Petitie over GATS-onderhandelingen

Geachte,

Wij hebben een petitie opgesteld om onze bezorgdheid kenbaar te maken over GATS-problematiek – vrij vertaal de liberalisering van de handel in diensten – binnen de WTO.Vlak vóór de Nederlandse delegatie onder leiding van minister Brinkhorst naar de WTO-conferentie in Cancún afreisde, hebben wij deze petitie overhandigd. In de petitie wordt onder meer gevraagd om een adempauze (in praktijk is dit een moratorium) in te stellen in de onderhandelingen, zodat de effecten van mogelijke afspraken beter onderzocht kunnen worden.

Nu Cancún achter de rug is, dreigen de GATS-onderhandelingen weer hun gewone gang te gaan. Wij willen nogmaals aandacht vragen voor de petitie, en hopen dat naast de oorspronkelijke ondertekenaars vele nieuwe organisaties de petitie zouden willen onderschrijven. Wij zullen vervolgens begin december de resultaten van de petitie kenbaar maken aan de Nederlandse regering en in het bijzonder minister van Economische Zaken Brinkhorst. Dat zullen we ook doen als we voordien met de Minister in debat gaan.

U kunt de petitie, waarvan de tekst hieronder volgt, ondertekenen door een bericht te sturen naar: Secretariaat GATS-platform, p/a WISE, Postbus 59636, 1040 LC Amsterdam. Dat kan ook per email: secretariaat@gats.nl. Graag uw ondertekening zo snel mogelijk doorsturen, het liefst voor 17 november maar ook na die datum kunnen ondertekenaars zich aansluiten.

Met vriendelijke groeten,

Myriam Vander Stichele/Somo en Kees Hudig/XminY Solidariteitsfonds
Meer informatie over GATS kunt u onder meer aantreffen op de website www.gats.nl

Met vriendelijke groeten,

Myriam vander Stichele/Somo en Kees Hudig/XminY Solidariteitsfonds

Tekst Petitie

Aan: De Nederlandse Regering
In deze vertegenwoordigd door de Minister van Economische Zaken
Mr. L. J. Brinkhorst

Ref.: Verzoek tot zorgvuldig handelen inzake GATS-onderhandelingen
Den Haag, … november 2003

Geachte Minister Brinkhorst,

De ontwikkelingen op het gebied van de liberalisering van de handel in diensten hebben internationaal de nodige maatschappelijke ophef doen ontstaan, zoals u wellicht weet. Vooral over de GATS-onderhandelingen binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) hebben maatschappelijke organisaties in veel landen in de wereld campagnes gevoerd en daarbij steun gekregen van het publiek en parlementsleden. In februari 2003 demonstreerden meer dan tienduizend mensen in Brussel tegen wat genoemd werd ‘de uitverkoop van diensten’. Tijdens de internationale actiedag op 13 maart 2003 werden vele publieksacties georganiseerd, ook in Nederland waar een oploop voor het ministerie van Economische Zaken plaats vond. Het Nederlandse parlement liet duidelijk weten dat het beter geïnformeerd wilde zijn over de GATS-onderhandelingen.

Hierbij sturen wij u een aantal vragen over de risico’s van de liberalisering van de handel in diensten die grotendeels overeenkomen met de u eerder toegestuurde petitie over dit onderwerp van 11 september jontstleden. We hebben onze brief aangepast aan de laatste ontwikkelingen tijdens en na de top in Cancún. Wij zouden het erg op prijs stellen als u deze vragen wil beantwoorden en ondersteunen want de bezorgdheid blijft.

Ook bij de protesten en NGO workshops in Cancún speelde de verontrusting over de voortgang van de GATS-ontwikkelingen een belangrijke rol. Helaas zonder dat dit een afspiegeling vond in de concepttekst voor de conferentieverklaring op 13 september. Bij de huidige GATS-onderhandelingen wordt het GATS verdrag echter nog verder ontwikkeld (bv. Art. VI.4, X, XIII, en XV) en willen de EU-landen verregaande liberalisering van handel in diensten bereiken.
In de verschillende landen hebben maatschappelijke organisaties de aandacht gevraagd voor een aantal belangrijke eisen die wij (ondertekenaars van deze Nederlandse petitie) ook aan u willen voorleggen.

