Ga naar de inhoud

Albert Heijn en de sinaasappelketen

Albert Heijn stop de uitbuiting in je sinaasappelsapketen via het Fair Food Program! Albert Heijn is trots op zijn nieuwe blockchainsysteem: met een app kan de klant zien waar een fles sinaasappelsap vandaan komt. Trouw gebruikte de app en zag waar het AH-sap vandaan komt: van Brazilaanse plantages waar eerder slavernij is geconstateerd.

8 min leestijd

(Door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)

De telers en arbeiders daar worden nog steeds slecht behandeld door de verwerkers. Trouw´s stellingname werd gretig overgenomen door andere media en AH had er flink de pé in. De super meldde nadrukkelijk bezig te zijn om de keten langzamerhand te verbeteren. De huidige Rainforest Aliance-certificering versluiert echter de wantoestanden in de keten. Volgens insiders kunnen retailers hun invloed wèl aanwenden om de certificering sterk te verbeteren. Maar dan moeten ze de vakbonden daarbij actief inzetten. Dus Albert Heijn, als je het echt goed voor hebt met die arbeiders en telers, gebruik dan je invloed! Een goed model daarvoor is overigens het Amerikaanse Fair Food Program (waar Ahold al ervaring mee heeft).

Albert Heijn is trots op het nieuwe blockchainsysteem dat de klant via een app toont waar de fles sinaasappelsap vandaan komt. Op 20 september maakte de retailer hiervan melding. AH wil dit systeem ook instellen voor andere product(groep)en. Toen kwam de domper: Trouw berichtte een dag later dat het sap was geproduceerd op Brazilaanse plantages waar eerder slavernij was geconstateerd en waar in elk geval tot eind 2015 (en mogelijk nog steeds) wantoestanden heersten. AH betrekt zijn sap bovendien van een producent – LDC- die afgelopen week is veroordeeld wegens slavernij, het ronselen van arbeiders, onveilige en onhygiënische huisvesting, inhouding van loon, onderbetaling en te lange werkdagen. Ook vormde de LDC met Cutrale en Citrosuco een kartel dat de inkoopprijzen steeds meer verlaagde zodat de sinaasappeltelers nog meer gingen bezuinigen ten koste van de arbeiders. [1]
Albert Heijn mag niet klagen: het was lekker verdienen aan die jarenlange misère. (Toch?).

AH in de verdediging

De stellingname van Trouw werd dezelfde dag gretig overgenomen door vele andere media. En AH had er echter flink de pé in. Het Zaanse bedrijf reageerde kwaad en meldde nadrukkelijk dat het al een tijdje bezig is om de keten langzamerhand te verbeteren en meer transparant te maken. Wat Trouw naar voren bracht zou oud nieuws zijn. ¨Nu worden we beschuldigd van het verhullen van zaken. Dat is de wereld op zijn kop,¨ aldus een AH-medewerker aan Foodlog. Trouw zelf werd voorgehouden dat ¨de plukkers meer verdienen dan het Braziliaanse minimumloon¨ . En RTL tekende op dat ¨de kwaliteit van het leven voor boerenfamilies verbeterde op de door Rainforest Alliance-gecertificeerde plantages¨.

Klinkt goed, maar niet overtuigend. Er valt namelijk veel af te dingen als je verschillende onderzoeken leest over wat in die keten aan de hand is en was [2] Laat Albert Heijn zijn boute beweringen maar eens staven met onomstotelijk bewijs.

Reporter Brasil-seminars

In Brazilië, thuisbasis van de Louis Dreyfus Company waarvan AH zijn sap betrekt, deed Reporter Brasil onderzoek onder telers en plantagearbeiders aldaar. Ook organiseerde het twee seminars waarin de misstanden in de sinaassappelketen aan bod kwamen en waar werd gepraat over mechanismen en voorwaarden om de keten daadwerkelijk te verbeteren [3].

Behalve onderzoekers van Reporter Brasil deelden ook vertegenwoordigers van certificeerders, ontwikkelingsorganisaties, vakbonden en lokale overheden hun ervaringen en inzichten.

Waarnemingen en aanbevelingen

Een paar waarnemingen en aanbevelingen die werden gemaakt:
– De Brazilaande arbeidswetgeving is sinds november 2017 verder geliberaliseerd en daarmee verzwakt. Hierdoor verslechtert de situatie voor arbeiders en is het toezicht op naleving van relevante wet- en regelgeving verzwakt.
– Certificering en audits kunnen gezien de verslechterde wetgeving een belangrijke rol spelen mits ze de druk opvoeren om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en misstanden op de werkvloer tegen te gaan. Maar die certificering en audits moeten dan daadwerkelijk transparant zijn en zijn opgezet als collectieve activiteit.
– Bij de audits die de certificeerders laten uitvoeren en op basis waarvan ze verklaringen van ¨goed gedrag´ uitgeven worden bijna nooit de vakbonden  betrokken en dat moet veranderen.
– Het moet mogelijk worden gemaakt dat arbeiders en telers klachten deponeren zonder dat er repercussies volgen. De klachten en geboden oplossingen moeten worden meegenomen in de audits.
– De actieve inzet van vakbonden, sociale bewegingen en andere lokale organisaties is noodzakelijk om beter informatie te kunnen verzamelen.
– Er moet meer gedaan worden aan transparantie, bijvoorbeeld door het verbeteren van de communicatiemiddelen en het openbaar publiceren van gedetailleerde gegevens over de audits in dat gebied.
– Door het onmogelijk maken van vakbondsactiviteiten in de sinaasappelteelt (en -sapproductie) voorkomen de fabrikanten dat de wantoestanden waar de arbeiders onder leven en werken zichtbaar worden voor afnemers en publiek. Vele van deze wantoestanden worden niet opgenomen in de certificatieverslagen. En dat verhindert dan weer dat de situatie wordt verbeterd.
– Aan de basis van de problemen ligt de bijna totale marktoverheersing door de drie grote sapproducenten Cutrale, Citrosuco en Louis Dreyfus [4]. Dat zet zowel de telers als de arbeiders klem.
– Iemand die bij Carrefour werkt vond dat retailers de fabrikanten uitstekend onder druk kunnen zetten om de situatie op de werkvloer te verbeteren. Ook kunnen ze besluiten niet meer af te nemen van leveranciers die niet aan hun eisen voldoen.

