Ga naar de inhoud

Scheefgroei economie op tv

Een kritische beschouwing van de stand van zaken van de Nederlandse economie, prime time op de Nederlandse televisie. Wanneer zie je dat ooit? Scheefgroei in de Polder beoogt dat in twee afleveringen te doen. Met Jeroen Pauw als presentator. Het resultaat, te zien in de eerste aflevering, was nogal mager: goede cijfers en grafieken, maar vervolgens nauwelijks duiding en diepgang. En als oplossing werd alleen geopperd dat de lonen van de onderkant hoger zouden moeten worden.

4 min leestijd

De tv-uitzendingen zijn voortgekomen uit een boek over de Nederlandse economie dat vorig jaar uitkwam, Fantoomgroei. Een van de twee schrijvers, Sander Heijne, was ook prominent aanwezig in het programma en naar eigen zeggen sterk betrokken bij de planning. De andere deskundige was Jeroen Smit, van het economische onderzoeksmedium Follow The Money. En dus Jeroen Pauw, die de helft van de tijd aan het woord is.

Het concept van het programma was dat Heijne en Smit zorgen voor de achtergrondinformatie en de uitleg daarvan, geillustreerd door wat archiefbeelden, en dat er daarnaast een hele serie ‘slachtoffers’ aan het woord komt. Als voornaamste probleem wordt gesteld dat het heel goed gaat met de economie en dat Nederland zo’n geweldig land is, maar dat, zacht gezegd, ‘niet iedereen daar evenveel van profiteert’.

Het opvoeren van slachtoffers werkte redelijk goed, voor zover presentator Pauw ze aan het woord liet komen. We zagen achtereenvolgens supermarktpersoneel uitleggen dat ze in vergelijking met topmanagers nauwelijks wat verdienen (en een doos met tompoezen als coronabonus krijgen), hardwerkende mensen die desondanks geen huis meer kunnen betalen, en ZZP-ers die uitgebuit worden. Die verhalen komen anders nooit op tv. Ook werd een illustratief zijstapje gemaakt naar een mogelijke uitleg, namelijk over belastingen (die bedrijven steeds minder, en burgers steeds meer moeten betalen).

Wat ook goed in elkaar zat was de afdeling cijfers en statistiek over de ontwikkelingen, met flitsende grafieken die een verbluffende realiteit blootleggen, en uitleg door Sander Heijne. Maar vervolgens ging het helaas helemaal nergens meer over. Er werd geen enkele poging gedaan om de structurele oorzaken en bewust beleid te beschrijven. Het woord kapitalisme is (uiteraard) geen een keer gevallen, en ook de strategie van de neoliberalen om via de EU – bijvoorbeeld als het om de huizenmarkt gaat – deregulering af te dwingen, het bleef allemaal onbenoemd en buiten beeld. Of de deskundigen verdedigen het zelfs. Eventjes kwamen Wim Kok in beeld die voor de FNV bij ondernemersbaas Chris van Veen bekonkelde dat ze voortaan op de knietjes om kruimels zouden vragen in plaats van de strijd om de economische macht te voeren. Maar dat was volgens Smit echt wel nodig omdat het toen zo slecht met de economie ging. Heijne is iets kritischer maar komt niet verder dan het ‘een omslagpunt’ te noemen.

De ervaringsgetuigen hebben verbijsterende verhalen te vertellen over hoe ze uitgebuit worden (als zul je dat woord niet horen). Van het kassapersoneel bij supermarktketens, tot de maaltijdbezorgster en de Uberchauffeur die vaak maar 250 euro in de maand overhoudt. Maar als het gaat om oplossingen, volgens ze nauwgezet de eisen van de FNV op dat gebied om ‘meer loon’. Die van de supermarkt herhalen keurig de COA-inzet van dit moment (5% loonsverhoging en behoud van de zondagtoeslag). En natuurlijk is dat voor hen belangrijk en willen de bazen zelfs dat niet geven, maar er is natuurlijk nog veel meer denkbaar en voorstelbaar als het om oplossingen gaat. Ook als het gaat om het lot van topmanagers, zoals die van Philips die er nu bij kon zitten te glunderen dat de tijden veranderd zijn maar dat Philips door bezuinigingen het toch maar mooi had overleefd.

Het programma heeft hetzelfde euvel dat het oorspronkelijk boek ook had. Zie de recensies daarvan van de hand van Hans Boot en Piet van der Lende waarin wordt geconstateerd dat de schrijvers geen knopen doorhakken. Of eigenlijk wel: het ligt niet aan het kapitalisme, maar aan hoe dat bestuurd wordt, en andere Keynesiaanse keuzes zouden alsnog iedereen tevreden kunnen maken. Jeroen Smit, die overal nogal lacherig over deed, verklaart ook dat hij ‘best optimistisch’ is omdat zelfs de VVD in het verkiezingsprogramma heeft staan dat de overheid wat meer moet ingrijpen…

Aankomende zondag zou het over oplossingen moeten gaan, kondigt Jeroen Pauw aan, en dan worden allerlei hotemetoten aan het woord gelaten, waaronder topmanagers en ‘werkgevers’ en de Nederlandse Bank en de SER. En de FNV natuurlijk. We houden alvast ons hart vast.

De uitzending van afgelopen zondag is hier terug te kijken.

Website BNNVara over het programma

En npostart

En nog een interview bij Op1