Ga naar de inhoud

Ahold Delhaize van alle kanten onder vuur wegens machtsmisbruik

Het gedrag van de nieuwbakken retailreus Ahold Delhaize wordt vanuit de sector sterk bekritiseerd. Merkfabrikanten in België en Nederland klagen over oneerlijke handelspraktijken. Boeren in beide landen vrezen de klos te worden van prijsdruk op de fabrikanten. De Belgen dreigen met een consumentenboycot, iets dat een Gelderse gedeputeerde nu al doet. Om andere redenen betitelde de topman van een grote fruitimporteur Albert Heijn (en andere supers) als ´crimineel´ en sleepten Nederlandse franchisers AH voor de rechter.

18 min leestijd

(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk gepubliceerd op supermacht)

Op uitnodiging van Ahold Delhaize zijn in augustus gesprekken gestart tussen de net gefuseerde retailer en een aantal (huis)merkfabrikanten. De retailer wil een inkoopvoordeel overhouden uit de recente fusie en stelde vergaande eisen aan zijn leveranciers in ruil voor ´schaalvoordelen´. Ahold Delhaize verwacht dat zijn leveranciers prijskortingen met terugwerkende kracht en vergoedingen zonder tegenprestatie accepteren. Ook dringt het bedrijf aan op het openbreken van bestaande contracten.

Na de aankondiging hiervan eind juli wilden de Belgische en Nederlandse koepelorganisaties van merkfabrikanten eerst aanzien hoe dit zou uitpakken. Maar nadat leden bij hen klaagden over machtsmisbruik, komen ze nu in actie. [1].

Belgische merkfabrikage en voedingsindustrie

Op 13 september meldde de Belgische pers dat de koepelfederatie van de Belgische merkenfabrikanten (BABM) overweegt om samen met de belangenvereniging van de Belgische voedingsindustrie (FEVIA) klachten in te dienen tegen Ahold Delhaize bij het Europese Supply Chain Initiative. Het gaat om klachten over de in juli geëiste kortingen en opgelegde prijsverlagingen waarvan zo´n honderd leveranciers van de retailer de dupe zouden worden.

Kort daarna bleek echter dat beide organisaties eerst in gesprek willen met het supermarktbedrijf. Ze stuurden Ahold Delhaize en de voorzitter van het Belgische ketenoverleg een uitnodigingsbrief met hun ongenoegen. De brief bevat ook enkele punten die in strijd zouden zijn met de principes van het Supply Chain Initiative. Inmiddels is er een eerste gesprek [2] geweest, waarbij is bemiddeld door het ketenoverleg. Het gaat volgens FEVIA-woordvoerder Courant om een ¨verkennend en informeel gesprek waarmee de dialoog geopend is.¨

En de Nederlandse

Ook op 13 september diende de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI) een klacht in bij de Stuurgroep Eerlijke Handelspraktijken, de Nederlandse tak van het Supply Chain Initiative. [3] Volgens FNLI-directeur Philip den Ouden kreeg de FNLI de afgelopen weken veel signalen van leveranciers over het eenzijdige karakter van prijsonderhandelingen met Ahold Delhaize. De retailer zou nieuwe voorwaarden met terugwerkende kracht opleggen, eisen dat bestaande contracten worden opengebroken en eisen dat vergoedingen worden betaald waar geen prestaties tegenover staan. Ook zou zijn gedreigd met consequenties voor de handelsrelatie.

Deze manier van handelen is volgens de FNLI strijdig met de Gedragscode Eerlijke Handelspraktijken, een Europees initiatief dat op nationaal niveau zijn uitwerking vindt. Volgens de FNL-voorzitter moeten afspraken tussen retail en fabrikanten altijd gericht zijn op de toekomst én niet op afspraken die al lopen. Bovendien moet er altijd voordeel te behalen zijn voor de leverancier. De signalen die het FNLI kreeg, duiden op een verhard onderhandelingsklimaat bij Ahold Delhaize. Zelfs de grote bedrijven hebben daarvan last: ze moeten flink inleveren op hun marges en soms is er helemaal geen sprake van winstgevendheid bij hen.

