Ga naar de inhoud

Wil de Europese Commissie ons water privatiseren?

In noodlijdende landen Griekenland en Portugal wordt de regering al door de trojka gedwongen om publiek bezit te verkopen, waaronder water. Zo wil de trojka dat Portugal staatsbedrijf Águas de Portugal verkoopt, en moet Griekenland de waterbedrijven van Thessaloniki en Athene privatiseren. De Europese Commissie stelt nu een richtlijn voor die ervoor zorgt dat alle Europese landen hun watervoorziening makkelijk kunnen privatiseren: de verkoop van ons water?

6 min leestijd
waterpriv

(Bron: krapuul.nl)

De Europese richtlijn wil de uitgifte van concessieovereenkomsten – contracten tussen de overheid en de publieke sector waarin een bedrijf het exclusieve recht krijgt om een publieke dienst uit te voeren – gemakkelijker maken en beter reguleren.

Daarmee moet de markt verder geopend worden om meer ruimte te maken voor private bedrijven, ook wat betreft de verstrekking van water. In feite een regelrechte aansporing tot privatiseren.

Voor het opstellen van de richtlijn heeft de Europese Commissie een groep experts geconsulteerd. Deze zijn afkomstig uit bedrijven die allen belang hebben bij de privatisering van water, en dus ongetwijfeld een zeer positief advies gegeven hebben.

Deur open

Het Duitse programma Monitor sprak in een uitzending van 13 december 2012 met europarlementariër Heide Rühle van de Europese Groenen over de voorgestelde richtlijn van de Europese Commissie.

Volgens haar stimuleert het voorstel van de Commissie privatiseringen niet openlijk, maar zet deze beetje bij beetje de deur verder open naar de verkoop van publiek bezit zoals water.

Dat niet alleen in landen als Griekenland en Portugal, waar privatiseringen onderdeel zijn van het eisenpakket waar deze landen aan moeten voldoen om steun te krijgen van de trojka (Europese Commissie, Europese Centrale Bank en het IMF), maar uiteindelijk voor alle Europese landen.

In juni 2011 behaalde de Italiaanse Waterbeweging een gigantische overwinning in een referendum over de privatisering van onder andere waterbedrijven. Meer dan 26 miljoen Italiaanse stemmen zeiden ‘nee’; dat is meer dan 90 procent van de uitgebrachte stemmen.

Dat hield Mario Draghi, de voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), niet tegen om een maand later een geheime brief aan de Italiaanse regering te sturen. In de brief eiste hij onder meer de privatisering van gemeentelijke ondernemingen.

De Italiaanse Waterbeweging, daarin gesteund door EPSU (de Europese vakbondsfederatie van de publieke diensten) heeft dat – toen nog – tegen kunnen houden.

Vier keer zo duur

In Pacos de Ferreira, een stadje in het noorden van Portugal, is water het duurste van het land. De inwoners zien gemiddeld een bedrag van 209,04 euro op hun factuur verschijnen, terwijl dat voor inwoners van Terras de Bouro (waar de goedkoopste watertarieven van Portugal gelden) 18 euro is.

Hoe kan dit verschil zo groot zijn? Nu is het zo dat staatsbedrijf Águas de Portugal de verstrekking van water in Pacos de Ferreira sinds enkele jaren heeft afgestaan aan de private sector, tegen de wil van de bevolking in. Sindsdien steeg de prijs van water met liefst 400 procent, en daar komt jaarlijks nog een toename van 6 procent bij.

De inwoners van het stadje protesteerden daar afgelopen december nog tegen; water is voor hen haast onbetaalbaar geworden.

Zullen andere Europese landen na de Europese richtlijn dezelfde kant op gaan?

Recht op water

In 2010 werd het recht op water officieel erkend in een resolutie van de Verenigde Naties. Het recht op water is een mensenrecht: een bron van water moet zich op maximaal 1000 meter van huis bevinden, mag niet meer dan 3 procent van het huishoudinkomen kosten en het kan niet meer dan 30 minuten duren voor water verzameld is.

