België: succesvolle staking bij Lidl en opnieuw staking bij Carrefour

(Door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl)

Van 25 april tot 1 mei staakten werknemers in 150 van de 300 Belgische Lidl-filialen en werden vijf particuliere bevoorradingscentra voor Lidl geblokkeerd. De reden was het uitblijven van maatregelen tegen de te zware werkdruk waar veel klachten over zijn.

Lidl: Eerste staking begin april

Begin april was een spontane staking uitbroken in de Lidl-vestiging in het Vlaamse Oostkamp na het ontslag van een medewerker die de hoge werkdruk niet aan kon [1]. Volgens Thomas Vanbiervliet van liberale vakbond ACLVB was de werkdruk bij Lidl in de laatste maanden toegenomen. En de christelijke bediendebond LBC-NVK verklaarde dat de directie hun filiaalmanagers na de staking in Oostkamp onder druk zette om stakers te ontslaan.

Directieaanbod ¨onvoldoende¨

Tijdens een overleg met de bonden op 25 april kwam de directie van Lidl echter met een voorstel dat de bonden ¨te vaag¨ noemden. Volgens Lidl gaat het bij de toenemende werkdruk in de supermarkten om ¨groeipijnen¨. Woordvoerder Isabelle Colbrandt gaf aan dat de winkels groter worden en dat er meer acties zijn hetgeen meer werk oplevert. Het directievoorstel omvat de uitbreiding van een ´vliegende ploeg´ die moet inspringen wanneer vestigingen onderbezet zijn. En extra werkuren voor bijkomende taken als herinrichting van een rayon of het in een thema decoreren van de winkels. Colbrandt verklaarde dat de retailer hoopt op een spoedige constructieve oplossing ¨want Lidl moet voor al onze medewerkers een fijne plek zijn om te werken¨.

Staking

De bonden drongen echter aan op concretere voorstellen en wilden een sociaal bemiddelaar aanstellen. Een nieuw overleg zou pas op 15 mei plaatsvinden.
Deze houding van Lidl was voor veel supermarktwerknemers onacceptabel en in korte tijd werd op 25 april in de helft van de vestigingen [2] in het land het werk neergelegd.

Verzoeningspoging

Twee dagen later vond er een bijeenkomst plaats van het zogeheten Verzoeningsbureau [3]. Dat is een struktuur binnen de branche die opgericht is om geschillen tussen werkgevers en werknemers te voorkomen of bij te leggen. Daarbij gingen de liberale en christelijke bonden akkoord met een voorstel van Lidl om de komende 6 maanden in elke winkel één fulltimer extra in te zetten. Ze wilden het voorstel aan hun achterban voorleggen. Want volgens hen biedt dit een aanvaardbare basis vanwaaruit ¨een constructief sociaal overleg¨ kan worden opgestart om tot een consensus te komen over de verlaging van de werkdruk.

Socialistische bond staakt door

De socialistische vakbond BBTK ging echter niet akkoord met de termijn van 6 maanden en ze wezen het voorstel af. De staking ging dus door en op dat moment werd in de helft van de winkels niet meer gewerkt. Op 28 en 29 april werden ook de vijf distributiecentra van de keten geblokkeerd.

Lidl gaat over stag

Tijdens een tweede verzoeningsbureau op 1 mei bereikten Lidl en de drie bonden wel een akkoord over het verlagen van de werkdruk. Elke winkel krijgt nu een extra fulltime werknemer erbij totdat de nieuwe cao is afgesloten. Die cao zal specifieke maatregelen bevatten om de werkdruk zo veel mogelijk te verminderen, maar met betrekking tot vereenvoudiging van taken, de organisatie van het werk en de stabiliteit van de uren. De BBTK liet weten dat er meer tijd zal worden uitgetrokken om tot een cao te komen dan de aanvankelijk voorgestelde zes maanden. Die extra tijd is nodig om de interne werking te analyseren en om oplossingen voor de problemen te zoeken.
Zo kwam op de Dag van de Arbeid een einde aan een week van stakingen en blokkades bij Lidl in België.

Ondertussen bij Lidl in Frankrijk

Ondertussen wordt ook bij Lidl in Frankrijk gestaakt. Na een oproep door een coalitie van vakbonden (Unsa, CFE CGC, CGT, FO et CFDT) werd op 9 mei in een 30-tal supermarkten van Lidl actie gevoerd. Een dag lang of gedurende een paar uur werd gestaakt of waren er werkonderbrekingen in verschillende delen van Bretagne.

