Volkeren Der Aarde, Nog Eén Krachttoer !
Onder die titel heeft de Belgische maatschappijcriticus, activist en oud-situationist Raoul Vaneigem een betoog opgezet naar aanleiding van het over de hele wereld rondzweven van het coronavirus. Het betoog verscheen voor het eerst op de Franse site La voie du jaguar, op 10 april 2020. Onze Belgische kameraad Geert Carpels heeft een Nederlandse vertaling bezorgd. Hieronder de overdenking van Vaneigem. Hij vraagt niemand akkoord te gaan met hem, en nog minder om hem te volgen. Hij gaat zijn weg. Daaraan voegt hij toe: ‘Het staat iedereen vrij hetzelfde te doen. Immers, de begeerte om te leven kent geen limieten. Ons echte land is overal waar de vrijheid om te leven wordt bedreigd. Onze aarde is een land zonder grenzen’.
(Door Raoul Vaneigem, vertaling Geert Carpels, verschenen bij Libertaire Orde)
De wereld verandert van grondslag
“De schok van de coronavirus voert slechts de veroordeling uit die de totalitaire economie gebaseerd op de uitbuiting van de mens en de natuur tegen zichzelf uitsprak. De oude wereld hapert en stort in. De nieuwe, verbaasd over de opeenhoping van ruïnes, durft ze niet opruimen; bang in plaats van vastberaden, heeft die het lastig om weer de stoutmoedigheid te vinden van het kind dat leert lopen. Alsof het zo lang over een ramp spreken het volk nu zonder stem laat. Nochtans staan zij die ontsnapten aan de dodelijke tentakels van de koopwaar rechtop, midden in het puin. Ze ontwaken in de realiteit van een bestaan dat hetzelfde niet meer zal zijn. Ze wensen zich te bevrijden van de nachtmerrie die hen werd toebedeeld door de ontaarding van de wereld en zijn bewoners. Is dit niet het bewijs dat het leven niet te vernietigen valt? Is het niet op deze vanzelfsprekendheid dat de leugens van bovenaf en het verklikken van onderuit zich te pletter lopen in dezelfde branding?
Raoul Vaneigem
De strijd voor het leven heeft maling aan het afleggen van verantwoording. Het opeisen van het soevereine leven is in staat het rijk van de koopwaar en de handelslui, waarvan de instellingen wereldwijd wankelen, teniet te doen. We hebben tot op vandaag slechts gestreden om te overleven. We bleven opgesloten in een sociale jungle, in bedwang gehouden door de wet van de sterkste en de listigste. Zullen we het huisarrest waar de epidemie van het coronavirus ons toe dwingt, slechts verlaten om onze plaats weer in te nemen in de dodendans van de prooi en het roofdier? Is het niet voor iedereen duidelijk dat de opstand van het dagelijkse leven, waarvan de Gele Hesjes in Frankrijk de aankondiging waren, niets anders is dan het overstijgen van dit overleven dat ons door een maatschappij van roofzucht dagelijks en op militaire wijze, door de strot wordt geduwd?.
Hetgeen we niet meer willen, vormt het ferment van wat we willen.
Het leven is een natuurlijk fenomeen dat voortdurend experimenteel borrelt. Het is noch goed noch slecht. Haar overvloed schenkt ons zowel de morille [eetbare paddenstoel] als de groene knolamaniet [een van de giftigste paddenstoelen ter wereld]. Het leven in ons en in de wereld is een blinde kracht. Maar het heeft de menselijke soort wel tot de mogelijkheid gebracht het onderscheid te maken tussen de morille en de amaniet, en nog wat meer! Het heeft ons gewapend met een bewustzijn, het heeft ons de mogelijkheid geschonken onszelf te maken en zo de wereld opnieuw uit te vinden. Om ons deze uitzonderlijke eigenschap te doen vergeten, drukt op ons het gewicht van een geschiedenis die begint met de eerste Stadstaten en eindigt – zoveel sneller als we er zelf de hand aan leggen – met de verbrokkeling van de wereldwijde handel.
Het leven is geen theoretische beschouwing. Het heeft lak aan betonen van respect, aan verheerlijking, aan cultus. Het leven heeft geen andere zin dan het menselijke bewustzijn dat onze soort kreeg aangereikt om ze bij te lichten. Het leven en haar menselijke zin zijn de poëzie, gemaakt door één en door allen. Die poëzie heeft altijd geschitterd tijdens de grote opstanden van de vrijheid. We willen niet dat het, zoals in het verleden, een vluchtige schicht blijft. We willen een permanente opstand op gang brengen, vergelijkbaar met het passionele vuur van het leven, dat gaat liggen, maar nooit dooft.
