Ga naar de inhoud

Hanneke Willemse (1949-2021), Anarcho-syndicalistisch historica

Om kwart voor tien gistermorgen (vrijdag 26 maart, vert.) sloot Hanneke Willemse haar ogen. Net geland in Amsterdam die zomer van 2012, ontmoetten we elkaar dankzij Octavio Alberola. We ontmoetten elkaar op een zonnige ochtend op het IISG en het was met haar, meen ik me te herinneren, dat ik de eerste keer een voet in het gebouw zette.

6 min leestijd

(Door Almudena Rubio, bron A Las Barricadas, vertaling globalinfo.nl, daaronder door Kees Wouters)

Hanneke was toen nog verdrietig, nog rouwend om het verlies van haar partner Jan Groen (1945-2011), met wie zij lief en leed deelde. Leven, caravan reizen, fotografie en onderzoek. En van wie ze zo veel hield… Samen raakten ze betrokken bij de Amsterdamse krakerbeweging en filmden die. “In een tank kan je niet wonen” (1981), zeiden ze, en de rellen namen het Waterlooplein en het scherm over. En samen met vrienden keken we ernaar na het diner met haar geweldige kipgerecht en een lang gesprek na het diner, verlevendigd door revolutionaire liederen. Thuis, om de een of andere reden, voelde de muziek van Labordeta dieper en smaakte naar de aarde, misschien omdat ik me ver van “mijn” voelde.

{youtube}g6r9bARRSVk{/youtube}

Ana, anarcho-syndicaliste, strijdster en historica, verbleef lange tijd in Albalate de Cinca. Toen ze aankwam, stelde ze zich met die naam voor om het voor de plaatselijke bevolking gemakkelijker te maken hem uit te spreken. En haar kennende, voel ik me minder Nederlands. De oral history (mondelinge geschiedenis,) die in de jaren tachtig nog mogelijk was omdat sommige van de hoofdrolspelers van de sociale revolutie van 1936, die in sommige dorpen van Aragon wortel had geschoten, nog in leven waren, verspreidde zich als een lopend vuurtje tijdens de gesprekken na het diner van die zomer in Albalate. Hanneke vertelde me dat binnen in de huizen, met de ramen potdicht, de vrouwen haar hun herinneringen toevertrouwden, waaronder de pijnlijkste van de repressie. Hoe de haren afgeschoren werden, de mishandelingen… En de angst, dezelfde of soortgelijke angst die hen dwong te fluisteren. Een intimiteit die de rechterkant van Albalate, die ook door Ana was uitgenodigd om te vertellen, afwees.

“Ni peones ni patrones” (1986) (1986, Geen Knechten en geen Bazen) was de documentaire die zij maakten en waarin de herinneringen van de mannen en vrouwen van de Comarca del Cinca en hun libertaire idealen werden verzameld en waarin een nog jonge Felix Carrasquer (1905-1993), bakker uit Albalatino, te zien is die een toespraak houdt in de gebouwen van de CNT in Monzón. En je hoort het “somos” van Labordeta dat altijd het diepst klonk samen met Hanneke. Hetzelfde lied dat weerklonk in de harten die afscheid namen van Jan, wiens as was uitgestrooid op een paar meter van de plek gooide waar ze altijd hun caravan hadden staan.

{youtube}Rm_ZkYLS_U0{/youtube}

Haar boek “Pasado Compartido. Memoires van anarcho-syndicalisten uit Albalate de Cinca 1928-1938” werd in 2002 gepubliceerd en haar eerdere werk werd voor een groot deel verricht vanuit het bureau naast het raam van waaruit Hanneke, of Ana, het stadsplein zag. Er bestaat een prachtige foto van haar als jonge vrouw, werkend achter haar computer en rokend, in Jan’s zwart-wit. Hetzelfde plein waar Emma Goldman (1869-1940) liep terwijl Margaret Michaelis (1902-1985) foto’s nam in die herfst van 1936.

