“Ze schoten ze neer als dieren”: Bloedbad in Peru’s Ayacucho
Overlevenden en familieleden van slachtoffers van het bloedbad in Ayacucho op 15 december hekelen dat het leger demonstranten behandelde als oorlogsdoelen, wat doet denken aan het geweld tijdens het eerdere ‘binnenlandse gewapende conflict’.
(Door Zoe Alexandra, dit artikel werd geproduceerd door Globetrotter. Zoe Alexandra is journalist en redacteur van Peoples Dispatch vertaling globalinfo.nl (dol op donateurs) Foto Mayimbú – , eigen werk , CC4.0)
Op 15 december 2022, terwijl helikopters overvlogen, schoten leden van het nationale leger van Peru burgers neer met scherpe kogels in de buitenwijken van de stad Ayacucho. Deze actie was een reactie op een nationale staking en mobilisatie om te protesteren tegen de staatsgreep die president Pedro Castillo op 7 december afzette.
Op 15 december verzamelden honderden universiteitsstudenten, winkeliers, straatverkopers, landarbeiders en activisten zich in het centrum van Ayacucho om hun ongenoegen te uiten over de verwijdering van Castillo en zetten hun mobilisatie in de richting van de luchthaven voort. Soortgelijke acties waren te zien in verschillende andere steden in het zuiden van de Andes.
{youtube}lobK1J1lrXE{/youtube}
Toen de demonstranten de luchthaven naderden, openden leden van de strijdkrachten het vuur en beschoten hen ook rechtstreeks met traangasgranaten. Het schieten door het leger vanuit de helikopters bleek het meest dodelijk. Terwijl de honderden ongewapende mensen voor hun leven renden, ging het schieten door.
Tien mensen werden gedood als gevolg van dit geweld door het leger, en tientallen anderen raakten gewond, volgens officiële cijfers van het bureau van de ombudsman. Minstens zes mensen vechten nog steeds voor hun leven in ziekenhuizen in de Peruaanse hoofdstad Lima en in Ayacucho. Autopsies van 10 doden in Ayacucho tonen aan dat zes slachtoffers stierven aan schotwonden in de borst. De jongste was slechts 15 jaar oud.
Op 27 december berichtte Reuters hoe een van deze dodelijke slachtoffers in Ayacucho, de 51-jarige Edgar Prado, werd doodgeschoten terwijl hij iemand anders probeerde te helpen die tijdens de protesten was neergeschoten.
De in toenemende mate gewelddadige reactie van de veiligheidstroepen op de protesten tegen de staatsgreep in heel Peru werd algemeen veroordeeld. Een delegatie van de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten (IACHR) bezocht het land van 20 tot 22 december om getuigenissen van lokale mensenrechtenorganisaties en slachtoffers te ontvangen over de gewelddadige repressie waarvan de demonstranten het slachtoffer waren, en sprak ook met de families van 28 dodelijke slachtoffers. De delegatie reisde op 22 december naar Ayacucho.
Meer dan een dozijn andere familieleden, inwoners van Ayacucho, organisatoren en een paar onafhankelijke journalisten, waaronder ikzelf, wachtten op de stoep van een van de smalle en kleurrijke straatjes van de stad terwijl de bijeenkomst aan de gang was. Terwijl mensen kwamen en gingen, werd veel verteld over de gebeurtenissen en tragedies van 15 december.
Het bloedbad
“Dit zullen ze hier niet op het nieuws laten zien,” vertelde Carmen (naam veranderd) me terwijl ze me een video op haar telefoon liet zien van een jonge jongen met bloed op zijn shirt die door medebetogers in veiligheid wordt gebracht. “Dat is haar neefje,” zei ze, wijzend op een vrouw die op de grond zat.
Pedro Huamani, een 70-jarige man die lid is van het Front ter Verdediging van het Volk van Ayacucho (FREDEPA), vergezelde de slachtoffers die buiten de vergadering van de IACHR stonden te wachten. “We hebben een verschrikkelijk verlies geleden,” vertelde hij me, “ik was die dag aanwezig bij een vreedzame mars naar de luchthaven.”
“Toen ze traangasgranaten en kogels op ons begonnen te schieten, begon ik te stikken, ik stierf daar bijna,” zei Huamani. “Ik ontsnapte en daalde af naar de begraafplaats, maar het was hetzelfde, we probeerden binnen te komen en ze begonnen van achteren op ons te schieten. Helikopters vlogen over en van daaruit schoten ze traangasgranaten op ons, in een poging ons te doden.”