1) Het belangrijkste verzoek is dat de tijd wordt genomen om een aantal zaken die nu volstrekt onduidelijk zijn te regelen en uit te zoeken, alvorens verder te onderhandelen. Na Cancún is er een adempauze in de onderhandelingen maar tijdens een onderhandelingsmoratorium van minimum een jaar zouden binnen de GATS-onderhandelingen geen nieuwe afspraken mogen worden gemaakt.

2) De periode van onderhandelingsmoratorium zou allereerst benut moeten worden voor een gedegen onderzoek naar de effecten van de GATS-afspraken voor de deelnemende landen. Dit onderzoek is immers ook een voorwaarde voor verdere afspraken in het GATS-verdrag (artikel XIX, paragraaf 3). Prioriteit in dit kader zou moeten gaan naar de gevolgen van de voortgezette liberalisering van de handel in diensten voor basisrechten van burgers zoals toegang tot schoon drinkwater, gezondheidszorg, betere levensomstandigheden (elektriciteit) en onderwijs in ontwikkelingslanden en in ons land.

3) De moratoriumperiode zou verder benut moeten worden voor een ondubbelzinnige definiëring van belangrijke termen van het akkoord waarover grote onduidelijkheid bestaat. De definiëring van ‘publieke diensten’ (die van bepaalde liberaliseringsverplichtingen ontheven zouden mogen worden) is onder andere niet goed vastgelegd en kan op meerdere manieren worden geïnterpreteerd.

4) De moratoriumperiode zou tenslotte benut kunnen worden om een daadwerkelijke discussie in de Nederlandse maatschappij plaats te laten vinden over de wenselijkheid van het verder liberaliseren van de handel in diensten, waaronder publieke en geprivatiseerde diensten.
Wij, ondertekenaars van deze petitie, stellen voor dat nieuwe afspraken en onderhandelingen pas geëffectueerd worden nádat de hierboven beschreven vier punten uitgevoerd zijn. Ook vragen wij u om deze positie binnen de Europese Unie en de WTO in te nemen en te propageren.
Met vriendelijke groeten en in afwachting van uw reactie:

[ N.B. Vorige ondertekenaars waren:
Corporate Europe Observatory
Vereniging Milieudefensie
Solidariteitsfonds XminY
Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen
Transnational Institute
Wemos
World Information Service on Energy
DWARS
Landelijke Studenten Vakbond]

Ondertekenaars vanaf 30 oktober 2003 zijn [iedereen kan er nog bij]:
SOMO
Wemos
XminY Solidariteitsfonds

bijlage

Achtergronden van de GATS-campagne

Binnen de WTO wordt sinds 2000 gesproken over verdere liberalisering binnen het kader van het General Agreement on Trade in Services (GATS-verdrag). Bij deze onderhandelingen, die momenteel voornamelijk aangestuurd worden door de westerse landen, is het openbreken van markten die voorheen overheidsdiensten waren een belangrijk streven. Elektriciteit, drinkwatervoorziening, post en financiële diensten zijn terreinen waarop (buitenlandse) bedrijven het moeten gaan overnemen van teruggetreden overheden.

Omdat het allerminst duidelijk is wat de (mogelijke) gevolgen zijn van liberalisering van uiteenlopende diensten, wordt er wereldwijd door maatschappelijke organisaties gevraagd om eerst een (pre)evaluatie uit te voeren en dan pas verder te gaan met de onderhandelingen.
In het GATS-akkoord dat in 1995 in werking trad, is opgenomen dat de gevolgen van dit akkoord geëvalueerd zullen worden voor het begin van nieuwe onderhandelingen. De werkelijkheid is anders. Van een uitvoerige evaluatie is weinig terechtgekomen alvorens de nieuwe GATS-onderhandelingen in 2000 begonnen. Sindsdien is er door de rijke weinig aandacht besteed aan evaluaties van handel in diensten in het kader van de onderhandelingen alhoewel verschillende Zuidelijke landen daartoe hebben opgeroepen.

Wij roepen de Nederlandse regering dan ook op om binnen de EU en de WTO te pleiten voor een tijdelijke stop op de GATS-onderhandelingen en eerst een uitgebreide evaluatie te maken van de gevolgen van dienstenliberalisering. Die evaluatie moet richting geven aan verdere onderhandelingen zoals in artikel XIX, paragraaf 3 van het GATS verdrag gesteld wordt. Het artikel luidt:
“For each round, negotiating guidelines and procedures shall be established. For the purposes of establishing such guidelines, the Council for Trade in Services shall carry out an assessment of trade in services in overall terms and on a sectoral basis with reference to the objectives of this Agreement, including those set out in paragraph 1 of Article IV.”

