Kraken, politie en de media

 De
avond begon met een overzicht van die berichtgeving in het geval van
ontruimingen van de laatste tijd. Het vreemde is namelijk dat de kraakbeweging
helemaal niet zo militant is als in het verleden, terwijl in de berichtgeving
juist lijkt dat ze steeds ‘gewelddadiger’ wordt. Dit komt gedeeltelijk omdat de
politiewoordvoerders klinkklare leugens bij ontruimingen verspreiden. Maar dat
die in de media prominent voor ware feiten gepresenteerd worden, en de versie
van de krakers vaak veel minder aan bod komt, ligt aan de huidige media. En
misschien aan nog wel meer (de krakers zelf, de machtsverhoudingen?), daarover
ging de discussie.

Voorbeelden

De
voorbeelden kennen de meeste mensen waarschijnlijk wel, maar het was
verhelderderend om er een aantal achter elkaar te zien (door projectie van
internetberichten en stukjes film van nieuwsuitzendingen). Een oude jerrycan
met olie die in de stoppenkast van een ontruimd kraakpand stond, en die daar
zelfs al stond toen het pand gekraakt werd, werd door politie en pers tot
‘boobytrap’ verklaard.
Dat verhaal wordt nog steeds door rechtse politici en de burgemeester
verspreid. Het maakt dus niet meer uit of iets waar is of niet, maar wie het
beeld kan bepalen. Hetzelfde gebeurde bij een ontruiming in de Kerkstraat (de
boobytrap was in dat geval een apparaatje dat de krakers hadden gemaakt en dat
voor de grap een brandblusser zou laten spuiten op het moment dat de politie de
zolder binnenkwam).

Aanleiding
voor de avond was de berichtgeving over de ontruiming van de Citex-panden. In
plaats dat de media berichtten over het feit dat er tientallen mensen zonder
wettelijke basis op straat gegooid waren, ging het voornamelijk over het
‘geweld van de kraakbeweging’, twee ingegooide ruiten bij de ambtswoning van de
burgemeester en de in het kraakpand gevonden ‘wapens’.

Zelfs
als er helemaal geen ‘geweld’ door de krakers gebruikt wordt, weet de politie
die draai er toch aan te geven. Zo werd bij de ontruiming van de Laspost in
Nijmegen, waarbij van de kant van de krakers alleen wat verfbommen werden
gegooid, door de politie verteld dat er glasscherven in de verf zouden zitten.

Hilarisch,
als het niet zo treurig was, was een non-event in mei bij de Stopera, alwaar
een pakje werd gevonden waarvan de beveiliging dacht dat het wel eens een bom
zou kunnen zijn en waarvoor het gebouw korte tijd ontruimd moest worden. Zonder
dat er enige aanleiding of aanwijzing voor was, werd door locale
tv-zender-met-website AT5 geschreven dat het wel eens van de kraakbeweging
afkomstig zou kunnen zijn. wat weer
door verschillende andere media werd overgenomen. Uiteindelijk bleek het te
gaan om een cadeautje van een bedrijf voor burgemeester Cohen…

Oplossingen

Op de
discussieavond werd eerst gezocht naar verklaringen voor de kwaliteit van deze
berichtgeving. De bekende (en sommige minder bekende) verklaringen werden
daarbij genoemd: vervlakking van de media door commercialisering, de steeds
snellere berichtgeving die geen onderzoek meer behelst, het feit dat
journalisten lui zouden zijn… Opmerkelijk was het verschil van mening over de
mogelijkheden van internet en de digital hype , dat volgens de ene helft van
het publiek juist ongekende oplossingen bood, terwijl anderen daar juist de
oorzaak zagen van de afglijdende berichtgeving en de giftige stemming onder
journalisten en publiek.

Op de
avond werden ook mensen aan het woord gelaten die bij verschillende
ontruimingen geprobeerd hebben de ondankbare taak van mediawoordvoerder te
vervullen. Er bestaat dus (bijna) altijd wel een soort persbeleid, dat echter
vaak de gebruikelijke paden en methodes bewandelt en bovendien vaak onder
moeilijke omstandigheden verricht moet worden.

Over
mogelijke oplossingen verschilden de meningen nogal. Sommigen vonden zelfs dat
je beter ‘gewoon door kon gaan met actie voeren’ en de media überhaupt niet
serieus moest nemen. Het andere uiterste was een voorgestelde ‘restyling van de
PR’. Daar tussenin kwamen uiteenlopende ideeën en voorstellen, zonder dat het
tot een echte conclusie kwam.

————————

Tabe
Bergman was een van de genodigden van de avond, die echter niet veel aan het
woord kwam. Hij was vroeger medewerker van het – helaas alweer jaren geleden
opgeheven – media-analyse-blaadje Extra! en werkt
in de journalistiek als buitenlandredacteur bij een persbureau. In het kader
onderaan geeft hij een aantal praktische adviezen voor media-werk door krakers
en andere actievoerders.

