Ga naar de inhoud

De inflatie heeft de bedrijven al miljarden opgeleverd: wij leggen uit waarom

De stijging van de kosten in levensonderhoud baart de werknemers uit alle uithoeken van het land zorgen: energiefacturen die meer dan verdubbeld zijn; een indexering van de huur die onbetaalbaar wordt; moeite om te tanken en om de koelkast te vullen,… De overheidssteun was welkom, maar onvoldoende. Het Verbond van de Belgische Ondernemingen (VBO) herhaalt “dat er geen geld is om meer te kunnen doen. De ondernemingen hebben het moeilijk”. Nochtans zijn er wel marges beschikbaar, en wij stellen voor dat ze ingevuld worden.

5 min leestijd

(Bron: Dewereldmorgen.be, foto: Foto: RawpixelCC0 1.0)

Laat ons eerst en vooral een idee geven van de ernst van de shock waarmee gezinnen geconfronteerd worden. Een recente studie van de KUL(1) toont aan dat de automatische loonindexering en de maatregelen van de regering slechts gedeeltelijk beschermen tegen de inflatie. Ondanks de indexering wordt 90% van de gezinnen met variabele energiecontracten armer. De 10% armste gezinnen verliezen 7% van hun inkomsten, terwijl het mediane gezin 2% verliest. Om hen te ondersteunen heeft de regering 2,4 miljard op tafel gelegd via verschillende maatregelen (waaronder uitbreiding sociaal tarief, energiecheque, btw- en accijnsverlaging). Deze maatregelen kunnen echter de stijging van de prijzen niet compenseren, des te minder voor de gezinnen uit de lagere middenklasse. Afgezien van de gezinnen die onder het sociaal tarief vallen en de rijkste gezinnen, die beter beschermd zijn tegen de shock, zijn de maatregelen van de regering dus volstrekt onvoldoende. 

De automatische loonindexering en de maatregelen van de regering beschermen slechts gedeeltelijk tegen de inflatie.

Sommigen wijzen op hun begrotingskosten. Nochtans is deze kost heel relatief gezien de maatregelen die de voorbije jaren werden genomen. Ter illustratie: de hervorming van de regering-Michel gericht op een verlaging van de vennootschapsbelasting (van 33 naar 25%) kostte dubbel zo veel, namelijk 4,8 miljard EUR per jaar, volgens de Nationale Bank van België (NBB). De coronasteun die exclusief aan de ondernemingen werd gegeven (belastingverlagingen en -vrijstellingen, premies en subsidies) heeft volgens het Rekenhof 5,8 miljard EUR gekost in 2020 en 2021. Deze maatregelen gingen ten koste van de collectiviteit en kwamen rechtstreeks ten goede aan de ondernemingen. Maar de huidige inflatie is ook te wijten aan de torenhoge winsten.  

Een ander essentieel element in dit debat is namelijk de vraag naar de oorzaken van de inflatie. De prijsstijging kan veroorzaakt zijn door verschillende bedrijfskosten die zijn gestegen: de kost van het kapitaal (de winsten), de kost van grondstoffen of van de lonen. In België en in de meeste economieën van de OESO zijn de lonen sinds jaren aan het dalen in de toegevoegde waarde. Wat betreft de kost van de grondstoffen, als die stijgt – niet voor alles -, kan dat niet alles verklaren.  Met andere woorden, een belangrijk deel van de huidige inflatie is te wijten aan een stijging van de winsten. Dit zijn de cijfers voor de Verenigde Staten: 54% van de inflatie van de privésector is te wijten aan een stijging van de winsten, daarbij komt nog de stijging van de grondstofprijzen die voor 38% de prijsstijging verklaart. De lonen zijn slechts voor 8% verantwoordelijk voor de inflatie (2). 

Een belangrijk deel van de huidige inflatie is te wijten aan een stijging van de winsten.

