Walmart-staking van 23 november nader bekeken

(Oorspronkelijk verschenen bij supermacht.nl)

Recente eskalatie

De actie bouwt voort op activiteiten die in de afgelopen anderhalf jaar tegen Walmart zijn gehouden en die het bedrijf in toenemende mate onder druk zetten.

Ten eerste was er de oprichting van de ‘OUR Walmart’-werknemersgroep met steun van de UFCW-vakbond [1]. Hierdoor kunnen Walmart-werknemers in de winkels en distributiecentra zelf hun collega’s organiseren en samen lokale arbeidsconflicten aanpakken zonder dat ze worden weggezet als verlengstukken van de vakbond. Deze aanpak is een alternatief voor eerdere minder succesvolle campagnes van de vakbond.
Verder organiseerden activisten van Occupy in 2011 en 2012 diverse demonstraties en manifestaties waarbij (ex-)Walmart-medewerkers zich publiekelijk uitspraken over de praktijken binnen de supermarktketen. Een hele grote Occupy-demonstratie was er op 30 juni in Los Angeles [2].

Heel belangrijk was ook het protest van gastwerkers (voornamelijk vrouwen uit Latijnsamerika) die onder erbarmelijke omstandigheden garnalen pelden bij een toeleverancier van Walmart [3]. In juli dit jaar hielden ze een 24-uurs staking bij de woning van een Walmart-bestuurder. Dit werd in verschillende steden opgepakt door Walmart-medewerkers, ondermeer door het lanceren van een publiekspetitie. Die maand kwam ook een rapport uit van de National Guestworker Alliance [4] over enkele honderden arbeidsschendingen bij een tiental andere Walmart-toeleveranciers.

In september braken er stakingen uit bij een paar toeleveranciers van Walmart [5]. Op 1 oktober volgde in Los Angeles een grote demonstratie en werd het Walmart-distributiecentrum Elwood II gedwongen de poorten te sluiten. Dit was weer aanleiding voor zo’n 60 andere Walmart-werknemers om dezelfde week te staken bij 9 supermarkten in het zuiden van California. Ze eisten het recht op om op te komen voor betere arbeidsomstandigheden en -voorwaarden zonder het gevaar te lopen te worden ontslagen of op een zwarte lijst terecht te komen. Deze staking breidde zich snel uit naar een aantal andere steden.

Onderwijl groeide de steun van klanten en activisten via het internet en kregen de acties ruime media-aandacht. Er is min of meer sprake van een sociale beweging.

Enkele van de leuzen die werkers en activisten tijdens picket-lines en demonstraties voerden waren: “Whose Walmart? Our Walmart!” en “Stand up! Live better!”. Andere actievormen waren een wegblokkade (waarbij 9 mensen werden gearresteerd), het uitdelen van pamfletten, het houden van illegale laser-shows en flash mobs, “mic checks” à la Occupy in winkels waarbij klanten werd toegeroepen: “We call on Walmart to change. We call on Walmart to stop bullying”.

Positie Walmart?

Het is afwachten of Walmart ook deze keer weer (illegale) sankties zal treffen tegen stakers. Dat lijkt echter geen slimme strategie aangezien de vorige strafmaatregelen juist meer werkers op straat bracht dan daarvóór. Een van de stakers zei tegen een verslaggever: “Er zullen meer stakingen volgen. Het zal hier niet stoppen. Ik stop er niet mee voordat zij ons respecteren en geven wat we eisen.” En UFCW-bestuurder Dan Schlademan zei deze maand: “Dit is een nieuwe permanente realiteit voor Walmart…. In 2012 zullen de supermarktwerknemers in opstand beginnen te komen”[6].

Het is ook afwachten wat er gebeurt met de klacht die Walmart bij de Nationale Labour Relations Board heeft neergelegd over de vermeende illegaliteit van de staking [7]. Van belang lijkt daarvoor dat de OUR Walmart-constructie houdt en dat de UFCW niet beschuldigd kan worden tot het aanzetten en organiseren van de staking. Voormalige SEIU-bestuurder Stephen Lerner zei dat de campagne laat zien dat werkers door het strategische inzetten van het stakingsmiddel “deel kunnen nemen aan acties die hen het gevoel geeft macht te hebben en die ook impact hebben op het bedrijf. Ze hoeven niet af te wachten op de uitkomst van het NLRB-proces om te laten zien dat ze door een vakbond vertegenwoordigd willen worden.” Volgens Stephen Lernervan Justice for Janitors campagne hebben de stakers laten zien dat ze kunnen optreden als een vakbond.