Waarom
zijn jullie eigenlijk met Extra! Gestopt?

Hmmm….
het was een project dat we allemaal vrijwillig deden en na een paar jaar gingen
we andere dingen doen, de een ging studeren, de ander kreeg een fulltime baan,
of een kind. Het was een hele klus om elke keer zo’n tijdschrift op papier uit
te brengen, en ook als website is het toen niet verder gegaan omdat niemand
daar genoeg zin in had.

Wat
vond je van de gepresenteerde voorbeelden op de avond?

Die
waren echt schokkend. Ik houd me niet zo bezig met lokale thema’s, dus volgde
ik dat niet goed, maar dit was echt heel erg. Of het erger dan vroeger is kan
ik echter niet zeggen, ik heb daar geen gegevens over.

Maar je
vindt, anders dan sommige anderen op de avond, dat er wel wat tegen ondernomen
kan worden?

Ja, in
grote lijnen ben ik het eens met de analyse die Stan van Houcke (zie zijn blog)
die avond ook gaf, dat een
kraakbeweging nooit een eerlijke kans zal krijgen binnen dit commerciële
mediasysteem dat de oren altijd onevenwichtig veel naar de heersende macht zal
laten hangen. Maar je kunt de ruimte die er wel is wel beter benutten en de
schade proberen te beperken. (zie ook kader onderaan). Je kunt ook niet om de
massa-media heen, je hebt geen keuze, ze zijn een te belangrijke factor in het
hele politieke gebeuren waar jouw strijd deel van uitmaakt.

Je
verzette je tegen de terugkerende observatie dat journalisten lui zouden zijn

Ja, ik
kan daar niet zoveel mee. Het is een tamelijk lege, populistische constatering.
Het zal voor sommigen gelden, maar ik ken er ook een hoop die hard werken. Het
probleem van zo’n opmerking is ook dat dat dan het einde van het verhaal is, je
kunt er verder niks mee. Wat wel waar is, is dat ze zoals iedereen blij zijn
als je het ze makkelijk maakt, maar dat is wat anders. Ze hebben vaak geen tijd
om verder te gaan zoeken naar aanvullende bronnen en dergelijke, dus moet je
iets aan ze geven waar ze wat mee kunnen.

Toch
lijkt het vaak of ze bewust krakers criminaliseren

Ik denk
dat dit alleen soms bewust is en dat ze ook maar verspreiden wat ze te zien
krijgen en geloven dat het wel zo zal zijn. Misschien ben ik dan naïef, maar ik
denk dat je ze in het geval van foute berichtgeving en leugens moet blijven
confronteren met jouw versie van het verhaal. Als er echt pertinente leugens
verspreid zijn, moet je rectificatie eisen, desnoods bij iemand die boven ze
staat. Dat heeft zin, niet zozeer omdat je de berichtgeving kunt corrigeren
(die schade is vaak moeilijk te herstellen) maar als een terechtwijzing van de
journalist. Die zal de volgende keer wellicht beter zijn of haar werk doen.

Ook kun
je veel beter van tevoren bedenken welke middelen je nodig zou hebben om de
media-slag aan te gaan. Je moet van tevoren al de media inlichten, bereikbare
woordvoerders inzetten, goede emaillijsten aanleggen en op internet informatie
klaarzetten, bijvoorbeeld met een blog (zie kader)

Op de
discussieavond werden weinig van dit soort oplossingen naar voren gebracht?

Nee,
toch vond ik het een goede bijeenkomst, met veel informatie en veel
verschillende meningen die aan bod kwamen. Blijkbaar was men nog niet toe aan
het bedenken van oplossingen en wilden ze eerst bespreken en analyseren wat er met
die media aan de hand is, dat moet ook gebeuren.

Zie je
zelf de oplossingen niet te makkelijk, als een puur praktisch probleem

Hoe
bedoel je?

De
kraakbeweging is bijvoorbeeld tamelijk allergisch voor vaste woordvoerders en
institutionalisering, omdat dat leidt tot hiërarchie en afhankelijkheid van
geldschieters en zo.

Ja, in
de praktijk is alles natuurlijk wat moeilijker, maar wat meer aandacht voor
mediabeleid en desnoods professionalisering zou echt wat opleveren. Wat
natuurlijk ook wel meespeelt is dat je als beweging meer ruimte in de media
krijgt naarmate je beweging sterker is. Bij een marginale beweging kunnen ze je
alle kanten opschoppen, als je een grote aanhang hebt met een groot netwerk,
dat tot in de media voert, heb je een andere situatie. Dan krijg je ook dat
journalisten door hun eigen buren terechtgewezen worden, terwijl nu de
kraakbeweging een kleine subcultuur is die vaak ook niet meer over contacten
met die buurman beschikt. En dat is iets wat niet door een perswoordvoerder
opgelost kan worden.