De hele wereld improviseert ‘track zang’ (droomlijnen, “De gezongen aarde”, Bruce Chatwin). Ze smeden onze wil tot leven en verbreken de kettingen van de macht en de roofzucht. Kettingen die wij, vrouwen en mannen, zelf smeedden tot ons eigen onheil. Hier zijn we dan, in het hart van een sociale, economische, politieke en existentiële omwenteling. Dit is het “Hic Rhodus, hic salta, Dit is Rodos, spring hier”. Het gaat niet om een aanmaning tot het heroveren van de wereld waaruit we werden verdreven. Het is de ademtocht van een leven dat in zijn absolute recht zal worden hersteld door de onweerstaanbare geestdrift van de volkeren.
Het verbond met de natuur eist het einde van haar winstgevende uitbuiting.
We zijn ons niet genoeg bewust van de relatie tussen het gelijktijdige geweld uitgeoefend door de economie op de natuur, die aan een razzia wordt onderworpen, en het geweld uitgeoefend op de vrouwen door het patriarchaat sinds zijn instelling drie tot vierduizend jaar voor het zogeheten christelijke tijdperk. Het kapitalisme van de groene dollar heeft de neiging de brutale roof van de natuurlijke rijkdommen te vervangen door de grote manipulaties van de corruptie. In naam van de bescherming van de natuur, is het de natuur zelf die een prijs krijgt aangeplakt. Zo gaat dat bij liefdesbedrog als de verkrachter zich optut als verleider om zijn prooi beter in zijn macht te krijgen.
De roofzucht hanteert sinds lang de praktijk van de fluwelen handschoen. De nieuwe alliantie met de natuur bekleedt in deze tijd een vooraanstaand belang. Het komt natuurlijk niet neer op een herstel van de symbiose met de natuur waarin de beschavingen van de jagers- verzamelaars leefden, voor ze vervangen werden door een beschaving gebaseerd op de handel, de intensieve landbouw, de patriarchale maatschappij en de hiërarchische macht – hoe zou het ook kunnen?
Maar, het dringt nu door, het gaat voortaan om het herstel van de natuurlijke omgeving zodat het leven zelf mogelijk wordt, de lucht is in te ademen, en het water te drinken; de landbouw ontdoet zich van haar vergif, de vrijheden van de handel worden herroepen door de vrijheid van het leven, het patriarchaat verbrokkelt, de hiërarchieën worden opgeheven.
De gevolgen van de ontmenselijking en van de systematische aanvallen tegen het milieu hadden geen behoefte aan het coronavirus om de giftigheid aan te tonen van de onderdrukking door de handelswaar. Het catastrofistische beheer van deze ramp heeft daarentegen de onmacht van de Staat aangetoond om ook maar van de geringste doeltreffendheid blijk te geven, buiten de enige functie die ze in staat is waar te nemen: de repressie, de militarisering van individuen en van maatschappijen.
De strijd tegen de ontaarding heeft geen boodschap aan de beloften en de retorische goede voornemens, wel of niet omgekocht door de markt van de hernieuwbare energieën. Deze strijd berust op een praktisch project dat mikt op de vindingrijkheid van individuen en van gemeenschappen. De permacultuur die de gronden, vergiftigd door de handel in pesticiden, weer natuurlijk maakt, is slechts één getuigenis van de creativiteit van een volk dat alles te winnen heeft bij de vernietiging van wat tot zijn ondergang leidt. Het is tijd voor het uitsluiten van de concentratieveeteelt die met zijn dierenmishandeling de oorzaak was van de varkenspest, van de vogelgriep, van de gekke koeien. Koeien gek gemaakt door de gekte van de fetisj geld. De economische ratio zal eens te meer proberen dit ons door de strot te duwen, zo niet te verteren.
Is ons lot dan zo verschillend van dat van die batterijdieren die hun opsluiting slechts verlaten voor het slachthuis? Bevinden we ons niet in een maatschappij die dividenden uitkeert aan het parasitisme van de ondernemers en mannen, vrouwen en kinderen laat sterven bij gebrek aan therapeutische middelen? Een niet te weerleggen economische logica verlicht op die manier de budgettaire lasten die worden afgewenteld op het groeiende aantal oudjes. Die logica gaat voor een eindoplossing (endlösung) zorgen die, bij gebrek aan bedden en ziekenhuispersoneel, ongestraft veroordeelt tot de dood in bejaardentehuizen. Zo heeft een hoge verantwoordelijke voor de gezondheid in Nancy, Frankrijk, het voor elkaar gekregen te verklaren dat de epidemie geen geldige reden is om niet door te gaan met het verminderen van het aantal ziekenhuisbedden en -personeel. Niemand die hem er met een flinke trap tegen de kont uit gooide. De economische moordenaars wekken minder beroering dan een geesteszieke die door de straten loopt, zwaaiend met het mes van de godsdienstige ingeving.*
Ik doe geen oproep tot een berechting door het volk, ik stel niet voor om over te gaan tot de massamoord (‘septembriser’, zoals begin september 1792) van het schorem van de beursnoteringen. Ik vraag alleen dat de menselijke vrijgevigheid de terugkeer van de handelsrede onmogelijk maakt.