Achtergronden

Walmart staat bekend als de meest slechte werkgever van de VS [8], maar tegelijkertijd is het ook de grootste, met zo’n 1,4 miljoen werknemers in de VS (en 2 miljoen totaal wereldwijd). De werknemers worden overigens door het bedrijf steevast “associates” (leden) genoemd hetgeen de indruk wekt dat de werknemers de normen en waarden van Walmart onderschrijven. Walmart weert op actieve en aggresieve wijze vakbonden uit zijn winkels, kantoren en verdeelcentra. Achter gesloten deuren maakt het aan zijn werknemers duidelijk dat een vakbondslidmaatschap (en opkomen voor je rechten [9]) niet gewenst is. De werkers worden bang gemaakt voor verlies van hun baan en bonussen.

In de VS mag een vakbond overigens pas actief worden in een bedrijf wanneer meer dan de helft van de werknemers lid is. Door de grote concurrentiedruk van de prijsvechter volgen ook andere, grote supermarktketens het voorbeeld van Walmart waar het gaat om arbeidsvoorwaarden, behandeling van werkers en leveranciers, en de houding tegenover vakbonden. Dat gebeurt zelfs in bedrijven waar vakbonden zijn erkend (Zie bijvoorbeeld: “Jaarvergadering: Ahold-top wijst vakbondseisen af ondanks stevige kritiek op beleid” van 21 april 2012.

Het Walmart-concern is opgericht in 1962 en tot dit jaar waren er nog nooit gecoordineerde stakingen. Wel hebben diverse vakbonden (waaronder de UFCW en de SEIU), religieuze organisaties en milieugroepen in de loop van de tijd Walmart’s beleid en praktijk bekritiseerd, waaronder de anti-vakbondshouding [10], de omvangrijke import van goedkope producten (slechte werk- en leefomstandigheden in Azië), de slechte behandeling van toeleveranciers en werknemers. Voorbeelden van dat laatste: betaling onder het mimunumloon, slechte verhouding tussen werknemers en leidinggevenden, het opsluiten van nacht-shift werkers, het niet beschermen van werkers tegen gezondheidsrisikio’s, te hoge zorgpremies en een uitgekleed zorgpakket.

Veel werknemers van Walmart kunnen niet of nauwelijk voorzien in eigen onderhoud en dat van hun eventuele gezin (armoedebanen) en zijn vaak niet of onvoldoende verzekerd tegen ziekte- en ander zorgkosten (kunnen vaak de zorgpremie niet betalen). Ze zijn daarom vaak aangewezen op de al zeer summiere overheidsprogramma’s als MediCare (zorg) en Social Security (voedselbonnen).

Campagnes

De afgelopen paar jaar werkten de vakbond UFCW (United Food and Commercial Workers Union) en tal van maatschappelijke organisaties samen om de arbeidersstrijd binnen Walmart te versterken en om daarvoor steun te verwerven bij klanten en politici. Daar was een alternatief strijdmodel voor nodig omdat de Amerikaanse wetgeving de positie van vakbonden in de VS tegenwerkt en omdat Walmart zich vakbondsvijandig bleef opstellen. Om het bedrijf meer onder druk te kunnen zetten, werden in 2005 twee campagnes opgestart: “Wake Up Wal-Mart” (door de UFCW) en “Wal-Mart Watch” (door The Center for Community and Corporate Ethics). Blijkbaar voelde Walmart de druk van de kritiek: als reactie daarop lanceerde het bedrijf namelijk de “Working Families for Wal-Mart”-operatie en een PR-campagne via de website walmartfacts.com en tv-reclameblokken. Verder kwam er een reactie-offensief in de media (door PR-firma Edelman) en werd gepoogd op direkte wijze bloggers te beïnvloeden en te co-opteren.

