Weg met het “hervormingsverdrag”!

Origineel
is verschenen op de website van Eurodusnie

De
tekst van het nieuwe verdrag wordt nu niet meer gepresenteerd als een grondwet,
maar als een "hervormingsverdrag". Dit verdrag werd in december vorig
jaar getekend in Lissabon en wordt daarom ook wel het Verdrag van Lissabon
genoemd (klik hier voor een pdf van de laatste versie). Het Verdrag wordt
vanuit de Europese Unie uiteraard van harte ondersteund, en vrijwel alle grote
politieke partijen, vakbondsorganisaties en werkgeversorganisaties in Europa – ook
in Ierland – staan er vierkant achter. Ten opzichte van de beruchte Europese
Grondwet zijn er wat oppervlakkige wijzigingen aangebracht. Alle terminologie
die verwijst naar een grondwet is geschrapt. Het eindresultaat bevat echter
geen wezenlijke veranderingen, iets wat ook is erkend door de hoofdauteur van
de oorspronkelijke grondwet, oud-politicus Giscard d’Estaing, die zelfs aangaf
dat op deze manier de grondwet "makkelijker door het volk geslikt zal
worden" (1).

Het
laatste referendum

Het is
de bedoeling dat het nieuwe verdrag in de zomer van 2009 geratificeerd wordt
door de nationale parlementen. Er is één probleempje: alle regeringsleiders van
de lidstaten hebben weliswaar het groene licht gegeven voor het nieuwe verdrag,
maar in Ierland zijn ze zo ‘onverstandig’ om, geheel tegen de EU-traditie in,
de bevolking goedkeuring voor het verdrag te vragen. Het lijkt wel op
democratie! De Nederlandse regering had hier, nadat de bevolking in 2006
‘verkeerd’ had gekozen, geen zin meer in, en besloot wijselijk dat een
referendum deze keer niet nodig was. Ook de Partij van de Arbeid, die eerst nog
dapper had beloofd dat er een nieuw referendum zou komen, draaide met
Balkenende mee en vond een nieuwe volksraadpleging overbodig. Naar verluidt
dreigde Balkenende zelfs het kabinet op te blazen als er toch een referendum
over het document zou worden georganiseerd. Bij dit alles is het geestig te
vermelden dat een van de hoofddoelstellingen van het nieuwe verdrag is "de
democratische legitimiteit van de Unie te versterken" (pagina 5 Verdrag
van Lissabon).

Overigens
bleef veel protest tegen het niet-doorgaan van een nieuw referendum in
Nederland uit. Een opvallende partij-coalitie van SP, D66, PVV, PvdD en
Groenlinks probeerde vorige week middels een initiatiefwet alsnog een
referendum af te dwingen. Een meerderheid van de Tweede Kamer, op hand van de
regering, verwierp het voorstel, waardoor een referendum in Nederland
definitief van de baan is. Een eerdere petitie en een publieksactie van het
"samenwerkingsverband ander Europa" slaagde er evenmin in een nieuw
referendum af te dwingen. Het niet doorgaan van een nieuw referendum is een
aanfluiting, aangezien zoals vermeld de nieuwe tekst niet wezenlijk verschilt
van de oude. Sterker nog, het "nee" van 2006 is in feite nu nog
steeds geldig, want heeft betrekking op vrijwel dezelfde tekst.

Het is
belangrijk dat het "hervormingsverdrag" alsnog verworpen wordt, en
het Ierse referendum lijkt hiertoe de laatste kans te bieden. Wat was er ook al
weer zo bezwaarlijk aan die Grondwet, en dus aan het
"hervormingsverdrag"?

Oude
wijn, nieuwe zak

De
militaire paragraaf van de nieuwe tekst, waar destijds veel kritiek op kwam, is
vrijwel ongewijzigd gebleven. Nog steeds verplichten ondertekenende landen zich
ertoe "hun militaire vermogens geleidelijk aan te verbeteren" en
gebiedt het verdrag mee te werken aan de oprichting van een "Europees
defensie-agentschap", dat onder meer tot doel heeft "de industriële
en technologische basis van de defensiesector te versterken". Kortom , wie
het "hervormingsverdrag" tekent, verplicht zich ertoe meer te
investeren in wapens, wapentechnologie verder te ontwikkelen en de Europese
wapenindustrie te ondersteunen.

Het
hele verdrag ademt een sterk neoliberaal gedachtengoed. Op bijna elke bladzijde
valt te lezen dat de economische groei moet worden opgevoerd, dat het
concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven moet worden versterkt, de
consumptie moet worden gestimuleerd, de arbeidsproductiviteit omhoog moet, de
ontwikkelling van nieuwe producten en technologieën moet worden ondersteund.
Het is de grijsgedraaide plaat van het neoliberalisme die we al dertig jaar van
onze regeringen krijgen voorgeschoteld. Het verdrag "verzekert dat de
mededinging niet wordt verstoord", valt te lezen in protocol zes, waarmee
in feite hetzelfde wordt gezegd als in de oude tekst, die vastlegde dat de
mededinging "vrij en onvervalst" moest zijn. De vrije markteconomie
wordt dus verplichtend opgelegd aan alle lidstaten.