Er wordt geklaagd over een te hoge werkritme, voortdurende stress en over het meten van de inzet van het kassapersoneel met stopwatches. Er zijn altijd meerdere taken die op iemand wachten en men moet voortdurend rennen, zo geven sommigen aan. Het aantal zieken (waaronder mensen met burn-outs) is opgelopen tot 1 op de 4 werknemers. Ook zijn er werknemers die er de brui aan geven en weggaan bij Lidl. Door dit (extra) gebrek aan werkkrachten moet de rest meer overuren draaien, terwijl velen zich al fysiek en psychisch uitgeput voelen. Een medewerkster zegt het zo: ¨We worden behandeld als dingen in plaats van als mensen¨.
Volgens de bonden is de actie nodig omdat de leiding van Lidl niet met concrete voorstellen komt om deze problemen op te lossen.

Carrefour België

Ongeveer een week later lijkt de vonk overgeslagen naar Carrefour in België. Op 7 mei legden we werknemers van een 20-tal winkels van de grootste franchisenemer van Carrefour, Mestdagh, het werk neer. Reden: Bij Mestdagh is een massa-ontlag aangekondigd (450 banen).
Op 9 mei gingen de deuren dicht van 5 hypermarkten van Carrefour zelf. Bij Carrefour zelf gaat het om ontslagen en loonkortingen (door overplaatsing van personeel naar andere cao´s). De onrust op de werkvloer bij Carrefour had een prelude in stakingen in januari en maart na de aankondiging van een wereldwijde reorganisatie bij Carrefour die België hard zal raken.

Franchisehouder Mestdagh in de problemen

Mestdagh is de grootste franchisenemer van Carrefour en het beheert 83 Carrefour Market-supermarkten [4], voornamelijk in Wallonië. De directie verklaarde op 7 mei dat er in 450 banen op de tocht staan (bijna een vijfde van het personeelsbestand). De omzet en winst van Mestdagh dalen al zes jaar op een rij en het afgelopen jaar ging het heel snel omlaag. Mestdagh verliest marktaandeel door de concurrentie van ketens als Aldi en Lidl en door de opkomst van e-commerce. Daarbij veranderen consumptiegewoonten van de klanten. zegt CEO Guillaume Beuscart. Het bedrijf heeft ook hogere personeelskosten dan andere retailers zodat het niet voldoende kan investeren

Nu niet ingrijpen zou het voortbestaan op middellange termijn in gevaar brengen, aldus een persbericht. De verkopen moeten omhoog en de kosten naar beneden om in 2020 ruim 21 miljoen euro extra te kunnen investeren in de winkels (slagerij/traiteur, verse producten, groenten en fruit, en broodprodcuten). De leiding van Mestdagh wil geen winkels sluiten, maar wel de openingstijden verruimen (zondagsopening), de service verbeteren (grotere rol voor afhaaldiensten en thuisbezorging) en door een bredere inzetbaarheid van het personeel. Het banenverlies moet zoveel mogelijk worden opgevangen door overgangspensioenen en vrijwillig vertrek.

¨Dramatisch¨

Volgens bestuurder Danny Dubois van de christelijk bon CNE heeft de voorgenomen herstructurering dramatische gevolgen voor de werknemers in de 52 winkels die Mestdagh in eigen beheer heeft. Bestuurder Myriam Delmée van de socialistische bediendebond SETCa verwacht niet dat het personeel meer werk met minder mensen en dan ook nog zondagsopening daarbij zal kunnen uithouden.

Staking bij Mestdagh

Als reactie op de herstructureringsplannen hebben werknemers in 23 winkels in Walonië het werk neergelegd. Minister van Economie Kris Peeters wil zo snel mogelijk de zogenaamde Renault-procedure [5] opstarten. Dat houdt in dat de werknemers (vakbonden) worden geconsulteerd over de voorgenomen afvloeiing van personeel. Peters zei dat het van wezenlijk belang is om al in de beginfase overleg met de vakbonden mogelijk te maken op zoek naar alternatieven en het redden van banen. Hij wil ´naakte´ ontslagen zoveel mogelijk voorkomen.

Staking bij Carrefour

Op 9 mei brak een staking uit in de hypermarkt van Sint-Kruis in Brugge [6]. Bij onderhandelingen op 8 mei meldde de directie dat het personeel onder een ander paritair comité [7] -dus een andere cao- zal gaan vallen en dat de lonen worden bevroren. Sint-Kruis dient als voorbeeld voor andere hypermarkten die worden omgevormd naar gewone supermarkten. De christelijke bond LBC-NVK lichtte op 9 mei het personeel in en dat legde meteen het werk neer. Kort daarna sloten zich andere filialen aan en op vrijdag werd er al in 17 hypermarkten gestaakt.