Begin 2006 paait Wal-Mart een deel van zijn critici door vertegenwoordigers uit “minderheidsgroepen” (vrouwen, Afro-Amerikane, Latinos, Aziaten, Oorspronkelijke Amerikanen, Homo’s en Lesbienes, en gehandicapten) te vragen als adviseurs bij het interne en extern promoten van het bedrijf [11].

In 2007 werd Walmart door een zestal werkneemsters aangeklaagd wegens genderdiscriminatie (geen gelijke betaling en minder promotiekansen). De vrouwen (en hun supporters) spanden namens alle huidige en voormalige werkneemsters een rechtszaak aan, de “Dukes vs. Wal-Mart”-zaak. Het was de grootste “class action suit” in de VS ooit. Er waren ongeveer 1 tot 1,5 miljoen potentiële klagers en toekenning van de financiële claim zou Walmart stevig raken. Maar het Amerikaanse Opperste Gerechtshof wees in juni 2011 het gemeenschappelijke karakter van de aanklacht af. Er bleef niets anders over dan door te gaan op basis van individuele klachten. In een eerdere gender-zaak tegen Walmart (2001) was ook al het gemeenschappelijke belang afgewezen [12].

Ook pensioenfondsen en een aantal direkte concurrenten hebben zich in de strijd gemengd. Zo liet een Noors overheidspensioenfonds Walmart in 2006 uit zijn portefeuille halen wegens voortdurende schending van arbeidsrechten (waarde: 430 miljoen dollar). Het pensioenfonds PNO Media en het ABP volgden respectievelijk in 2010 en 2011. Pensioenfonds PPGM bekritiseerde Walmart om soortgelijke redenen in zijn jaarverslag 2011. In 2010 huurden een aantal tegenstanders van Walmart – waaronder de supermarktketens Safeway Inc., SuperValu en Ahold – de Saint Consulting Group in om de “lopende campagnes van de basisgroepen” (“Wake Up Wal-Mart” en “Wal-Mart Watch”??) te ondersteunen. De inzet van de supermarktketens was om de opmars (en dus concurrentie) van Walmart in de VS te stoppen of te vertragen [13].

Strategie en vooruitzicht

In juli 2011 luidde de UFCW een “een nieuwe fase” in door te starten met het OUR Walmart-initiatief (ook wel “Wake Up Wal-Mart” genaamd). Volgens de UFCW is deze nieuwe aanpak nodig omdat “de economie van de VS in toenemende mate een dienstverlenende economie wordt en omdat Walmart als grootste dienstverlener in het land een voorbeeldfunktie vervult. Vakbondsstrijd is noodzakelijk om stabiele banen te creeren in de hele retail sector en te zorgen voor toegang tot betaalbare, hoog-kwalitatieve gezodnheidszorg, lonen waarmee de rekeningen betaald kunnen worden, en pensioenzekerheid, aldus een UFCW-vertegenwoordiger.

Meer over de Black Friday-staking, de strategie en de verwachtingen is te horen in een video-interview van The Huffington Postradio met een staker, een UFCW-vakbondsbestuurder, een journalist van Salon.com, en een redactrice van de Huffington Post. Een link naar de video is te vinden onderaan het artikel “Walmart Strike Hits 100 Cities, But Fails To Distract Black Friday …“. Een andere interessante bijdrage over strategie en vooruitblik is “Smart Start for the Workers of OUR Walmart?” (Firedoglake, 14 juli 2011). Hierin gaat schrijfster Amy B. Dean in op de doelen van het OUR Walmart-initiatief, op nieuwe vormen van organiseren, op het bereiken van werkers die geen lid van een bond zijn en op gemeenschappelijke belangen van vakbonden en de gemeenschap.