Onder
journalisten wordt ook veel geklaagd, maar zie je weinig alternatieve
oplossingen?

Dat is
inderdaad opmerkelijk. Ook onder journalisten hoor je overal klachten over de
achteruitgang van de kwaliteit van berichtgeving en dat er bijvoorbeeld steeds
minder tijd en geld beschikbaar is voor onderzoek en dergelijke. Maar er wordt
niet veel ondernomen. Vergeet echter niet dat de meeste journalisten zelf niets
of nauwelijks iets te beslissen hebben, ze moeten uitvoeren wat ze opgedragen krijgen.
De journalistiek is net zo hierarchisch als de rest van het bedrijfsleven. En
ik denk niet veel meer of minder hierarchisch dan in het buitenland,
waarschijnlijk iets minder dan in bijvoorbeeld de VS.

Wat zou
een structurele oplossing zijn?

Eigenlijk
zouden media gewoon niet commercieel moeten zijn. Media zouden niet afhankelijk
moeten zij van adverteerders of financierders, of dat nu overheden of bedrijven
zijn. De commercialisering is de laatste tijd enorm toegenomen, de hoeveelheid
reclame bijvoorbeeld is veel meer dan een paar jaar geleden, de radio is
grotendeels vercommercialiseerd. Mensen accepteren dat gewoon, dat is een van
de ergste dingen van deze tijd. Dat zou echt teruggedraaid moeten worden. Dat
kan onder andere door beleidsmaatregelen. Reclame zou zwaar belast moeten
worden, zodat ze er minder makkelijk toe over kunnen gaan.

Moeten
we ‘objectiviteit’ eisen van media?

Wat
wordt beschouwd als ‘journalistieke objectiviteit’ is een stijlfiguur die bijna
altijd leidt tot de (impliciete) bevestiging van de maatschappelijke status
quo.

Je zou
van de media moeten eisen dat ze uitzoeken wat de waarheid is, dat is wat
anders. Maar je kunt zeker van ze eisen dat ze zich houden aan een aantal
journalistieke basisprincipes zoals hoor en wederhoor, en dat ze duidelijk
onderscheid maken tussen de mening van een medewerker en pure informatie.

Wat
zouden we zelf kunnen doen?

Los van
allerlei praktische zaken waarvan ik er een paar in het kadertje aangeleverd
heb, zijn er veel voorbeelden te vinden van kritische media-initiatieven waar
je van zou kunnen leren. Kijk maar eens naar een initiatief als Medialens in
het Verenigd Koninkrijk of Fair in de VS. Maar ik ken bijvoorbeeld ook een kritische lokale
radio- en tvzender in de VS, die grotendeels door vrijwilligers gerund wordt en
waar iemand als Bob McChesney een geweldig
wekelijks programma over media uitzendt.

————————–

Kadertje
1: meer informatie

In de
VS is veel gaande op dat gebied

Zie bijvoorbeeld http://www.freepress.net/

(check
eens de prachtige filmpjes)

en deze

Meer websites: http://www.stopbigmedia.com/

http://www.alternativeradio.org/

Zie ook Spinwatch (UK)

Maar
ook het Belgische Mediawatch doet een moedige
poging.

Hier
een paar handleidingen mediawerk vanuit indymedia:

Manieren om in de pers te geraken

Het Persbericht

Persbericht schrijven 

In
Nederland bestaat erg weinig (meer) op dit gebied, of verspreid.

Een
website waar over (nieuwe) media bericht en gediscussieerd wordt is er wel.

Zie
ook: Ander Nieuws Netwerk.

————–

Kadertje
2:  Mediabeleid
van/voor krakers (Door Tabe Bergman)

Hoewel
de massamedia vaak slecht werk leveren, is het volgens mij mogelijk om de
berichtgeving over krakers aanzienlijk te verbeteren door als kraakbeweging
Amsterdam een goed mediabeleid op te zetten. Dit vereist dat
krakerswoordvoerders het mediaspel meespelen.

Training
is daarvoor vereist. In een van de filmpjes in de presentatie van Sanne
citeerde AT5 een woordvoerder die volgens AT5 ‘geschrokken’ reageerde op het
bericht over de boobytraps. Woordvoerders reageren NOOIT geschrokken want dit
wekt de indruk dat het bericht waar kan zijn. Woordvoerders zoeken dingen uit
en bellen de journalist dan terug. Zeker bij dat soort zware kwesties moet je
niet gelijk een reactie geven, maar vragen wat de deadline van de journalist is
en op tijd terugbellen. Laat je als woordvoerder niet onder druk zetten door
journalisten. Als ze te kort op de deadline bellen, dan krijgen ze geen
reactie.