Volgens de vakbonden is het personeel ontevreden over de manier waarop het sociaal overleg verloopt, sinds in januari een grote herstructurering werd aangekondigd waarbij er 1233 banen komen te vervallen in België [9].

Geen schot in de onderhandelingen

Het zou om een spontane staking gaan. Volgens Myriam Delmée van de socialistische bediendebond SETCa-BBTK is dat omdat er geen schot zit in de onderhandelingen. Carrefour-woordvoerder Baptiste van Outryve betitelde dat als ¨totale desinformatie¨. Carrefour zou verder willen onderhandelen, maar kreeg van de vakbonden 800 vragen die eerst moeten worden beantwoordt. Daaronder vier maal de vraag om de nieuwe werkorganisatie voor te stellen. Bovendien is de agenda van het overleg samen vastgesteld, aldus van Outryve.

Hij zei de emoties van het personeel te begrijpen, maar snapt niet waarom de stakingen nu plaatsvinden. Er wordt nog volop onderhandeld en er is vooruitgang. BBTK-functionaris, Jan De Weghe, meldde op woensdag aan dagblad de Morgen dat hij hoopte dat de acties niet door zouden gaan omdat er nog steeds wordt onderhandeld met de directie.
Blijkbaar denken de werknemers daar anders over: op woensdag sloten 5 hypermarkten en inmiddels is dat aantal opgelopen tot 17. Ook het distributiecentrum in Gosselies is geblokkeerd [10].

Amazon zorgt voor verschuivende retailverhoudingen

Onder de grote verschuivingen die van invloed zijn op het Belgische marktaandeel is de opmars van Aldi en Lidl van de afgelopen jaren. Deze discounters zijn voortdurend in de weer om assortiment (bijv. mbt groenten en fruit en merkproducten) en winkelformules aan te passen om de markt beter te kunnen bedienen. De andere retailers reageren met prijsverlagingen en nadruk op online en service (afhaal en boodschappendienst). In België is de opmars van lidl en Aldi enigszins tot staan gebracht doordat buurtsupers van zelfstandigen (en kleinere formaten van grotere concerns als Coltuyt en Ahold-Delhaize) beter inspelen op een veranderende consumentenvraag (vaker kleinere boodshappen halen in de buurt op op stations).

Nog groter van aard zijn de verschuivingen in de VS en Europa als gevolg van de opmars van de reus Amazon. Het aandeel in de Amerikaanse online boodschappenmarkt van amzon is veel groter dan zijn grootste concurrent Walmart. Dit is ook te danken aan de aankoop van Whole Foods (ruim 400 fysieke winkels).

In Duitsland en Groot-Brittannië groeide het marktaandeel van Amazon in 2017 met respectievelijk 54 en 56 procent. De internetgigant is open over zijn ambities om wereldwijd te expanderen in de voedingssector.
Frankrijk stond daarbij hoog op het lijstje. Inmiddels heeft Amazon daar vaste voet aan de grond door deal met Monoprix, een van de grootste Franse levensmiddelenketens. Amazon gaat het assortiment van Monoprix opnemen in zijn Prime Now app waarmee het Franse bedrijf zijn online verkopen kan opvoeren, te beginnen in Parijs.
Een soortgelijke constructie sloot Amazon eerder al met supermarktketen Morrisons in de UK.

Kantelpunt in zicht?

Analist One Click Retail verwacht dat Amazon´s onlinetak in 2018 nog meer zal groeien. Dat komt vooral doordat drukke professionals en jonge gezinnen voor al hun aankopen terecht kunnen in één ´one stop shop´. Het aantal shoppers dat een Prime-lidmaatschap voor aankopen bij voedingswinkel Amazon Pantry nam rond de jaarwisseling sterk toe en de dienst Amazon Fresh is in steeds meer regio’s van de VS, UK, Duitsland, Japan en (binnenkort) Australië beschikbaar [11]. Als de foodverkopen met hetzelfde tempo blijven verschuiven naar online zoals nu, zal dat grote gevolgen hebben voor merkfabrikanten, aldus One Click Retail. De analist ziet een kantelpunt snel dichterbij komen.