Water als mensenrecht en water als verhandelbaar goed: deze twee lijken moeilijk verenigbaar.

Brief

Naar aanleiding van de plannen van de Europese Commissie om privatiseringen, dus ook van de verdeling van water, makkelijker te maken en te stimuleren via de richtlijn, zijn er verschillende burgerorganisaties die een brief hebben gestuurd aan eurocommissaris Oli Rehn in mei 2012.

Daarin benoemen deze organisaties de onrechtvaardigheid van de druk om te privatiseren die de Europese Commissie, als onderdeel van de trojka, oplegt aan landen in financiële nood zoals Griekenland en Portugal.

‘Onethisch’, schrijven de organisaties in hun brief, omdat de gedwongen privatiseringen het recht op water direct bedreigen in een samenleving die al gebukt gaat onder bezuinigingen.

De briefschrijvers halen case studies aan van de landen Bulgarije, Griekenland, Portugal, Spanje en Italië waaruit blijkt dat mensen na privatisering van water er alleen maar slechter op worden. Prijzen gaan omhoog en de kwaliteit van het water gaat achteruit.

Voorstander

Vier maanden en ettelijke verstuurde herinneringen later, in september 2012, ontvingen de organisaties een reactie van de Europese Commissie. Daarin wordt ronduit toegegeven dat de Commissie een voorstander is van privatisering.

Zoals de briefschrijvers wel weten, aldus de reactie, leidt de privatisering van publieke bedrijven tot een vermindering van de staatsschuld en andere regeringskosten, en zal deze dus de competitiviteit van de economie verbeteren.

Op de sociale en economische consequenties van privatisering van water wordt niet ingegaan.

Hierop stuurden de burgerorganisaties wederom een brief naar de Commissie, waarin ook weer studies worden aangehaald die bewijzen dat privatiseringen meestal niet in het voordeel van de consument werken. Op deze laatste brief hebben de burgerorganisaties nog geen reactie mogen ontvangen.

Vragen

Ook europarlementariërs maken zich zorgen over de mogelijkheden die de richtlijn biedt tot de privatisering van water en de druk die de Commissie uitoefent op Europese landen: er zijn al verschillende parlementaire vragen over gesteld.

Op 14 januari repliceerde Oli Rehn nog dat onder het voorstel voor de richtlijn nationale, regionale en lokale overheden nog altijd zelf mogen beslissen wat zij de best mogelijke manier van verstrekking van bepaalde diensten vinden, zoals watervoorziening.

“Dit is Europees taalgebruik dat de ware intenties van de Commissie verbergt”, zegt Jan Willem Goudriaan, plaatsvervangend algemeen secretaris van EPSU (European Federation of Public Service Unions).

“Ook de recente blauwdruk van de Commissie voor het waterbeleid in de EU is doordrenkt van het marktdenken. Voorstellen voor slimme meters en de mogelijkheid van handel in waterrechten maken er onderdeel van uit. Daar moet verandering in komen.”

EPSU en haar aangesloten vakbonden (in België onder andere ACOD, Algemene Centrale, BBTK en ACV-Openbare Diensten) zijn samen met organisaties tegen armoede, wateractivisten zoals de Italiaanse Waterbeweging, milieuorganisaties en vele anderen een Europees burgerinitiatief begonnen. Ze willen een miljoen handtekeningen ophalen voor september 2013.

Het Europees burgerinitiatief Right2Water wil dat de Europese Commissie toegang tot water en sanitaire voorzieningen voor alle Europeanen garandeert, van haar marktgebaseerde aanpak af stapt en zich meer focust op rechten van de burger.

Hier kunt u tekenen om het recht op water op de politieke agenda van de Europese Unie te zetten.

Verscheen eerder op dewereldmorgen.be. Auteur: Leonie Hogervorst