Ga naar de inhoud

De verkiezing van een schoft

Ze krijgen gelijk, zij die altijd al zeiden dat Brazilië een ‘grote toekomst’ te wachten staat. Het wordt dus weer wachten. Dit keer weliswaar met veel angst voor wat gebeuren kan.

5 min leestijd

(Door Francine Mestrum, eerder verschenen op Uitpers.be foto van website uitpers)

Jair Bolsonaro werd verkozen tot nieuwe President. Er is de afgelopen weken veel geschreven over wat deze extreem-rechtse legerkapitein bezielt en hoe hij met de gemeenste en brutaalste uitspraken een grotendeels onwetend publiek heeft weten te verleiden. Homofoob, racistisch, anti-democratisch. Door een orthodox neoliberale running-mate te nemen kon hij zelfs het bedrijfsleven overtuigen. Hoewel die laatsten misschien wel bedrogen uitkomen mocht de van nature nationalistische militair zich afzetten tegen de eveneens van nature open-grenzen-neoliberale econoom.

Er valt momenteel weinig te zeggen over hoe erg het precies kan worden. Het kan alle kanten uit, maar waarschijnlijk komt er een streng ‘veiligheidsbeleid’ dat niet schrikt om kleine criminelen een kopje kleiner te maken, type Filippijnen. Het speelveld voor de vele dynamische sociale bewegingen zal kleiner worden. Grootgrondbezitters zullen hun gang mogen gaan ten koste van de natuur en de inheemse volken. De repressie wordt goed georganiseerd. Economisch kunnen grote bedrijven voor de bijl van de privatisering gaan. Brazilië, lange tijd één van de tien rijkste landen ter wereld, kan weer arm worden.

Een schoft

Jair Bolsonaro is zonder meer een schoft. Tijdens de stemming over de afzetting van President Dilma Rousseff, die niets meer had gedaan dan al haar voorgangers om de begroting in evenwicht te krijgen en van geen enkel strafrechtelijk feit kon beschuldigd worden, bracht hij in het Parlement hulde aan Carlos Alberto Brilhante Ustra, één van de belangrijkste folteraars tijdens de militaire dictatuur van 1964 tot 1985. Hij was het die de jonge vrouw die Dilma Rousseff toen was, onder handen nam. Hij was het die kinderen verplichtte toe te kijken terwijl hun ouders werden mishandeld. Dat is het voorbeeld dat Bolsonaro de President nog eens onder de neus duwde. Een onmens.

Er is nog een tweede punt dat lang geen nieuws meer is maar ook in dit geval moet onderstreept worden. Tot ongeveer één week vóór de eerste ronde lagen de cijfers van de opiniepeilingen niet zo ver uit elkaar. Er bleek en reële kans te bestaan dat Fernando Haddad het zou halen. Toen keerden de kansen en Bolsonaro klom meteen tot 46 % van de kiesintenties, Haddad bleef hangen op 28 %. De uitleg die werd gegeven was ‘de haat’ bij de bevolking tegen alles wat van de verguisde arbeiderspartij van Lula da Silva kwam.

Bannon

Ondertussen is echter gebleken dat niets minder waar was. Er waren al eerder contacten geweest tussen Bolsonaro en Steve Bannon, de man van uiterst rechts en van het datagesjoemel. Er zijn in die laatste week vóór de verkiezingen honderdduizenden whatsapp boodschappen verstuurd met de gekste berichten, over kinderen die op school verplicht worden seksuele handelingen te verrichten, over een ‘kit gay’ die Haddad in de scholen zou verspreiden, over aansporingen om homo te worden… Bij een onwetend en goedgelovig publiek, wiens evangelische bisschop kant had gekozen voor Bolsonaro, kan zoiets aanslaan. Eén van Braziliës grootste kranten publiceerde vorige week een reportage over hoe een honderdvijftigtal bedrijven die Bolsonaro steunen, voor drie miljoen euro ‘boodschappen’ hadden besteld tegen Haddad. Eén van die boodschappen stelde dat Lula vanuit de gevangenis bezig was om samen met Cuba en Venezuela de overwinning van Bolsonaro onmogelijk te maken … Tel daarbij een derde eerder angstwekkend gegeven. Het Hooggerechtshof blijft stil. Het heeft niet gereageerd tegen de vele twijfelachtige daden van enkele rechters in het ‘Lava Jato’ corruptieschandaal. Mensen worden illegaal opgepakt, inclusief enkele rectoren van universiteiten. De militaire dictatuur van 1964 was niet het gevolg van een staatsgreep, aldus de voorzitter van het Hooggerechtshof, het was een maatschappelijke golf. Politiemensen aarzelen niet om te stellen dat de dictatuur weer is begonnen. Afgelopen week werden tienduizenden exemplaren van een gedrukt links maandblad, Brasil de Fato, in beslag genomen.

Regelrechte perscensuur

In Brazilië mogen particuliere bedrijven geen financiële steun geven aan politieke campagnes. Toen enkele rechters opperden dat de mediasteun van de ondernemingen wel voor het Hooggerechtshof kon worden gebracht was één va de zonen van Bolsonaro er als de kippen bij om te stellen dat dit geen schijn van kans maakte: ‘één kaporaal en één soldaat’, zo zei hij, meer is niet nodig om het Hof het zwijgen op te leggen. Waarvan akte.

Niet enkel de gerechtelijke wereld is verlamd en geïntimideerd. Honderden academici uit de hele wereld schreven een brief naar Fernando Henrique Cardoso, voormalig President en daarvoor en erg gewaardeerd socioloog van de dependenciaschool, om zich openlijk uit te spreken tegen Bolsonaro. Het gebeurde niet.

Angst voor de toekomst

Dus ja, ze hebben gelijk, diegenen die zeiden dat dit geen strijd was tussen twee partijen, noch tussen twee ideologieën, noch voor of tegen democratie. Deze verkiezing ging over een visie op de maatschappij, met verdraagzaamheid, solidariteit en zeg maar, de waarden van de Verlichting. Of niet. Het is niet geworden. Het is nu wachten op hoe Brazilië en de rest van Latijns Amerika reageren. In deze verkiezing stond Fernando Haddad voor een beschaving, en Jair Bolsonaro voor barbarij.