Carmen bracht enkele van haar vrienden mee en één van hen, die een grijs trainingspak aan had, vertelde me: “We wonen allemaal vlakbij het vliegveld en zagen alles gebeuren. Je had moeten zien hoe ze hen neerschoten als dieren. We probeerden enkele gewonden te helpen, maar het was moeilijk.”
Het bloedbad in Ayacucho en de gewelddadige repressie in het hele land hebben de eis van de bevolking dat Dina Boluarte aftreedt alleen maar versterkt. Boluarte werd op 7 december onmiddellijk na de staatsgreep tegen Castillo beëdigd. In interviews en openbare toespraken heeft zij het gebruik van geweld door de politie tegen demonstranten gerechtvaardigd door de acties als “terrorisme” en “vandalisme” te bestempelen.
Huamani, trillend en tranen bedwingend, zei: “Ze is een moorddadige president en in Huamanga willen we haar niet, noch erkennen we haar als president omdat deze vrouw de politie en het leger opdracht heeft gegeven om op ons Peruanen te schieten. En deze kogels, deze wapens, zijn echt door ons betaald, niet door het leger, noch door de soldaten, maar door het volk. En dat ze ons vermoorden is echt verschrikkelijk.”
De woede van de inwoners van Ayacucho houdt ook verband met de historische ondermijning van de Peruaanse democratie en de economische uitsluiting van de regio’s buiten Lima. Huamani legde uit: “Ze hebben onze president [Castillo] afgezet, dus dit is geen democratie. We zijn geen democratie, we zijn in [staat van] oorlog, maar niet alleen in Ayacucho en Huamanga, maar ook in Arequipa, Apurímac, Cusco. In deze regio’s lijden we onder armoede, we kunnen niet meer overleven, we sterven van de honger… en deze rechtse rakkers willen ons tot hun slaven maken, maar dat laten we niet toe, omdat we reageren en ons verzetten.”
Oude wonden opengereten
15 december was niet de eerste keer dat burgers in Ayacucho werden afgeslacht door het Peruaanse leger. Velen die op 15 december aanwezig waren, zeiden dat de oorlogszuchtige behandeling van de vreedzame demonstranten deed denken aan de dagen van het twee decennia durende binnenlandse gewapende conflict waaronder de Peruanen meer dan 20 jaar geleden te lijden hadden.
“Ze behandelen ons nog steeds alsof we allemaal terroristen zijn”, aldus een familielid van een van de slachtoffers van de protesten.
Als onderdeel van de campagne van de staat tegen de guerrilla-opstand werden tienduizenden onschuldige boeren en inheemse mensen gemarteld, opgesloten, verdwenen en vermoord op beschuldiging van steun of deelname aan de opstand.
De bevolking van Ayacucho werd het zwaarst getroffen. Volgens verslagen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie, die is opgericht om de mensenrechtenschendingen te onderzoeken, zijn van de naar schatting 69.280 dodelijke slachtoffers van het interne gewapende conflict in Peru van 1980 tot 2000, er 26.000 vermoord of verdwenen door overheidsactoren of opstandige groepen in Ayacucho. Duizenden mensen die tijdens het conflict hun steden zijn ontvlucht naar de stad Ayacucho blijven zoeken naar hun geliefden en eisen gerechtigheid.
Een van hen is Paula Aguilar Yucra, die ik buiten de IACHR-vergadering ontmoette. Zoals meer dan 60 procent van de mensen in Ayacucho is inheems Quechua haar eerste taal. De 63-jarige is lid van de in Ayacucho gevestigde Nationale Vereniging van familieleden van ontvoerde, vastgehouden en verdwenen Peruanen (ANFASEP). Ze vluchtte in 1984 van haar landelijke gemeenschap in Usmay naar Ayacucho nadat haar moeder was vermoord en haar broer door soldaten was meegenomen en nooit meer werd teruggezien.
Bijna 40 jaar later rouwt ze opnieuw. Haar kleinzoon, de 20-jarige José Luis Aguilar Yucra, vader van een tweejarig jongetje, werd op 15 december door een kogel door het hoofd gedood toen hij van zijn werk naar huis probeerde te gaan.
Tijdens een wake op 22 december ’s middags stond Paula samen met de andere leden van ANFASEP met een bord in haar hand waarop stond: “Vandaag vechten betekent niet morgen sterven.”