Massale opstand in Ecuador (1)

(Door Kees/globalinfo, en overgenomen stuk van Walter Lotens, foto’s: Luis Herrera)

Eerder namen we dit stuk van Lode Vanoost al over van DeWereldMorgen, waarin hij de achtergronden van de opstand schetst. De protesten waren in de hoogfdstad dermate hevig dat de president besloot te vluchten naar de rustigere havenstad Guayaquil. Daar zijn ondertussen ook confrontaties.

Zie hieronder reportage van Real News Network

{youtube}-AZUr9vs3cg{/youtube}

En Democracy Now:

{youtube}KGVDREJKUdI{/youtube}

Het bezuinigingsbeleid is in overeenstemming met ‘aanbevelingen’ van het IMF.

De rijke bovenlaag van Ecuador, met name ondernemers en de commerciele media die ze beheersen, beweert dat er geen alternatief is voor de bezuigingen (die onder meer betekenen dat openbaar vervoer veel duurder wordt). In dit Spaanstalige stuk legt een deskundige, Pablo Ospina, uit dat die er best zijn. Je zou bijvoorbeeld eens belastingen van grote bedrijven kunnen heffen, en daarmee openbare voorzieningen financieren.

in een interview met Lissette Fossa  van tijdschrift Interferencia, legt onderzoeker bij FLACSO  Santiago Ortiz uit hoe de inheemse beweging (die al twee keer eerder een regering ten val wist te brengen) veranderd is. (Spaanstalig)
Ook vakbonden spelen een belangrijke rol. De overeenkomst met het IMF was doorslaggevend voor de ontwikkelingen.

(foto’s: Luis Herrera)

Inmiddels is er zware repressie tegen de demonstanten. Op 8 oktober wisten de demonstranten enige tijd het parlement te bezetten. Ze zijn echter ontruimd, en velen zijn opgepakt, en worden onder deels illegale omstandigheden vastgehouden. Er is een staat van beleg afgekondigd.

Zie hier een (Spaanstalig) verslag van de afgelopen week met indrukwekkende foto’s

De grote inheemse organisatie CONAIE heeft een verklaring uitgegeven dat ze ook de noodtoestand afkondigt en politie en militairen de toegang verbiedt tot gebieden waar haar leden de controle over hebben. CONAIE meldt vele gewonden en doden, in verschillende delen van het land

Decreto Estado de Excepción en territorio indígena del Ecuador ante la brutalidad de las fuerzas militares.

Militares y policías que se acerquen a nuestros territorios serán retenidos y sometidos a justicia indígena.#SomosCONAIE#LaLuchaVaPorqueVa pic.twitter.com/mqAW6RSmrn

— CONAIE (@CONAIE_Ecuador) October 5, 2019

(Vertaling globalinfo: Decreet van afkondiging uitzonderingstoestand in inheems gebied in Ecuador tegenover het geweld van de militaire eenheden. Militairen en politie-agenten die zich in onze gebieden begeven, zullen gevangen genomen worden en aan inheemse rechtspraak onderhevig worden.)

Hieronder een recent stuk van Wlter Lotens, overgenomen van de Belgische website uitpers.be

(foto: Luis Herrera)

Gasolinazo in Ecuador leidt tot volksopstand

Door Walter Lotens

Het relatief kleine en gedollariseerde Andeslandje van ongeveer veertien miljoen inwoners staat vandaag op zijn kop. De straat neemt het over en dan wordt het menens, zeker als de goed georganiseerde inheemse koepel CONAIE in beweging komt. Wat zijn de maatschappelijke achtergronden in het Ecuador onder Lenín Moreno, de opvolger en vriend van Rafael Correa die intussen zijn grootste vijand is geworden? 

