Jeugdig Verlangen Naar Opstand: ‘Mei 1968’ – 2014…2015…

(Oorspronkelijk verschenen op Libertaire Orde)

Het is overal in de wereld op te merken en met name de jongeren gaan zich het sterk realiseren: het ‘systeem’ werkt niet. We worden beduveld waar we bij zitten. Het ‘systeem’ sloopt en breekt namelijk alles af wat in de weg zit om geld te verdienen. Het moet daarom overheersend zijn en met dwang optreden. Het maakt daarbij niet uit of het systeem zich van een rechtse of linkse regering bedient. Het generieke zit namelijk in ‘regering’: hiërarchiek, opgelegd en overheersend. En als het vindt dat het moet, dan worden de claims met geweld afgedwongen.

Het Franse dagblad Le Monde van 5 december 2014 besteedde over twee volle pagina’s aandacht aan de opstand, die er aan lijkt te komen, tegen dit al. Niet alleen in Frankrijk, maar overal elders in de wereld manifesteren zich radiale jongeren, waarbij zij inzetten op lokale strijd ten behoeve van de bescherming van het milieu in de brede zin. Hun strijd is een antikapitalistische strijd, dus een strijd tegen het heersende ‘systeem’. Daarover verschillende beschouwingen die ik, in een bewerkte vertaling van de artikelen in Le Monde, samenvat. Het opent met een artikel van Nicolas Truong.

Een verlangen naar opstand

De winter valt in maar er kondigt zich een lentelucht aan van verzet, rebellie en tegenspraak. De aankondiging van de sociale explosie is al op te snuiven door het herhaaldelijk ingezette traangas. Er is een verlangen om op te staan tegen de muur van geld, van de verboden toekomst, van de verveling die als maar uitdijt. Het hoofd onbedekt of met een bivakmuts op, een bloem in de mond of gemaskerd, een netwerk van hackers of anti-industriële knutselaars: een deel van de jeugdige Fransen droomt van een ander leven.

Het jeugdig verzet is overal manifest waar er zones te verdedigen zijn (ZAD = zone à défendre). Het zijn zones die vernietigd dreigen te worden – en waar door de overheid gesteunde ‘casseurs’ (brekers, slopers) al met hun kettingzagen bossen omleggen en met sloopballen huizen vernielen. Dit alles ten gerieve van de agrarische industrie en de ‘beton-maffia’.

Deze jeugd heeft afscheid genomen van de voorgeschotelde wereld, die van het grote, snelle geld met zijn Disneyland uitstraling. Het is de jeugd die zich verzet tegen de anti-mei 1968 beweging van het ‘Manif pour tous’ (vooral geleid door integristische rooms-katholieken) en tegen de fascistoïde clubjes jongeren en ouderen. ‘Mei 1968’ hangt weer in de lentelucht, hoewel de context van 2014 verschilt met die van bijna een halve eeuw geleden. Maar net als in de jaren 1960 – 1970 worden de opstandigen zonder ophouden vastgepind aan hun ‘adolecenten-crisis’ in een maatschappij zonder vaders noch vaste steunpunten. Als in de tijd van de barricades in Parijs mei 1968 stuiten zij op de politie als vooruitgeschoven post van de staat.

Het ongeduld om een einde te maken aan het crisiskapitalisme en het nihilisme van de globalisering komt tot uitdrukking in Aan onze vrienden, de nieuwe tekst van het ‘Comité invisible’ (Het onzichtbare comité). ‘De opstanden zijn, eindelijk, gekomen’, schrijven de beroemde anonieme auteurs van een vorige tekst getiteld De opstand die gaat komen (2007). Van Londen tot Ferguson, van de ‘Arabische lentes’ tot bezette plaatsen in de hele wereld. De opstand breidt zich uit onder de globaliserende leus ‘Bevrijd!’. Van Athéne tot Istanbul, deze jongeren hebben de smaak te pakken van het samenzijn, van het delen van ervaringen en van strijd. Het idee is bij menigeen, dat deze strijd niet meer te stoppen is.

Mei 68 en 2014: een zelfde woede tegen het politiegeweld

Ludivine Bantigny, historica van de universiteit van Rouen herinnert er in Le Monde aan, dat het de socialist François Mitterrand was die in 1968 verwees naar ‘de adolescenten-crisis in een wereld zonder vader’. Daarmee trachtte hij de opstandige studenten te (dis)kwalificeren. De verwijzing ernaar moest ook dienen om te ontkennen dat de mei 68 opstand een politieke basis had. Deze uitspraak in naam van de psychologie van de koude grond moest het engagement tegen de bestaande maatschappij in diskrediet brengen. De pathologische diagnose moest leiden tot depolitisering en infantilisering ervan. Maar het was duidelijk dat deze socialistenleider hier optrad als beschermheer van de gevestigde orde, zo voeg ik eraan toe.