¨Geen gang naar de rechter¨

Eind 2015 besloot minister Kamp de (pilot) Gedragscode Eerlijke Handelspraktijken in de Voedselketen voort te zetten hoewel er geen klachten waren binnengekomen. De FNLI is achteraf niet helemaal tevreden over de opzet van de stuurgroep bij deze pilot. Zo ontbreekt er een klachtenprocedure en is niet duidelijk vastgelegd hoe klagers worden beschermd. Toch wil de koepelorganisatie dat de stuurgroep een onderzoek instelt naar het gedrag van Ahold Delhaize. Den Ouden verwacht dat een gegrondverklaring van de klacht een sterk signaal zal afgeven ondanks het vrijwillige karakter van de gedragscode: ¨Dan zijn we in ieder geval een stap verder, zeker omdat het tien jaar duurde voordat zo´n code er inderdaad kwam.¨ Voor de meeste leveranciers is een gang naar de rechter geen optie omdat dat de handelsrelatie verstoort. Want het zijn slechts 5 supermarktketens die min of meer de dienst uitmaken in de retailsector.

Krachtmeting op winkelschapnivo

Tijdens een rechtszaak tussen Albert Heijn en zijn franchisers deze maand bleek dat Ahold Delhaize producten van Kraft Heinz uit de schappen haalde [4]. In een email van Albert Heijn van 19 augustus aan de franchisers staat ondermeer dit: ¨ (…) Helaas blijkt Kraft Heinz op dit moment niet bereid om samen constructief naar de toekomst te kijken. Hierdoor zijn er verschillende producten van Kraft Heinz niet meer beschikbaar¨. Navraag door Distrifood leerde dat Albert Heijn in augustus 28 verschillende producten boycotte (´conflict delisting´ [5]). Volgens AH-woordvoerder Aspeslagh zou de boycot inmiddels achter de rug zijn, omdat ¨de impasse met Kraft Heinz inmiddels is opgelost¨.

De franchisers publiceerden een aantal mails van leveranciers aan hun organisatie (VAHFR), waarin die op anonieme basis aangeven dat Albert Heijn de macht heeft om te bepalen hoe de afspraken met hen er uitzien. AH wil bij veel leveranciers exact weten wat de kosten zijn die een leverancier heeft om zijn product te maken. Vervolgens bepaalt Albert Heijn dan wat de leverancier mag verdienen en wat die aan Albert Heijn moet betalen aan kortingen en andere bijdragen. De franchisers stellen dat de leveranciers anoniem willen blijven, omdat zij vrezen voor represailles van AH.

Agrarische producenten

Als reactie op de klacht van de FNLI zei voorzitter Maat van de Land- en Tuinbouworganisatie LTO dat hij hoopt dat de stuurgroep de FNLI-klacht ¨met voortvarendheid oppakt¨ [6]. Begin september ging hij in gesprek met Ahold Delhaize over de gevolgen voor boeren van prijsdruk op leveranciers door de retailer. Maat wil voorkomen dat lagere prijzen op het bord van boeren terecht komen. Hij gaf aan dat hij ¨klip-en-klaar de garantie wil dat dat niet gebeurt en dat Albert Heijn die garantie ook best kon afgeven¨. Volgens Boerderij gaf Albert Heijn hem inderdaad de garantie dat de fusie geen consequenties zal hebben voor de prijzen voor boeren en tuinders. [7].

Het is de vraag of Maat er wel van uit kan gaan dat Ahold Delhaize´s daadwerkelijk kan garanderen dat prijsverlagingen niet doorwerken naar boeren en telers. Ahold Delhaize beweert dat het al decennia lang werkt met een vaste groep van boeren en telers voor het groente-, fruit en aardappelen assortiment en heeft het over ¨een hechte band¨ en ¨het maken van geschikte afspraken voor beide partijen over kwaliteit, beschikbaarheid, duurzaamheid en prijs¨. Als dit al klopt, dan omvat het niet de stroom agrarische grondstoffen die door handelspartijen en verwerkers worden afgenomen van de primaire producenten. Boerderij-redacteur Bron gaat er vanuit dat Ahold Delhaize deze claim niet hard kan maken, ¨omdat de retailer niet gaat over de prijzen die handelspartijen of verwerkers betalen aan boeren en telers [8].