Quito is niet langer de hoofdstad van Ecuador, althans niet zolang de regering-Moreno in het zadel blijft. Het is nu Guayaquil geworden, de tweede grootste stad van het land aan de oceaan. Dat deelde president Lenín Moreno die vanuit de hoge Andes daarnaar ‘verhuisde’ mee in een televisie-uitzending. Dat was even wennen, maar voor de meeste Ecuadoranen was het duidelijk dat het om een vluchtroute ging van de huidige regering, die het in Quito te heet onder de voeten kreeg, vooral toen het nieuws doordrong via zijn minister van economie en financiën Richard Martínez dat de brandstofprijzen ineens met 123 procent gingen stijgen. Dat was een van de belangrijkste maatregelen die de regering-Moreno moest treffen om van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een lening van 4200 miljoen dollar te verkrijgen die de staatsbegroting van het land in evenwicht moest brengen. De regering-Moreno kwam dus aan het financiële infuus van het IMF te hangen en moest daarvoor in ruil o. m. alle staatssubsidies op de brandstofprijzen aan de pomp los laten. Tussen 2005 en 2018 zouden die subsidies opgelopen zijn tot een bedrag van meer dan 50 miljoen dollar, een cijfer dat overeenstemt met ongeveer 50 procent van het bnp van 2018.

Gazolinazo

Toen dat bericht bekend gemaakt werd, brak er een gazolinazo los, een brandstofprijzenoorlog dus. Dat gebeurde ook al eerder in Bolivia en Mexico, waar de regeringen onder druk van de straat verplicht werden deze maatregelen terug te draaien. Wat wordt het in Ecuador? Niet alleen de Conaie, maar ook de vakbonden riepen op tot een nationale staking en in de kortste keren lag het land plat met wegversperringen over de Panamericana, de centrale verkeersas van het land. Deze acties zijn nu al meer dan een week aan de gang en reiken van Imbabura in het noorden tot Loja in het zuiden. De toestand dreigt uit de hand te lopen. Drie aardolie-exploitaties werden intussen door stakende piketten gesloten. De minister van Onderwijs heeft ook alle scholen in het land gesloten zogezegd om ‘de integriteit van de leerlingen en leraars te beschermen’. De Conaie protesteert tegen de aan de gang zijnde repressie van de politie en de brutaliteit van de militairen en tegen het uitroepen van de noodtoestand in een aantal inheemse gebieden.
In een korte reactie zei president Lenín Moreno, vergezeld van vicepresident Otto Sonnenholzner en zijn minister van defensie Oswaldo Jarrín, dat hij niet zinnens is om die maatregelen terug te trekken en tevens waarschuwde hij voor een poging tot  staatsgreep en een ‘aanval op de democratie’, georganiseerd door zijn voorganger Rafael Correa en zijn aanhangers en… met de steun van Venezuela. [i]

Vrienden worden vijanden

Wat is er intussen met die twee vrienden en politieke bondgenoten in Alianza País, een beweging die uitgegroeid is tot een sterke politieke formatie, gebeurd? Daarvoor is even een terugblik nodig. In 2006 verscheen uit het niets ineens een zekere Rafael Correa (° 1963, econoom uit de middenklasse, studies aan de UCL, getrouwd met een Belgische en vertegenwoordiger van een christelijke en humanistische stroming binnen links). Hij werd als vertegenwoordiger van Alianza País met 56 procent tot Ecuadoraans president verkozen. Zijn benoeming markeerde het begin van een nieuw tijdperk voor Ecuador groots aangekondigd als ‘op weg naar het socialisme van de 21ste eeuw’. Vanaf toen is er een linkse dynamiek ontstaan, niet alleen in Ecuador, maar ook in andere landen van Zuid-Amerika en dan voornamelijk Bolivia, waar in 2006 Evo Morales en de MAS (Movimiento Al Socialismo) aan de macht kwamen.