Begin
een webblog (dat is simpel op te zetten en kost niets.) Zorg dat de
woordvoerders-Amsterdam op het blog kunnen. De reacties kunnen alsnog op de
blog worden gezet, net als correcties op eerdere berichten. Gebruik de blog ook
om er reacties op te zetten op gebeurtenissen, het liefst zo snel mogelijk.
Zorg dat journalisten dit blog kennen, zodat ze er gelijk op gaan kijken als er
iets gebeurd is en ze de reactie kant en klaar van de blog kunnen halen.

Reacties
moeten in hapklare brokken worden aangeleverd. De journalist is bijna altijd
wat gehaast en over het algemeen de kraakbeweging niet goed gezind. Lever de
informatie aan die hij wil en in de stijl die hij wenst. Strijdbare manifesten
komen niet goed over. Bedaarde, objectief lijkende uitleg en ontkenningen wel.
in de filmpjes hoorde ik een kraker die door een journalist werd geconfronteerd
met een beschuldiging door de politie dat ze geweld zouden hebben gebruikt,
door te zeggen dat "de politie aan de kant van de rijke mensen staat en
wij daartegen strijden". De eerste reactie had volgens mij moeten zijn:
ontkenning van de beschuldiging. Ook hier leek het weer alsof de kraakbeweging
de beschuldiging impliciet toegaf. Volgens mij had de woordvoerder moeten
zeggen: "de politie liegt als ze zegt dat we geweld hebben gebruikt. Het
komt wel vaker voor de dat de politie liegt. De politie is op de hand van de
rijke mensen…" Nadeel van de reactie is dat je de politiebeschuldiging
de agenda laat bepalen maar volgens mij is het toch essentieel dat je eerst die
beschuldiging ontkent.

Het is
belangrijk te beseffen, en in die zin heeft Stan van Houcke zeker een punt, dat
je als kraakbeweging in dit mediasysteem meestal verliest. Maar de schade kan
een stuk minder erg zijn dan die nu wel eens is. Door te reageren op
mediaberichten die niet voldoen aan de formele eisen van professionele
journalistiek bijvoorbeeld. Als een journalist geen wederhoor toepast, dan weet
hij dat hij eigenlijk fout zit. Je kan hem daarop aanspreken, vragen of hij
zijn artikel wil aanvullen met een krakersreactie en hem een telefoonnummer
geven van een woordvoerder die hij in het vervolg kan bellen.

Het is
volgens mij erg belangrijk dat journalisten weten wie ze kunnen bellen en dat
ze dan ook krijgen wat ze nodig hebben. Het is volgens mij dan ook zinvol om
een woordvoerder van de kraakbeweging Amsterdam in het leven te roepen die
altijd mobiel bereikbaar is. Het moet iemand zijn die goed in de beweging zit
en dus snel erachter kan komen met wie de journalist het beste kan spreken of
die zelf die persoon kan bellen en de reactie kan doorgeven aan de journalist.
Ga er als woordvoerder vanuit dat journalisten niets weten. Wijs ze ook op
websites waar uitleg staat over kraken en zoals eerder gezegd op een eventueel
blog met daarop mediareacties en verklaringen van de kraakbeweging.

Ook is
het handig als de woordvoerders een volledige lijst met emailadressen hebben
van alle belangrijke redacties. Geen
emailadressen van redacteuren persoonlijk, want die veranderen van baan, zijn
ziek of op vakantie. Emailtje kan bijvoorbeeld linken naar de blog. Wanneer het
bekend is dat er een ontruiming aankomt, stuur dan als woordvoerder van tevoren
een mailtje naar alle redacties met een herinnering wie ze kunnen bellen voor
een reactie. In de journalistiek wordt het wiel elke dag opnieuw uitgevonden.

Een
ideetje is: Neem politieacties op met camera en mobiele telefoons. Palestijnen
op de Westelijke Jordaanoever hebben tegenwoordig ook camera’s. Stuur de
opnames naar redacties. Of zet ze op internet.

Bij
pertinente onwaarheden: bellen met de redactie, uitleggen dat het bericht niet
klopt en vragen of het krakersstandpunt er ook in kan worden verwerkt. Dit moet
standaard journalistieke praktijk zijn: als de journalist zich hier niet aan
houdt, dan sta je in recht om te klagen, desnoods bij zijn chef. Blijf beleefd.
Vraag om een rectificatie als het echt heel erg is. Geef het nummer van de
krakerswoordvoerder/comite en vraag of ze in het vervolg willen bellen om het
krakersstandpunt te krijgen.