Nederlandse akkerbouwers

De Nederlandse Akkerbouw Vakbond NAV liet zich ook over deze kwestie uit [9]. AholdDelhaize eist eenzijdig, zonder tegenprestatie en met terugwerkende kracht een flinke prijskorting van zijn grote leveranciers. Een schoolvoorbeeld van oneerlijke handel, iets dat indruist tegen de Gedragscode Eerlijke Handelspraktijken, aldus de NAV. De vakbond is er van overtuigd dat de voedselverwerkende industrie de opgelegde prijsverlagingen aan hún leveranciers (de boeren en tuinders) zal doorberekenen. Die laatsten zijn dan de dupe omdat zij onderaan de keten deze korting aan niemand meer kunnen doorberekenen en ook al geen voordeel hebben van de schaalvergroting van de inkooporganisatie.

De NAV heeft bedenkingen tegen de vrijwillige gedragscode voor eerlijke handel. Tot deze maand waren er nog geen meldingen binnengekomen bij het meldpunt van de gedragscode. De redenen daarvoor: alleen gebundelde klachten door meerdere producenten worden geaccepteerd; de Gedragscode is niet ondertekend door de tussenhandelaren waar de boeren zaken mee doen; en de anonimiteit van klagers is niet gewaarborgd.
Verder tonen de ervaringen in het Verenigd Koninkrijk aan dat een vrijwillige gedragscode niet werkt. Er is juist een wettelijke basis nodig en een onafhankelijke autoriteit die op de wetgeving toeziet en sancties kan toepassen. Waar de NAV voor pleit is de instelling van een Autoriteit Producent en Markt als scheidsrechter [10].

¨Productiebeheersing¨

Maar nog belangrijker volgens de NAV: primaire producenten hebben een zwakke positie op de markt doordat een enorm aantal voedselproducenten een handjevol inkoopcentrales bedient en door de regelmatig voorkomende overproductie voor diverse producten. Die zwakke positie verander je niet wezenlijk met een gedragscode. Nodig is een fundamenteel andere aanpak. Boeren en telers moet in beleid en wetgeving de ruimte krijgen voor afspraken over productiebeheersing. Dan kunnen – wanneer het aanbod van een product krap is – de afnemers niet meer concurreren op de laagst-mogelijke inkoopprijs, maar moeten ze concurreren op volume. Wil een afnemer zijn marktaandeel behouden of vergroten, dan moet hij wel over voldoende product kunnen beschikken. En dan kan het bieden van een hogere prijs dan de concurrent dit volume veilig stellen. Op dat moment hebben boeren en tuinders een heel andere – veel sterkere – positie in de keten, aldus Keimpe van der Heide, lid landelijk NAV-bestuur.

LTO-voorzitter Maat sprak zich in een column ook uit voor de instelling van een voedselscheidsrechter en voor aanpassing van de mededingingswet om bundeling mogelijk te maken [11].

Belgische boeren

Ook de boeren en telers in België voelen de bui al hangen: als voedingsfabrikanten hun prijzen moeten verlagen, dan zetten ze vervolgens hun leveranciers onder druk. Voorzitter Hendrik Vandamme van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) gelooft de bewering van Ahold Delhaize niet dat lagere prijzen niet op het bord van boeren zullen terechtkomen. Het ABS overweegt consumenten daarom tot een boycot op te roepen [12], zoals dat in Nederland al is gedaan door de Gelderse gedeputeerde Jan Jacob van Dijk [13]. “Tot nog toe voelen we nog geen prijsdruk, maar zodra dat het geval is, zullen we de Delhaize-klanten vragen om elders te gaan winkelen”, aldus Vandamme.