Inmiddels is al druk onderhandeld binnen de WTO over verdere liberalisering en uitbreiding van GATS-regels zonder dat er uitvoering is gegeven aan dit artikel. Dat het noodzakelijk is om wel uitvoering te geven aan dit artikel blijkt uit diverse onafhankelijke studies die gedaan zijn.
Het South Centre – een intergouvernementele organisatie – heeft een omvangrijke studie uitgevoerd (T.R.A.D.E. working papers 13 december 2002) naar het houden van een assessment in het kader van de huidige GATS onderhandelingen. De studie gaat uitgebreid in op de controverse tussen de Zuidelijke en de Noordelijke landen over het houden van een dergelijke assessment. Veel problemen volgen uit het feit dat veel dingen niet duidelijk gedefinieerd zijn.

Ook het Social Watch Report 2003 – mede gefinancierd door NOVIB en UNDP – laat duidelijk zien dat overname door buitenlandse bedrijven bij privatisering lang niet altijd in het voordeel is van de armen. Heel vaak profiteren zij er juist het minste van!

Na de privatisering en overname door buitenlandse bedrijven van de drinkwatervoorziening in Zuid-Afrika, midden jaren negentig, zijn de prijzen alleen maar gestegen. Ook hebben de armen nog steeds bijna geen toegang tot schoon drinkwater. De arme plattelandsbevolking (ongeveer de helft van de totale bevolking) gebruikt minder dan twee procent van het totaal aan schoon drinkwater.

Voor de gezondheidszorg betekent de handel in diensten een sterke tweedeling. De eerste gevolgen van de privatisering worden nu zichtbaar. In Kenia zijn bijvoorbeeld ziektekostenverzekeraars in handen van buitenlandse ondernemingen. Zij weigeren chronisch zieken (zoals HIV/aids-patiënten) op te nemen. Commerciële ziekenhuizen sturen patiënten naar huis die geen geld hebben voor verdere behandeling of laten ze in de keuken werken om hun rekeningen te betalen. Artsen en verpleegkundigen vertrekken het liefst naar het ‘rijke westen’ waar hogere lonen worden geboden. De overheid is niet bij machte om hier iets tegen te doen en ziet de gezondheidssector afkalven. (Uitdagingen voor zuidelijke landen bij WTO onderhandelingen over diensten, SOMO & Wemos, 2003).

De studie die in opdracht van het ministerie van Economische Zaken gedaan is door het LEI en het Tinbergen-Instituut (Economic Benefits of the Doha Round for the Netherlands, januari 2003), concludeert dat Nederland meer dan gemiddeld zal profiteren van de nieuwe liberalisatie-ronde. Ook geeft de studie geen volledig beeld over wat alle vormen van GATS-liberalisering zou kunnen betekenen.

De handelsliberalisatie is ons altijd verkocht onder het motto dat het goed is voor ontwikkelingslanden. Zij zijn dan ook degenen die er meer dan gemiddeld van zouden moeten profiteren. Nu dat niet het geval lijkt, is het meer dan noodzakelijk om even een pas op de plaats te maken om te bekijken wat de gevolgen zijn geweest van de afgelopen rondes in liberalisatie en vooral wat de mogelijke gevolgen zullen zijn van een nieuwe ronde.

Wereldwijd wijzen maatschappelijke organisaties en de armste landen binnen de WTO op het hierboven geciteerde GATS-artikel. Maar de westerse landen, die voor het grootste deel de agenda bepalen, lijken deze oproep grotendeels te negeren. Sinds de WTO-conferentie in Doha werd volop gewerkt aan het verder liberalisering binnen, en verder uitwerken van, het GATS-verdrag. Ook na Cancún tonen vele landen zich bereid om verder te onderhandelen.

Daarnaast vragen wij uw aandacht voor een aantal andere punten van zorg uit de internationale petitie “Stop the Gats Attack Now!”. Deze petitie wordt inmiddels door meer dan 500 organisaties uit 60 landen onderschreven en kan op de volgende website gelezen worden:
petitie polaris institute

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door GATS-Platform.)