De politiek van beide Andeslanden vertoont heel wat overeenstemmingspunten. Bolivia en Ecuador hebben, naast een linkse regering, een grote inheemse bevolking en zijn rijk aan grondstoffen, die in het verleden geëxploiteerd werden door grote multinationale spelers. Texaco bijvoorbeeld is eentje van die grote spelers die zich geïnstalleerd heeft in het aardolierijke Ecuador en daar al jaren aan extreem extractivistische praktijk doet. Een land als Ecuador blijft in de eerste plaats een producent van basisproducten als petroleum, koffie, bananen, suikerriet, cacao, goud en zilver, waarvan de prijzen in hoge mate onderhevig zijn aan de prijsschommelingen op de wereldmarkt. Een groot gedeelte van de overheidsinkomsten komt van de ontginning van natuurlijke hulpbronnen, met name aardolie. Aardolie is goed voor tien procent van het bnp en voor ongeveer 40 procent van de fiscale inkomsten van het land.  Dit zal echter niet blijven duren. De exploitatie in Ecuador staat op een maximaal niveau en over een twintig jaar is de voorraad uitgeput. Vandaar dat onder de regeringen- Correa naar vervanging werd gezocht en werd gevonden in de mijnbouw. De assemblee keurde een mijnbouwwet goed waardoor multinationals toegang kregen mits ze voldeden aan een aantal voorwaarden. De basis van Correa’s economische politiek, zoals ook die van Evo Morales trouwens, was dus een vorm van neo-extractivisme, met name het onttrekken van bodemrijkdommen uit de natuur om met de opbrengst ervan een sociale politiek te kunnen voeren. De stap van artisanale mijnbouw naar een industriële ontginning zou dan voor meer rijkdom moeten zorgen. Dat is de kern van wat ‘postneoliberalisme’ wordt genoemd.

Postneoliberalisme

De Belgische priester-socioloog François Houtart, oprichter van Le Centre Tricontinental (Cetri) in Louvain-La Neuve, intussen overleden, maar die jaren in Ecuador woonde, verdedigde die politiek van Correa. Voor Houtart zou het echter verkeerd zijn om te denken dat Alianza País opnieuw het neoliberalisme aan het installeren is. ‘Het project van Alianza País is, zoals in andere landen van de regio, post-neoliberaal, maar niet post-kapitalistisch. Het gaat om een moderne vorm van kapitalisme die zich ook inzet in de strijd tegen de armoede.’[ii] Daarmee doelde Houtart in de eerste plaats op Bolivia waar de vicepresident van Evo Morales, Álvaro García Linera, tot op de dag van vandaag ook dat postneoliberalisme mét extractivisme verdedigt. En daar is iets voor te zeggen vanuit sociaal oogpunt, want de levensomstandigheden van vele Ecuadoranen is er in de periode onder Correa merkelijk op verbeterd. Dat blijkt uit de cijfers. Zo is het percentage Ecuadoranen dat in armoede leeft tussen 2007 en 2015 van 36 procent gedaald tot 23 procent, wat betekent dat meer dan een miljoen Ecuadoranen de armoede ontstegen zijn. Ook het verschil tussen de 10 procent  rijksten en de 10 procent armsten is de afgelopen tien jaar gedaald. Tegelijkertijd is het percentage kinderen dat naar school gaat gestegen tot 96 procent.[iii]

Al deze herverdelende maatregelen kosten heel veel geld aan de overheid. De stap van artisanale mijnbouw naar een industriële ontginning zou dan voor meer rijkdom moeten zorgen. De voortzetting van dit ambitieuze programma is nu niet langer in handen van Rafael Correa, want in 2017 had hij volgens de nieuwe grondwet de maximum toegelaten presidentiële ambtstermijnen bereikt. Geen nood, dacht Rafael Correa, want dan wordt de nieuwe presidentskandidaat voor Alianza País mijn vriend en politieke bondgenoot Lenín Moreno, afkomstig uit de Amazone-provincie Orrellana en al vicepresident van 2009 tot 2013. Nadien, zo dacht Correa, kan ik dan de fakkel wel weer overnemen.

Moreno versus Correa

Op 2 april 2017 kreeg Lenin Moreno in de tweede ronde 51,16 procent van de stemmen achter zich en werd dus president. Hij werd het eerste staatshoofd met een dwarslaesie. Moreno is namelijk rolstoelgebruiker sinds hij werd neergeschoten tijdens een overval.

Die verkiezingsoverwinning werd uitbundig gevierd tussen Moreno en Correa, die toen, zoals hij aangekondigd had, met een gerust gemoed naar zijn tweede vaderland, België, kon vertrekken.[iv] Ook Julian Assange kon toen opgelucht ademhalen. De oprichter van Wikileaks kreeg immers verder bescherming van de ambassade van Ecuador in Londen, maar die situatie is onder Moreno intussen grondig veranderd.

In tegenstelling tot een eerder opvliegende en autoritaire Correa stond Moreno bekend voor zijn rust en discretie en in die zin kon men verwachten dat hij geen ‘correïst’ zou worden. Tijdens zijn kiescampagne zei hij uitdrukkelijk dat er tussen hem en Correa behoorlijk wat stijlverschillen waren. Het zou echter al snel blijken dat het over meer dan ‘stijlverschillen’ ging.