De Boerenbond wil niet voor een boycot pleiten. ¨We kiezen eerst voor overleg. Daarna zien we wel,¨ aldus een woordvoerster. De landbouworganisatie herinnert Delhaize aan het engagement tegenover de Belgische land- en tuinbouwer om zich kwalitatief en lokaal te bevoorraden op basis van langetermijnrelaties. Delhaize stond in de markt bekend als een vriendelijkere inkooppartij dan Ahold. De keten was gericht op Belgische producten en was bereid daar wat meer voor te betalen. In Nederland wordt volgens Boerenbond en ABS meer op prijs ingekocht. En hoewel het op papier om een fusie ging, is Delhaize in feite overgenomen door Ahold.

Boycot Albert Heijn

De Gelderse gedeputeerde van Landbouw van Dijk (CDA) liet op 7 september in De Gelderlander weten dat hij de winkels van Albert Heijn sinds enkele weken meed mijdt [13]. Hij wil een politieke discussie losmaken. Reden: de prijskortingen die Albert Heijn na de fusie met Delhaize eiste van leveranciers. Volgens Van Dijk komen deze prijsverlagingen uiteindelijk op het bord van de boeren en telers terecht. En de effecten daarvan zijn volgens hem desastreus. Boeren houden geen geld over voor investeringen van voorzieningen waar de maatschappij om vraagt, zoals verbetering van dierenwelzijn en milieu.

Een week later gaf hij in een interview aan dat zijn actie veel positieve reacties op had geleverd, maar dat hij het jammer vindt dat alle aandacht zich alleen toespitste op Albert Heijn. Hij had gekozen voor Albert Heijn omdat hij daar meestal winkelde en omdat AH marktleider is. Maar hij wilde met zijn actie eigenlijk de handelswijze van de hele supermarktbranche bekritiseren. Van Dijk: ¨Als we als maatschappij vrije uitloopeieren in onze mayonaise willen en tweesterrenvlees in plaats van kiloknallers, moet de hele retailsector daarin z´n verantwoordelijkheid nemen.¨

¨AH en andere supers: onethisch en crimineel¨

CEO Engelsman van fruitimporteur Eosta vindt dat de grote supermarkten onethisch – ja, zelfs crimineel – handelen bij de verkoop van groenten en fruit [14]. Het is volgens hem allemaal gericht op het korte termijnbelang voor de aandeelhouders. De verkoop van aardappelen, groenten en fruit (agf) levert de supermarkten de hoogste marges op van alles wat ze verkopen. De prijs die de teler van de meeste supermarkten ontvangt voor de agf is veel te laag en ze worden onderling door de retailers tegen elkaar uitgespeeld in een ‘race to the bottom´. De prijs die de consument voor agf betaalt, is veel te hoog. Zo worden de gezondheids- en milieukosten afgewenteld op de maatschappij. Academici noemen dit een systeemfout, Engelsman noemt het crimineel.

Naar echte transparantie en verduurzaming

Eosta wil dat de aan consument het echte verhaal wordt verteld. Dan zijn mensen wél bereid een faire prijs te betalen voor voeding. Het bedrijf betaalt een hogere prijs aan de telers en werkt met een eigen traceerbaarheidssysteem: Nature & More. Via portretfoto´s met codes van telers kan de consument op een website hun reilen en zeilen nagaan. Engelsman: ¨Onze missie is het verduurzamen en transparant maken van onze producten. En vooral authentiek blijven. Maar transparantie, zodat klanten kunnen zien waar de producten in het schap vandaan komen, wordt door Albert Heijn als levensbedreigend ervaren. De super zit in ´de wurggreep´ van de oude economie.¨
¨Ik denk dat als we naar een eerlijkere prijsvorming zouden gaan, die dus de échte kosten honoreert, dat bio dan veel goedkoper wordt. We gaan uiteindelijk allemaal duurzamer en gezonder eten,¨ aldus de EOSTA-topman.