Fusies en partnerschappen in sneltreinvaart

Op dat kantelpunt zitten de hele grote retailers in Europa niet te wachten. En zijn druk bezig met fusies en strategische samenwerking op gebied van inkoop.
Meteen na de overname van Whole Foods ging het al rommelen in supermarktland. Carrefour besloot in januari om de komende vijf jaar 2,8 miljard euro te investeren in e-commerce, een verzesvoudiging van het huidige investeringsniveau. Branchegenoot Leclerc start met een bezorgdienst in Parijs en Casino sloot een online partnerschap af met de Britse onlineretailer Ocado.
En Sainsbury’s staat op het punt om branchegenoot Asda (Walmart) over te nemen.

Een van de aankoopalliantie in de maak is die tussen Casino en Auchan. (Système U overwoog om ook in deze alliantie te stappen (gezien zijn langdurige samenwerking met Auchan), maar koos uiteindelijk toch voor een partnerschap met Carrefour). Carrefour en Système U willen dus ook een inkoopalliantie sluiten om meer concurrentiële prijzen af te dwingen op de Franse retailmarkt. Deze nieuwe overeenkomst zou volgens Carrefour ook de landbouwsector ten goede komen, want ¨een referentiepartnerschap voor prijzen en volumes zou op langere termijn ook voor de exploitanten een eerlijkere verloning kunnen opleveren¨.

En wie zijn (weer) de klos?

Columnist Stefan Van Rompaey uit zich hierover op sarcastische wijze in ¨Filet Pur: Platitudes en partouzes,¨ van 27 april 2018: ¨Carrefour en Système U besloten om samen te gaan inkopen. Zogezegd om de landbouwers betere prijzen te garanderen, aldus het persbericht. Maar ook om betere condities af te dwingen van de fabrikanten uiteraard. Hoe die twee ambities te rijmen vallen, daar gaat het communiqué niet dieper op in¨.

Want dat is eigelijk de kernvraag: wie zijn de klos van deze beweging van schaalvergroting en concentratie? In elk geval de boeren, maar dus ook de supermarktwerknemers!

Meer lezen:
– ¨Acties tegen opjaagbeleid en cao-ontduiking bij Lidl, Ahold Delhaize en Jumbo,¨ Supermacht, 28 december 2016.
– ¨Staking bij Franse Lidl na undercover uitzending over arbeidsmisstanden,¨ Supermacht, 2 oktober 2017.
– ¨Carrefour: Franse vakbond CGT in gevecht met de macht van teveel geld,¨ Supermacht, 3 januari 2018 (update 14 april).
– ¨Kassapersoneel Carrefour België boycot en saboteert zelfscanners,¨ Supermacht, 17 februari 2018.
– ¨Staking dreigt bij Lidl België door te hoge werkdruk (update),¨ Supermacht, 12 april 2018

Noten:
[1] Zie ¨Staking dreigt bij Lidl België door te hoge werkdruk (update),¨ Supermacht, 12 april 2018.
[2] Volgens Lidl zou het slechts gaan om 79 vestigingen.
[3] Verzoeningsbureau.
[4] Van de 83 filialen heeft Mestdagh er 52 in eigen beheer ( waar bijna 2460 mensen werkzaam zijn. ). De rest wordt uitgebaat door zelfstandigen.
[5] De Renault-procedure refereert aan een wettelijk verplichte consultatieperiode tussen werkgevers en werknemers nadat er een afvloeiingsregeling is ingediend. Deze regeling stamt van na het dramatische massa-ontslag door Renault Vilvoorde in 1997.
[6] De werknemers in deze vestiging zijn zeer strijdbaar. In januari dreigden ze met een staking omdat de directie 28 banen wil schrappen vanwege een voorgenomen omschakeling van deze hypermarkt naar een gewoon marktfiliaal [8]. Zie bijvoorbeeld: ¨Vakbonden Carrefour Sint-Kruis strijdvaardig,¨ Focus WTV 1 februari 2018 [http://www.focus-wtv.be/nieuws/vakbonden-carrefour-sint-kruis-strijdvaardig] en ¨Personeel Carrefour start petitie om dreigend ontslag aan te kaarten,¨HLN, 16 februari 2018.
[7] Een paritair comité is een overlegorgaan tussen werkgevers en werknemers dat een cao moet sluiten en vervolgens op de naleving van die cao toezicht houdt.
In zo´n comité zitten een gelijk aantal vertegenwoordigers van de grote vakbonden en van de werkgeversorganisatie. Ook geeft zoń comité advies aan de Nationale Arbeidsraad (NAR) en de regering.
[8] Zie Wikipedia voor de verschillende formaten die Carrefour hanteert.
[9] Zie ¨Carrefour: Franse vakbond CGT in gevecht met de macht van teveel geld,¨ Supermacht, 3 januari 2018 (update 14 april) en
¨Kassapersoneel Carrefour België boycot en saboteert zelfscanners,¨ Supermacht, 17 februari 2018.
[10] In januari en maart werd er ook al gestaakt in verband met de aangkonsigde reorganisaties. Zie: ¨8 Carrefour-winkels dicht door staking,¨ De Tijd, 30 maart 2018 en ¨Staking houdt Carrefour-winkels België dicht,¨ De Telegraaf, 26 januari 2018.
[11] Het Economisch Bureau van de ING schat in dat het in Nederland niet zo´n vaart zal lopen. De kans dat Amazon het Nederlandse supermarktlandschap zullen ontwrichten zou klein zijn vanwege de te hoge toetredingsdrempelsvoor grootschalige concurrentie. De potentiële markt in Nederland is klein, de branche is sterk geconsolideerd en door relatief hoge loonkosten is thuisbezorgen minder aantrekkelijk. De ING verwacht dat retailers in Nederland juist hun online positie dominant kunnen uitbouwen. Zeker als die bedrijven zelf platformeigenaar of partner worden (zoals Ahold Delhaize met Bol.com en het Belgische Colruyt dat via een platform huismerkartikelen in Nederland verkoopt). Zie: ¨ING: ´Vrees voor Amazon in supermarktlandschap is ongegrond´,¨ AGF, 12 april 2018.