Deze cijfers komen, minstens gedeeltelijk, overeen met de Belgische situatie. De winstmarges van niet-financiële privéondernemingen zijn letterlijk ontploft in de laatste 25 jaar, van 36% in 1996 tot 47% in 2021. In 2021 bereiken ze zelfs historische hoogtes, hoger dan onze buurlanden, ondanks het alarmerende discours van de werkgeversorganisaties. En met reden: een recent onderzoek van de NBB (3) toont aan dat 60% van de ondernemingen zich kan beschermen door de kostenstijgingen door te rekenen naar hun klanten. Als deze marge wordt omgerekend naar de inflatie, blijkt dat 3,85 procentpunt van de inflatie van 8,2% in 2022 in feite de marges, en dus de winsten van de bedrijven, financiert. Industriële reuzen zoals InBev, Puratos of Engie behalen zelfs recordwinsten. Volgens de CREG(4) behaalde Engie bijvoorbeeld een winst van bijna 2,1 miljard in 2021-2022 op de enige Belgische kerncentrales van de tweede generatie. De winsten van Engie zouden op zichzelf alle overheidsmaatregelen kunnen financieren om de inflatie aan te pakken.

Om het probleem van de inflatie op te lossen en de gezinnen te ondersteunen, moet de verdeling van de rijkdom (en wat ermee wordt gedaan) dringend op tafel worden gelegd. De huidige crisis legt een structureel probleem bloot; tijdelijk een klein deel van de kapitaalkost belasten zal niet volstaan. Naast belasten, bestaan er in België nog andere middelen en sommige staan zelfs opgenomen in de wet. Dat is het geval in artikel 14 van de fameuze wet van 26 juli 1996, die, naast de loonblokkering, de mogelijkheid voorziet om maatregelen te treffen rond het matigen van dividenden en huur. Desondanks werd deze wet tot nog toe enkel en alleen gebruikt om de lonen te blokkeren. Sinds de wet werd aangepast in 2017, waardoor ze nog strenger werd omtrent de lonen, zijn de lonen letterlijk geblokkeerd, zelfs terwijl het leven duurder wordt en de bedrijven zeer grote winstmarges hebben. Een andere zeer eenvoudige manier om de meerwinsten te beperken is simpelweg door de lonen te verhogen. Het is hoog tijd om enerzijds eindelijk artikel 14 van de wet toe te passen om de meerwinsten aan te pakken en de huur te blokkeren, en anderzijds om de bepalingen van de wet rond de lonen te herzien zodat loonsverhogingen opnieuw mogelijk worden. 

Ondertekenaars

  • Bruno Bauraind, Gresea en Universiteit van Bergen
  • Marc Becker, nationaal secretaris van het ACV
  • Bastien Castiaux, lid van Rethinking Economics
  • Stefaan Decock, voorzitter van het ACV Puls
  • Thomas Englert, studiedienst van het ACV CNE
  • Adriano La Gioia, lid van Rethinking Economics
  • Nancy Pauwels, studiedienst van het ACV Puls
  • Olivier Malay, studiedienst van het ACV V&D
  • Bruno Poncelet, vormer bij CEPAG
  • François Sana, studiedienst van het ACV
  • Pia Stalpaert, voorzitter van het ACV Voeding en Diensten
  • Jean-François Tamellini, algemeen secretaris van het Waalse ABVV
  • Felipe Van Keirsbilck, algemeen secretaris van het ACV-CNE
  • Werner Van Heetvelde, algemeen secretaris van de Algemene Centrale-ABVV 
  • Clarisse Van Tichelen, studiedienst van het ACV-CNE

Notes

  1. Augmentation du prix du gaz et de l’électricité : analyse d… (renouvelle.be)
  2. Corporate profits have contributed disproportionately to inflation. How should policymakers respond? | Economic Policy Institute (epi.org)
  3.  Bijnens G., Duprez C., (2022), “Bedrijven en de stijging van de energieprijzen”, NBB.
  4. https://www.creg.be/sites/default/files/assets/Publications/Studies/F2336FR.pdf