Franchisers sleepten Albert Heijn voor rechter

In Nederland zijn bijna alle 242 franchisenemers van Albert Heijn naar de rechtbank gestapt [15]. Het is een uitvloeisel van een jarenlang slepend conflict tussen de AH-ondernemers en het hoofdkantoor. Het gaat om het al dan niet mee delen door de franchisers in leveranciersbijdragen, bonussen, bijdragen voor promoties, tijdelijke inkoopkortingen, betalingskortingen, rentevoordelen en andere opbrengsten van Albert Heijn.

De rechtszaak die nu dient gaat over onverdeelde marges. Volgens de franchisers onttrekt Albert Heijn via allerhande trucs gelden hieraan, waardoor zij te veel betalen voor hun producten. Zo zouden ´bulkkortingen´ bij leveranciers niet altijd worden doorberekend.
Albert Heijn stelt dat de franchisers een volledig nieuwe betekenis geven aan het begrip onverdeelde marge. Ze willen eigenlijk een soort winstdeling met de retailer zonder dat ze meebetalen aan de investeringen en de daarbij behorende risico´s. Ook delen ze hun eigen winsten niet met het supermarktbedrijf.

De franchisers claimen dat ze veel geld mis zijn gelopen omdat het supermarktconcern die voordeeltjes voor zichzelf houdt. Voor 2008-2012 eisen ze een nabetaling van ruim €1 mln per franchisewinkel; en voor jaren daarna nog veel meer. Alles samen gaat het dus over een claim van meer dan 400 miljoen euro.
Albert Heijn voerde voor de rechter aan dat de franchisers alleen recht hebben op omzetpremies en bonussen die het bedrijf ontvangt van leveranciers. De toekomst van het zelfstandig ondernemen binnen Albert Heijn loopt gevaar als de franchisers hun zin krijgen, dan zouden de franchisewinkels niet langer rendabel zijn, aldus de retailer.

Eind september start een nieuwe rechtszaak tegen AH. Dan gaat het om de verdeling van de omzet van internetbestellingen. Een vonnis over beide zaken wordt pas eind 2016 verwacht.

Reactie Ahold Delhaize

Ahold Delhaize woordvoerder Van Gaal reageerde op de ophef over gesprekken met leveranciers over prijsverlagingen en kortingen: ¨Ahold Delhaize onderschrijft de gedragscode en houdt zich daaraan. We voeren individuele gesprekken met deze leveranciers, en we moeten daarin samen tot overeenstemming komen. Van eenzijdigheid kan geen sprake zijn.¨
Een andere woordvoerder zei: ¨Wij leggen geen voorwaarden eenzijdig op. Het gaat om onderhandelingen tussen twee onafhankelijke partijen.¨ Hij wilde niet ingaan op vragen over de specifieke inhoud van de onderhandelingen (zoals of het gaat om maatregelen met terugwerkende kracht), maar bevestigde dat Ahold de gedragscode onderschrijft en zich daaraan houdt.
Woorvoerder Peter Dercon zei: ¨We bepleiten geen prijsverlaging, maar het gelijk trekken van de prijzen die Delhaize en Ahold betalen.¨ Elders werd namens Ahold Delhaize gesteld dat de retailer alle financiële verschillen in de landen waar de multinational actief is, recht wil trekken [16].

Met betrekking tot boeren en telers gaf Ahold Delhaize aan LTO-voorzitter Maat de garantie dat de fusie geen consequenties zal hebben voor de prijzen voor boeren en tuinders (zie ook onder het kopje ´Agrarische producenten´). Opmerkelijk is het citaat van woordvoerder Peter Dercon in De Morgen: ¨Ik heb begrip voor de bezorgdheid van de landbouwers, maar Ahold Delhaize kan moeilijk met alle geledingen van de keten rekening houden. Wat onze leveranciers afspreken met hun leveranciers is voor hun rekening. Ethisch staan we recht in onze schoenen. Maar we verwachten geen impact op de landbouwers [17].