Voor de
goede orde wordt hier en daar in het hervormingsverdrag de term ‘duurzaam’
genoemd, maar veel inhoudelijke aandacht wordt aan deze term niet besteed.
Daarentegen wordt de "strategie van Lissabon", die acht jaar geleden
werd gelanceerd om van de Europese Unie "de meest concurrerende en
dynamische kenniseconomie van de wereld" te maken, in het verdrag
uitdrukkelijk genoemd en bevestigd als de te volgen economische lijn. Uiteraard
moet dit gepaard gaan met "modernisering" (lees: afbraak) van de
sociale zekerheidsstelsels, want die werken immers enkel maar beperkend op de
groei van de arbeidsparticipatie en -productiviteit.

Ook
andere kritiekpunten op het ‘oude’ verdrag zijn nog steeds volkomen valide. In
het landbouwbeleid blijft milieu ondergeschikt aan de productiviteit. De
Europese Commissie blijft een ondemocratisch instituut, en het Europees
Parlement blijft over grote delen van het beleid geen snars te vertellen
hebben. De macht van de Europese minister van Buitenlandse Zaken – die in het
nieuwe verdrag "Hoge vertegenwoordiger" heet, blijft onverantwoord
groot. En de invloed van de burger blijft over het algemeen miniem, wat
trouwens ook al blijkt uit het feit dat in veel lidstaten er zelfs geen poging
is geweest een referendum over de Grondwet te organiseren.

Neoliberalisme

Een
stem vóór het Europees ‘hervormingsverdrag’ is ook een stem vóór het
neoliberalisme, want dit is en blijft de leidende ideologie van het Europese
project.

Europese
instellingen als het Europees Hof bevestigen keer op keer de neoliberale
ideologie van Europa. Twee voorbeelden: in april van dit jaar ontzegde het
Europees Hof lidstaten de mogelijkheid om een mimimum-loon niveau te eisen voor
buitenlandse werknemers. Een in Duitsland actieve Poolse onderaannemer had
landgenoten voor de helft van het minimumloon laten werken. Volgens het
Europees Hof toegestaan, want in overeenstemming met het "vrije verkeer
van diensten". De deur staat daarmee wagenwijd open voor het financieel
tegen elkaar uitspelen van werknemers uit verschillende lidstaten. Iets eerder
dit jaar besloot het Europees Hof (in de zogenaamde Vaxholm-zaak) dat het
vakbonden niet is toegestaan te staken tegen dit soort praktijken, omdat
daarmee de heilige marktwerking verstoord zou worden.

Ook het
internationale economische beleid van de Unie wordt door het
‘hervormingsverdrag’ volledig bevestigd. Dit beleid – onlangs door de Europese
Commissie in een nieuw jasje gestoken als het ‘global Europe’- concept – dwingt
arme landen hun markten te openen voor het Europese bedrijfsleven, waardoor
kleine boeren kapotgaan of ophouden met het produceren van voedselproducten
voor de lokale markt. Met sociale rechtvaardigheid of duurzame ontwikkeling
heeft dit beleid weinig te maken: het gaat erom vrijhandelsverdragen met arme
landen af te dwingen, zodat Europese exportproducten zonder belemmeringen
overal afgezet kunnen worden, en Europese bedrijven ter plekke de ‘vrije’
concurrentie aan kunnen gaan met het minder krachtige bedrijfsleven van armere
landen. 

Zand in
de machine

Nu is neoliberalisme
natuurlijk geen uitvinding van ‘Brussel’. Het is niet juist de Europese Unie an
sich de volledige schuld te geven van dit rechtse beleid, en een verwerping van
het ‘hervormingsverdrag’ zal niet meteen helpen om dit beleid om te gooien. Ook
is het ongetwijfeld zo dat de weerstand van de Ieren tegen het "Verdrag
van Lissabon" slechts gedeeltelijk te maken heeft met bovengenoemde
bezwaren, en behoudende of nationalistische bezwaren een grote rol spelen.

Maar
het is zaak om zoveel mogelijk spaken in het wiel te steken, zoveel mogelijk
zand te gooien in de machine die dit neoliberale beleid ontwikkelt en tracht te
rechtvaardigen. Zolang de Europese Unie een doorgeefluik is van door lidstaten
ontwikkeld rechts beleid, en dit beleid enkel versterkt en verspreidt, is het
zaak de werking van het Europese project zoveel mogelijk te saboteren. Een
verwerping van het "hervormingsverdrag" door de Ieren zou daarom een
enorme opsteker zijn.

(1)
Aangehaald door Willem Bos van de Stichting ander Europa in een artikel waarin
hij het ‘nieuwe’ verdrag analyseert. Dit is te vinden op internet in een pdf
file)