‘Sommigen denken dat het gemakkelijker is om te strijden tegen een duidelijke rechterzijde dan tegen de rechtse politiek van een linkerzijde.’ Dat is een uitspraak van  François Houtart die hij op het einde van zijn leven deed, niet wetende dat ze zou opgaan voor de houding van Lenin Moreno, die tijdens zijn tweejarige regeerperiode geleidelijk aan afstand begon te nemen van het ‘correïsme’ van zijn voorganger.

Het referendum van 2018

Toen hij in het begin van 2018 per referendum zeven vragen voorlegde aan de Ecuadoraanse bevolking kwam hij definitief op ramkoers te liggen met Rafael Correa, die sindsdien België verliet om zich volledig in de oppositie tegen zijn opvolger te storten. Vooral de tweede vraag in dat referendum was politiek zeer zwaar geladen. Daarin werd gevraagd om de mogelijke herverkiezing van een president, voorzien in de grondwet, terug te draaien en voortaan nog maar één periode voor het presidentschap mogelijk te maken.

‘Het voornaamste motief van Moreno hierbij was om een mogelijke terugkeer van zijn voorganger te vermijden,’ zei de correïst Guillaume Long, oud-minister van buitenlandse zaken en cultuur. [v] Ook Alberto Acosta, eens medestander van Correa maar achteraf een fameuze criticus geworden in verband met zijn extractivistische politiek, sprak zich uit voor slechts één periode van presidentschap. Zoals ook in Bolivia behoort hij tot een linkse strekking van inheemsen en natuurbeschermers die zich keren tegen het zogenaamde neo-extractivisme.

Bocht naar neoliberalisme

Lenín Moreno wilde met dat referendum de democratie ‘opfrissen’ terwijl Correa het als een ‘staatsgreep’ beschouwde met Moreno in de rol van ‘verrader’. ‘Wij zullen in de dagen na het referendum de bocht naar het neoliberalisme kunnen waarnemen,’ voorspelde Guillaume Long en zo gebeurde het ook. [vi]  De uitgangspunten van de ‘burgerrevolutie’ en voor ‘het socialisme van de 21ste eeuw’ van Rafael Correa werden aan de kant geschoven, evenals de aanhangers van Correa in zijn kabinet en in de administratie.  In februari 2019 tekende Lenín Moreno dan een overeenkomst met het IMF waardoor de 180 graden bocht volledig was. Voortaan zou Ecuador verplicht zijn om de neoliberale recepten van deze machtsinstantie te volgen. Een linkse verkiezingsoverwinning die uitdraait in een rechtse regeringspolitiek.

Ecuador is zeker niet het eerste voorbeeld.

Door die maatregelen door de strot van de burgers te willen jagen heeft Lenín Moreno echter alle oppositiekrachten, in no time verenigd, over zich heen gekregen. De regering-Moreno is al van de Andes naar de kust verdwenen en misschien doet de gasolinazo haar morgen zelfs in zee verdwijnen. . .
Wordt vervolgd.

[i] Mediapart : L’Equateur en pleine tourmente politique et sociale
8 octobre 2019, François Bougon
[ii] Révolution timorée versus restauration, Le Courrier van 15 maart 2017
[iii] Els Hortensius, La Chispa van 13 februari 2017. De opeenvolgende regeringen van Correa zijn erin geslaagd om twee miljoen van de ongeveer 14 miljoen Ecuadoranen uit de extreme armoede te halen en bovendien werd de gezondheidszorg fel verbeterd en kon het onderwijs opengesteld worden 1,2 miljoen nieuwe leerlingen.
[iv] Rafael Correa is getrouwd met de Belgische Anne Malherbe, (de zus van de ex-paleiswoordvoerder), samen hebben ze twee dochters en één zoon.
[v] Mediapart : ‘Equateur: un référendum pour en finir avec Rafael Correa’, 3 février 2018 Par Jean-Baptiste Mouttet 
[vi] Mediapart : ‘Equateur: un référendum pour en finir avec Rafael Correa’, 3 février 2018 Par Jean-Baptiste Mouttet