De (Nederlandse) politiek

Minister Kamp van Economische Zaken reageerde op Kamervragen met betrekking tot de berichtgeving rondom Ahold Delhaize [18]. Kamp schreef dat marktpartijen op basis van de nationale en Europese mededingingsregels geen misbruik mogen maken van een economische machtspositie. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) houdt toezicht op de marktpartijen en ageert op een eventueel misbruik van economische machtsposities. ´Waakhond´ ACM kan ook uitspraak doen over inkoopmacht, mits de economische machtspositie en een daaruit voortvloeiend misbruik kan worden aangetoond. Maar indien de ACM geen aanknopingspunten ziet, zal zij niet optreden.

De minister wacht de uitkomst af van de zaak die de FNLI heeft aangebracht bij de stuurgroep gedragscode eerlijke handelspraktijken voor de agrofoodsector. En omdat er nu nog geen sprake lijkt te zijn van misbruik van een economische machtspositie, ziet de minister vooralsnog geen aanleiding om de ACM te vragen de zaak te onderzoeken [19].

Meer lezen:

– ¨Voorzetten voor betere aanpak oneerlijke handelspraktijken in voedselketen,¨ Supermacht, 10 juni 2016.
– ¨Ahold Delhaize schendt gedragscode eerlijke handelspraktijken,¨ Supermacht, 16 augustus 2016.
– ¨CDA voor onafhankelijke toezichthouder supermarktmacht (voedselscheidsrechter)¨ Supermacht, 23 augustus 2016.
– ¨´Mededingingswetgeving staat verduurzaming land- en tuinbouw in de weg´,¨ Vakblad voor de Bloemisterij, 30 augustus 2016.
– ¨Enkele bedenkingen bij het geschil Ahold-Delhaize vs. BABM,¨ Gondola, 19 september 2016.

Noten:

[1] Zie ondermeer: ¨BABM in opstand tegen tegen Ahold Delhaize,¨ Gondola, 13 september 2016, ¨Leveranciers komen in het geweer tegen Ahold Delhaize,¨ Het Financieele Dagblad, 13 september 2016 en ¨Belgische merkproducenten in de aanval tegen Ahold Delhaize,¨ De Tijd, 14 september 2016.
[2] ¨BABM overlegt met Ahold Delhaize,¨ Gondola, 15 september 2016 en ¨BABM: “Terugkomen op gemaakte afspraken door AH-Delhaize onaanvaardbaar´,¨ Gondola, 18 augustus 2016.
[3] De koepel heeft hierover niet eerst contact opgenomen met Ahold Delhaize. Zie ¨Leveranciers komen in het geweer tegen Ahold Delhaize,¨ Het Financieele Dagblad, 13 september 2016, ¨Roep om onderzoek naar Ahold Delhaize,¨ Boerderij, 13 september 2016, ¨FNLI dient klacht in tegen Ahold Delhaize over handelspraktijken,¨ Levensmiddelenkrant, 13 september 2016 en ¨FNLI: klachten over Ahold Delhaize stijgen tot grote hoogte,¨ VMT, 14 september 2016.
[4] ¨Ahold Delhaize clashte met Kraft Heinz,¨ Distrifood, 19 september 2016.
[5] Volgens onderzoekers aan de KU Leuven stellen zowel retailers als merkproducenten zich steeds harder op in onderhandelingen. Supermarktbedrijven gaan steeds vaker over tot het uit de rekken halen van producten. Die zogenaamde conflict delisting, of het dreigen daarmee, is volgens het onderzoek geen geschikte manier om de onderhandelingen naar je hand te zetten, want beide partijen kunnen er schade door ondervinden (uit: ¨Waarom producten uit de rekken halen voor niemand goed is,¨ Gondola, 25 augustus 2016). Het onderzoek ¨The Clash of the Titans: On Retailer and Manufacturer Vulnerability in Conflict Delistings¨ door Van der Maelen, Breugelmans en Cleeren (augustus 2016) is hier te vinden: KU Leuven.
[6] ¨Roep om onderzoek naar Ahold Delhaize,¨ Boerderij., 13 september 2016.
[7] ¨Albert Heijn geeft garantie: fusie niet ten koste van boer,¨ Boerderij, 7 september 2016).
[8] Zie respectievelijk: ¨´Fusie Ahold Delhaize gaat niet ten koste van de boer´,¨ NEVI, 9 September 2016 en ¨Ook Belgische boeren boos op Ahold Delhaize,¨ Boerderij, 15 september 2016.
[9] ¨Ingezonden brief NAV in Volkskrant over voorgenomen prijsverlaging Ahold Delhaize,¨ NAV, 2 september 2016 en ¨Integratiebonus AholdDelhaize schoolvoorbeeld oneerlijke handel,¨ NAV, 2 September 2016. Zie ook: ¨NAV: machtsongelijkheid voedselketen aanpakken door ‘producentenwaakhond´ en telersafspraken,¨ Supermacht, 21 maart 2014 en ¨Voorzetten voor betere aanpak oneerlijke handelspraktijken in voedselketen,¨ Supermacht, 10 juni 2016.
[10] Die is vergelijkbaar met de ´Voedselscheidsrechter´ waarvoor Geurts (CDA) in de Tweedekamer pleit. Zie ook: ¨CDA voor onafhankelijke toezichthouder supermarktmacht (voedselscheidsrechter),¨ Supermacht, 23 augustus 2016. Ook LTO-voorzitter Maat ziet meer in aanpassing van de mededingingswetgeving, zie ¨Voedselscheidsrechter neemt onbalans niet weg,¨ 27 augustus 2016.
[11] In een column (¨Voedselscheidsrechter,¨ LTO, 27 augustus 2016) ging LTO-vz Maat eind augustus in op de beperktheid van de ´voedselscheidsrechter´. Hij riep op tot bundeling van (boeren)krachten en verandering van de mededingingswet om de ¨onbalans in de ketens weg te nemen¨. Voor hem is het uitgangspunt bepalend van ´een fair deel van opbrengstprijzen voor elke partner in de keten´.
[12] ¨Boeren dreigen met boycot Ahold Delhaize,¨ Het Laatste Nieuws, 14 september 2016 en ¨Ook Belgische boeren boos op Ahold Delhaize,¨ Boerderij, 15 september 2016.
[13] ¨Gedeputeerde: ´geen spijt van AH-boycot´,¨ Distrifood, 15 september 2016 en ¨Boze gedeputeerde wil met boycot op AH discussie losmaken,¨ DeGelderlander, 7 september 2016.
[14] ¨Fruithandelaar beschuldigt supermarkten van ‘crimineel´ gedrag,¨ Het Financieele Dagblad, 26 augustus 2016, ¨Eosta: ´Supermarkten crimineel met agf´,¨ Distrifood, 29 augustus 2016 en ¨‘Volkert Engelsman, Eosta:  ‘Bio wordt goedkoper, veel goedkoper’, ¨ AGF, 31 augustus 2016. Zie ook het project The True Cost of Food en ¨True Cost of Food now in stores all over Europe,¨ Eosta 2016.
[15] ¨Winkeliers eisen bij de rechter miljoenen van Albert Heijn,¨  Het Financieele Dagblad, 13 september 2016, ¨Nederlandse franchisenemers AH trekken naar de rechter,¨ Gondola, 14 september 2016 en ¨AH: toekomst franchising in gevaar,¨ Distrifood, 13 september 2016.
[16] Zie noot 3, resp. Levensmiddelenkrant, Financieele Dagblad, HLN (¨Boeren dreigen met boycot Ahold Delhaize¨) en VMT.
[17] ¨Boeren dreigen met boycot Ahold Delhaize,¨ De Morgen, 14 september 2016.
[18] ¨Vragen van het lid Gesthuizen (SP) aan de Minister van Economische Zaken over het bericht dat Ahold na de fusie met Delhaize leveranciers met terugwerkende kracht minder gaat betalen,¨ Tweedekamer, 25 augustus 2016 + ¨Antwoord van Minister Kamp (Economische Zaken),¨ Tweedekamer, 21 september 2016.
[19] ¨Minister Kamp ziet geen misbruik machtspositie Ahold Delhaize,¨ Ministerie van Economische Zaken, 19 september 2016.