unie. Aanvankelijk wilde Frankrijk stemmen voor een strengere EU-richtlijn. De bijhorende beperkingen moeten Nord Stream 2 minder winstgevend of zelf oneconomisch maken. De gasleveranciers mogen niet langer tegelijkertijd exploitant van de lijn zijn.

Het andere voorstelbare motief voor een dergelijke verandering van kamp is dat Frankrijk de Midden-Europese staten wil laten weten dat ze niet alleen de VS hebben om hun belangen tegen de Duitse Bondsrepubliek en Rusland te beschermen. Maar dat ze ook op Parijs kunnen rekenen.

nieuwe wending

Die ontwikkelingen konden wijzen op een verzwakking van Duitsland. Iets wat de VS goedkeurend ziet gebeuren. Maar al snel na de officiële Franse koerswijziging kondigden Parijs en Berlijn toch een compromis aan: nieuwe regels in de EU zouden het Nord Stream 2 project niet blokkeren. De verantwoordelijkheid voor de pijplijn ligt nu volgens het compromis over de nieuwe EU-richtlijn bij het land waar de gaspijplijn het eerst aan land komt en voor het eerst op het Europese netwerk wordt aangeschakeld. In het geval van Nord Stream 2, Duitsland dus.

Het valt nog af te wachten of Berlijn om de recente toegeving van Frankrijk te ‘vergoeden’, Parijs tegemoet zal willen komen met concessies in andere gebieden.