Fair Food Program

De bovenstaande waarnemingen en aanbevelingen sluiten mooi aan bij de praktijk op de tomatenvelden in Florida (VS).

In de jaren ´80 en ´90 van de vorige eeuw streden georganiseerde tomatenplukkers daar tegen de telers waarvoor ze werkten. Ze hadden te maken met zeer precaire leef- en werkomstandigheden, met sexueel geweld en structurele onderbetaling. Ook slavernij en dwangarbeid kwam geregeld op de tomatenvelden voor.

Na een jarenlange en weinig succesvolle strijd tegen de telers koos de Coalition of Immokalee Workers er in 2001 voor om zich te richten op de afnemers van tomaten, zoals grote restaurantketens en grote supermarktketens. Met veel inzet, ontberingen en de actieve solidariteit van gelovigen, studenten en consumenten slaagden ze erin om af te dwingen dat de grote afnemers 1 cent per pond méér betaalden voor de tomaten.

Met dat geld verdubbelde hun loon, konden ze educutieprogramma´s opstarten over hun rechten en werd een arbeidersgeleid auditsysteem (inclusief klachtenloket) opgezet. Ook Ahold kreeg te maken met de tomatenplukkers. Samen met solidaire activisten belaagden ze een paar jaar lang aandeelhouders en directie tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergaderingen in Amsterdam. En dat werkte.

Worker-driven Social Responsibility

Van telers die zich niet houden aan de afspraken van het Fair Food Program [5] worden geen tomaten meer afgenomen. Een ander belangrijk element van het Fair Food Program is dat de audits niet meer worden uitgevoerd door dure consultants die (vaak) de gevestigde belangen vertegenwoordigen. Nu zijn het ex-tomatenplukkers die het werk op de velden uit eigen ervaring kennen.

Het programma functioneert op basis van de zelf ontworpen Worker-driven Social Responsibility (soort tegenhanger van het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen dat vooral bedrijfsbelangen dient). Het is inmiddels -met succes- overgenomen door arbeidersorganisaties elders in de VS en Mexico (en niet alleen in de tomatenteelt).

Dus Ahold, ehh Albert Heijn, doe vooral waar je goed in bent en zet die sapproducenten flink onder druk. Ten gunste van de Braziliaanse telers en arbeiders natuurlijk.

En …. leuk,  die app ;))


Meer lezen Supermacht:

– ¨SOMO: Supermarkten doen te weinig tegen slechte arbeidsomstandigheden sinaasappelteelt,¨ Supermacht, 23 augustus 2017.
– ¨Oproep aan Europese supermarkten: maak sinaasappelsap eerlijk!,¨ Supermacht, 28 november 2015.

Noten:
[1] Iets dergelijks gebeurt ook elders, zoals in de keten van H&M, alle mooie woorden over ´living wage´ ten spijt. Vandaag publiceerden het ILRF en de CCC hierover:¨Workers reveal poverty wages and labor law violations in H&M’s supply chain,¨ Schone Kleren en IPRF, 24 september 2018.
[2] Zoals ¨Squeeze out, The truth behind the orange juice business,¨ Supplychainge coalitie, 28 oktober 2016.
en ¨Paper Sap met een bittere bijsmaak – Achter de schermen van de sinaasappelsapindustrie en de rol van de Nederlandse supermarkten¨ SOMO, 22 augustus 2017.
[3] Op 24 oktober 2017 in São Paulo (zie: ¨Sindicalistas cobram mais transparência das certificações, Reporter Brasil, 1 november 2017.
En op 21 mei 2018, ook in São Paulo. (zie ¨Oligopólio da laranja une produtor e trabalhador em críticas,¨ Reporter Brasil, 4 juni 2018
[4] Deze 3 nemen 50% van de wereldwijde sinaasappelproductie voor hun rekening, 90% van de sappproductie en ze overheersen 80% van de nationale markt. Op de laatste seminar van Reporter Brasil werd sterk betwijfeld of de veroordeling van de drie wegens kartelvorming iets wezenlijks zal veranderen in de sector. (Supermacht: zeker als er een rechtse kandidaat preseident wordt bij de komende verkiezingen).
[5] Zie: ¨
What is the secret ingredient to the Fair Food Program? Worker participation,¨ CIW, 20 juni 2018 en ¨The Fair Food Program¨.

Bronnen:
– ¨Sindicalistas cobram mais transparência das certificações, Reporter Brasil, 1 november 2017.
– ¨Oligopólio da laranja une produtor e trabalhador em críticas,¨ Reporter Brasil, 4 juni 2018
– ¨Albert Heijn schetst een te rooskleurig beeld van de herkomst van sinaasappelen,¨ Trouw, 24 september 2018
– ¨Blockchain in sap, dat moraliseert,¨ Foodlog, 24 september 2018.
– ¨Plukkers sinaasappels worden uitgebuit, blijkt uit eigen app van Albert Heijn,¨ Volkskrant, 24 september 2018.
– ¨‘AH-app laat misstanden op Braziliaanse sinaasappelplantage niet zien’,¨ RTL, 24 september 2018.

(verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=8290)