Noten:
[1] United Food and Commercial Workers Union. OUR Walmart en “UFCW Launches new phase of Walmart campaign” (UFCW 2011). OUR Walmart staat voor Organization United for Respect at Walmart, naar eigen zeggen een onafhankelijke nonprofit-organisatie voor Walmartwerknemers en sympatisanten.
[2] ““Rage Against Walmart” over het protest in Chinatown,” Los Angeles op 30 juni 2012.
[3] “Meet the Crawfish-Peeling Guestworkers Who Inspired Walmart Walkouts,” 11 oktober 2012.
[4] http://www.guestworkeralliance.org/
[5] “Walking out on Wal-Mart,” Socialist Worker, 20 september 2012.
[6] “With Biggest Strike Against Biggest Employer, Walmart Workers Make History Again,” Nation, 23 november 2012.
[7] Het is de eerste keer dat Walmart naar de NLRB gaat. Daar liggen ook al zeker 20 klachten van werkers tegen het concern. Uit: Interview door Huffington Post over de Black Friday-staking en de strategie: in video, onderaan de pagina van “Walmart Strike Hits 100 Cities, But Fails To Distract Black Friday …“.
[8] Ondermeer uit: Wikipedia.
[9] In “Black Friday Strikers To Walmart: It’s On!” van 23 november geeft The Huffington Post aan dat leidinggevenden van Walmart hun ondergeschikten achter gesloten deuren hebben geintimideerd om deelname aan de stakingen zoveel mogelijk te voorkomen. Dat gebeurde via zogeheten “associate appreciation days”.
[10] In 2004 besloot Walmart dat Chinese vakbonden wel (beperkte) toegang krijgen tot de werkers daar. Dat kwam door stevige druk van de Chinese staat die vakbonden inzet als verlengstuk van zijn repressieapparaat, niet om cao’s te bevechten. (Zie: “The Great Wal-Mart Of China,” 29 oktober 2006.
[11] “Wal-Mart CEO expects record profits,” AP, 5 januari 2006 en “Diversity & Inclusion“.
[12] Zie ondermeer: “Massarechtzaak tegen Wal-Mart wegens genderdiscriminatie kan uitlopen op miljardenstrop,” Supermacht, 3 mei 2010 en
“Wal-Mart probeert schurken-image af te schudden met pro-vrouwen programma,” Supermacht, 20 september 2011.
[13] Zie bijvoorbeeld: “Jaarverslag Verantwoord Beleggen 2011 – PGGM,”; “European investors chose to engage with Walmart’s under-fire board,” 24 mei 2012; “Walmart Blacklisted By Major Pension Fund Over Poor Labor Practices,” 5 januari 2012; “2011: een roerig jaar voor ABP,” ABP, 23 mei 2012; en “Pensioenfonds mediasector stopt beleggingen in Wal-mart wegens structurele anti-vakbondshouding,” Supermacht, 28 oktober 2010.

Bronnen:
– “The Nation – zoekterm ‘Walmart’ .
– “The Huffington Post – zoekterm “Our Walmart“.
– Walmartat50.org (website voor allerlei klachten over Walmart).
– “Anti-Walmart and Pro-Walmart Groups and Websites“, Reclaim Democracy.
– “Walmart Store Workers Go On Strike in Los Angeles,” 4 oktober 2012.
– “Wal-Mart Workers in 12 States Stage Historic Strikes, Protests Against Workplace Retaliation,” Democracy Now, 10 oktober 2012.
– “Warehouse Workers for Justice,” 6 oktober 2012.
– “In LA Walmart Protest, Thousands Of Angelenos March On Chinatown In Anti-Walmart Action (PHOTOS),” The Huffington Post, 30 juni 2012.
– “Walmart Strike, Dozen of workers walk off the job in first-ever strike against retailer,” 4 oktober 2012, The Huffington Post.
– “Ex-Wal-Mart worker admits to spy campaign,” 4 april 2007.
– “Walmart Strike Memo Reveals Confidential Management Plans,” 13 oktober 2012.
– “Wal-Mart invaded by Occupy protesters on Black Friday (Video),” Washington Post, 28 november 2011.
– “Wal-Mart: The High Cost of Low Price,” documentaire van Robert Greenwald uit 2005.
– “Why Wal-Mart Works; and Why That Drives Some People C-R-A-Z-Y,” andere kijk op Walmart-kritiek uit 2005.
– “Something Wall-Mart This Way Comes,” aflevering van South Park Comedy uit 2004.