Bronnen:
– ¨Spontane stakingen bij 79 Belgische supermarkten Lidl,¨ Retail Detail, 26 april 2018.
– ¨Ultiem voorstel LIDL vormt een aanvaardbare basis voor sociaal overleg rond verlaging werkdruk,¨ ACLVB, 28 april 2018.
– ¨Lidl ligt plat: nu ook distributiecentra dicht,¨ Retail Detail, 30 april 2018.
– ¨Staking bij Lidl voorbij: alle winkels weer open,¨ Retail Detail, 2 mei 2018.
– ¨Alle Lidl-winkels weer open, blokkades bij distributiecentra opgeheven,¨ VRT, 1 mei 2018 (update 2 mei).
– ¨Bretagne. Des magasins Lidl touchés par un mouvement de grève,¨ 9 mei 2018.
– ¨Les salariés d’une trentaine de magasins Lidl de Bretagne en grève : ´On n’en peut plus´,¨ Europe 1, 11 mei 2018.

– ¨Supermarktgroep Mestdagh schrapt 450 jobs: personeel legt werk neer,¨ HLN, 7 mei 2018.
– ¨Ook zaterdag 17 hypermarkten Carrefour dicht door staking,¨ HLN, 12 mei 2018.
– ¨Staking Carrefour breidt uit: 17 hypermarkten dicht,¨ Retail detail, 11 mei 2018.
– ¨Nog hele week staking bij Carrefour in Sint-Kruis,¨ Focus WTV, 9 mei 2018 [http://www.focus-wtv.be/nieuws/nog-hele-week-staking-bij-carrefour-sint-kruis].

– ¨Analyse: Hoe Colruyt Group zich wapent voor een prijsoorlog,¨ Retail Detail, 14 december 2017.
– ¨Aldi en Lidl verliezen van Belgische buurtsupers,¨ Distrifood, 6 november 2017.
– ¨Zo vechten buurtsupers tegen Aldi en Lidl,¨ Retail Detail, 10 februari 2017.
– ¨´Amazon wordt dominante speler in online boodschappen´,¨ Emerce, 25 januari 2018.
– ¨Zo hard groeit Amazon in food,¨ Retail Detail, 22 januari 2018.
– ¨Amazon dringt door in Franse detailhandel via supermarkt Monoprix,¨ Financieele Dagblad, 27 maart 2018.
– ¨Britse supermarkt kan in één klap de grootste worden na megafusie,¨ Trouw, 30 april 2018.
– ¨Carrefour en Système U onderhandelen over samenwerking,¨ Retail Detail 25 april 2018.
– ¨Amazon snelt voorbij alles en iedereen,¨ De Tijd, 27 april 2018.
– ¨Super-centrales : on nous joue du Feydeau !,¨ Michel-Eduard Leclerc, 25 april 2018.