Ana en Hanneke, Hanneke en Ana. Nederlands, maar met een spontaniteit en een temperament dat meer Spaans dan Nederlands was, was zij zich altijd bewust van de CNT. Van zijn verraden revolutie, van zijn verloren oorlog en van zijn trieste en donkere geschiedenis in ballingschap.. En van het IISG waar vandaag het rood-zwarte archief ligt en treurt om het verlies. Vriend Rudolf de Jong, die als kind bij Goldman op schoot zat en de hoofdrolspeler was van de avonturen en tegenspoeden tussen de anarchisten en het instituut, zal vandaag, 89 jaar oud, het nieuws met droefheid vernemen. En Hanneke, die, waar ze ook is, kwaad zal zijn te weten dat er een “filmpje” over haar Montseny bestaat dat ze niet heeft kunnen zien.

Vele herinneringen bespringen nu mijn gedachten. En er komen er nog meer tot mij als ik praat met haar geliefde Luis de Albalate. Ook onze confrontaties die altijd verdwenen met een knuffel. Ze vertrok gistermorgen vanuit een kalme en gelukkige Aragonese schuilplek. Laten we dat hopen.

En ik deel mijn verdriet in deze regels met degenen onder u die haar kenden.

Almudena Rubio Amsterdam 26 maart 2021

————————-

(Aanvulling globalinfo): Oral History Kees Wouters

Op zijn website  heeft Kees Wouters drie interviews met Hanneke Willemse, met korte begeleidende tekst. Hieronder overgenomen…

dr. Hanneke Willemse (1949) Deel 1: Opmaat

Hanneke groeide op in respectievelijk Amsterdam Oost (Beukenplein) en in Geuzenveld, ging op haar zestiende de verpleging in en besloot uiteindelijk geschiedenis te gaan studeren aan het historisch seminarium van de Universiteit van Amsterdam. Door ervaringen in het ziekenhuis met patiënten uit de arbeidersklasse komt ze in aanraking met maatschappelijke ongelijkheid en onrecht. Ook de Provo beweging, de Vietnam demonstraties en de protesten in de Nieuwmarkt tegen de aanleg van de metro beïnvloeden haar sociaal engagement.

{youtube}Yph5XLxGba0{/youtube}

Deel 2: Actie

Tijdens haar studie aan de universiteit raakt ze betrokken bij de Amsterdamse kraakbeweging. Ze gaat kraakspreekuren draaien in de Pijp en neemt deel aan grote bezettingsacties zoals die van de Krasnapolsky panden (1978), de Groote Keyser (1979) en het hoekpand aan De Vondelstraat, Eerste Constantijn Huygensstraat, waar in maart 1980 de tanks door de straten rollen. Daarna volgen in datzelfde jaar nog de kroning van Koningin Beatrix (30 april), de bezetting van De Vogelstruijs aan de Singel 370 en Herengracht 329, de Luxe appartementen aan de Prins Hendrikkade en de Grote Wetering aan de Weteringsschans. Na de herkraak van de Lucky Luijk aan de Jan Luijkenstraat in 1981 werd het volgens Hanneke allemaal te militaristisch, de beweging was ‘los zand’ geworden en ze verlegde haar aandacht naar groeperingen die er wel in slaagde voor iedereen toegankelijk te blijven en de eenheid in diversiteit te bewaren.

{youtube}MaBJCMDaG9I{/youtube}

Deel 3: Ideaal

Het ideaal van een brede sociale beweging bleek in verregaande mate gerealiseerd door de Anarcho-Syndicalisten in de periode voorafgaand aan- en tijdens de Spaanse burger oorlog (1936-1939). Hanneke vertrok naar Spanje met de film In een tank kun je niet wonen, over de Amsterdamse kraakbeweging. De geschiedenis van Amsterdamse krakers leidde tot groot enthousiasme bij studenten in Anarchistische studiecentra (Ateneo Libertario) en aan universiteiten. Omgekeerd raakte Hanneke geïnspireerd door de Spaanse anarchistische beweging en hun idealen. In de jaren die volgden, ging ze op zoek naar wat er nog van over was. Ze schreef er diverse artikelen en boeken over. In 1986 kwam haar invloedrijke film Ni Peones, Ni Patrones uit en tien jaar later In 1996 promoveerde ze aan de Universiteit van Amsterdam op het proefschrift Gedeeld Verleden over de verschillen tussen gevluchte Spaanse anarchisten en achterblijvers.

{youtube}3KNPi8hjzII{/youtube}