1968 – 2014 dus. Zeker, de contexten zijn verschillend. Maar zowel de verontwaardiging en de aspiratie blijken elkaar te naderen. De verontwaardiging over het ten toongespreide overheidsgeweld. In mei-juni 1968 maakten de knuppel en het vuurwapen vijf doden waarbij twee door politiekogels en twee door granaten. Op 26 oktober 2014 is het een offensieve politiegranaat die Rémi Fraisse doodt bij de in aanbouw zijnde stuwdam van Sivens (Tarn). Na zijn dood is het niveau van politiegeweld nog hetzelfde. In Nantes wordt op 2 november 2014 door een politiegranaat de neus van een demonstrant afgerukt. Toen, in 1968, was rechts aan de macht, nu, in 2014, zijn het de socialisten. Op nieuw wordt bewaarheid de constatering: ‘Es gibt kein Unterschied’.

In de lente van 1968 werd de opstand van de jeugd opgewekt door het toegepaste en gelegaliseerde geweld, maar er weerklonk: ‘Wij laten ons niet intimideren!’. In juni 1968 was het ‘Actiecomité van Nanterre’ (voorstad waar een van de Parijse universiteiten is gevestigd) de ‘chantage van de angst’ beu. Het werd genegeerd. Op 9 november 2014 werd een oproep verspreid van de volksraad van het plat van Millevaches (ter hoogte van Limoges). Daarin werd aangegeven dat de politiestrategie van ‘één persoon treffen om er honderd af te schrikken’ niet tot opgeven van acties zou leiden.

In 1968 richtten studenten zich al zeer vroeg tot de arbeiders. Zij zagen dat als een van de prioriteiten want: ‘de pers wil ons isoleren van de rest van de bevolking opdat die de opstand niet zal begrijpen en zal nalaten eveneens tegen repressie te strijden. Maar het is het overgrote deel van de bevolking dat slachtoffer is van de politieke- en werkgeversonderdrukking’. Daarom vergaderden ook nu weer, op 13 november 2014, meer dan 1000 studenten uit Toulouse, die een manifest opstelden, dat zich mede richtte tot de arbeiders. ‘Onze strijd is hun strijd!’

In 1968 sprak de Franse minister van Binnenlandse zaken over de jonge revolutionairen als ‘geboefte’. In 2014 wordt gewezen op de hydra, een veelkoppig monster, te weten de ‘casseurs’ met bivakmutsen op. Daarvan zouden vele koppen rollen. Daarom kwamen de zojuist genoemde studenten in Toulouse in hun vergadering erop terug de regeringen van rechts zowel als van links als de echte ‘casseurs’ (brekers, slopers) aan te wijzen. Het zijn die regeringen die het onderwijs afbreken, die de pensioenen en de gezondheidszorg slopen, het milieu vernietigen en wat al niet meer: ‘Komt in opstand!’.

Heersen op een actieve vulkaan

Hierop sluit in Le monde het betoog aan van Jacques Philipponneau en René Riesel (de laatste was in mei 1968 een ‘enragé’ en is ex-lid van de Situationisten internationaal). Zij wijzen op de dood van de activist bij de stuwdam van Sivens door een politiegranaat en de steun die de socialistische regering betuigt aan het geopenbaarde politiegeweld. De socialisten die nu aan de macht zijn, kunnen daarmee hun verradersrol van een eeuw vieren. En zeker ook elders in deze wereld komt men de politie tegen in de vooruitgeschoven positie om het overheidsbestuur terzijde te staan: denk aan de 43 Mexicaanse studenten die in opdracht van het ‘bevoegd gezag’ door de plaatselijke politie werden overgeleverd aan de martelaren van een drugskartel.

Is het gek dat er walging ontstaat tegen elke vorm van hiërarchie en overheid. Wat is er dus aan de hand? Wel, we maken de geboorteweeën mee van een concept van leven dat vijandig staat tegen elke vorm van dominantie. Daar ligt de aspiratie. En hiermee is 1968 verbonden met 2014 en de jaren die komen. De staat heerst op een vulkaan die actief is…

Thom Holterman

[Gebaseerd op het Franse dagblad Le Monde van 5 december 2014.]

[Beeldmateriaal: foto Fabrizio De André uit Rivista Anarchica nummer 382, zomer 2013; Tardi uit Le Monde libertaire nummer 1759, 18-24 december 2014.]