Elke methode van regeren die we hebben gekend, is bankroet gegaan, ontspoord in gruwelijke onzin. Het komt aan het volk toe om een maatschappelijk project op te starten dat aan het menselijke, het dierlijke, het plantaardige, het minerale weer een fundamentele eenheid toekent. De leugen die dergelijk project als een utopie beschouwt, heeft niet weerstaan aan de schok met de realiteit. De geschiedenis heeft de handelsbeschaving bestempeld als verouderd en krankzinnig. Het opzetten van een menselijke beschaving is niet alleen mogelijk geworden, ze baant zich de enige weg die leidt naar het einde van onze nachtmerries zoals hartstochtelijk en wanhopig werd gedroomd door ontelbare generaties.
Want de wanhoop verandert van kamp, zij behoort tot het verleden. We behouden de passie voor een op te bouwen heden. We nemen de tijd om het ‘time is money’, de tijd van de geprogrammeerde dood, af te schaffen. Het weer natuurlijk maken is een nieuwe broedplaats waar we tussen verwarring en vernieuwing in de meeste uiteenlopende domeinen, op de tast voortschrijden. Hebben we niet teveel geloof gehecht aan een mechanische geneeskunde die meestal het lichaam behandelt zoals een garagehouder de aan hem toevertrouwde wagen onderhoudt? [..]
Men heeft ons tot vervelens toe om de oren geslagen met de vooruitgang van de technologie. En tot wat heeft het ons geleid? Hemelse pendels naar Mars en afwezigheid op aarde van bedden en beademingstoestellen in de ziekenhuizen. Er is vast en zeker veel meer verwondering te vinden in de ontdekkingen van een leven waarvan we zowat niets kennen, of bijna niets.
Een eind maken aan militarisering van lichamen, van zeden, van mentaliteiten.
De repressie is de laatste bestaansreden van de Staat. Hij ondergaat die zelf onder druk van de multinationale ondernemingen die hun dictaten opleggen aan de aarde en aan het leven. De te verwachten roep ter verantwoording van de regeringen zal een antwoord geven op de vraag : was het huisarrest nodig geweest indien de medische infrastructuren hun slagkracht hadden behouden, in plaats van de afgang te hebben ondergaan die we kennen, opgelegd door de plicht van de rentabiliteit?
In afwachting – we kunnen niet om de vaststelling heen – hebben de militarisering en de onbarmhartigheid van het veiligheidsdenken niets anders gedaan dan de overal ter wereld aan gang zijnde repressie over te nemen. De democratische orde kon zich geen beter voorwendsel bedenken om zich te beschermen tegen de woede van de volkeren. Jezelf opsluiten, is dat niet het doel van de bewindslui, ongerust over de dreigende gelatenheid bij hun stoottroepen met wapenstok, ogen uitschietend, gesalarieerde doders? Mooie algemene repetitie, deze tactiek van het vangnet, tegen de vredevolle betogers die onder andere de rehabilitatie van de ziekenhuizen eisten.
We zijn tenminste gewaarschuwd: de regeringen zullen alles in het werk stellen om van het huisarrest over te gaan naar het “hou je koest”. Maar wie zal goedschiks instemmen om van de hardheid van de gevangenis over te gaan naar het comfort van de opgelapte onderdanigheid? Wellicht zal de razernij van de gevangenen in huisarrest van de kans gebruik maken om het tirannieke en aberrante systeem aan te klagen dat met het coronavirus omgaat als met het veelkleurige terrorisme dat de markt van de angst geen windeieren legt.
De overpeinzing stopt hier niet. Denk aan de scholieren die, in het land van de Rechten van de Mens, werden gedwongen te knielen voor agenten van de Staat. Denk ook aan de opvoeding met haar professoraal autoritarisme dat al eeuwen de spontane nieuwsgierigheid van het kind inperkt en verhindert dat de vrijgevigheid van de kennis zich vrij verspreidt. Bedenk hoe de verbeten wedijver, de competitie, het arrivisme van “uit de weg dat ik je plaats inneem”, ons opsluit in een kazerne.
De vrijwillige slavernij is een soldateske die in de pas loopt. Een pas naar links, een pas naar rechts, maakt het wat uit? Beiden behouden ze de Orde der Dingen.
Wie aanvaardt te worden afgeblaft, heeft vanaf nu geen andere toekomst dan een slaventoekomst.
Het verlaten van de ziekelijke en gesloten wereld van de handelsbeschaving.
Het leven is een wereld die open gaat en het is de openbaring van de wereld. Het leven heeft inderdaad meer dan eens de verschrikkelijke gebeurtenis van de inversie ondergaan, als de liefde in haat omslaat, als de hartstocht voor het leven verandert in een instinct voor de dood. Gedurende eeuwen werd het leven gereduceerd tot slavernij, gekoloniseerd door de onbehouwen noodzaak om te werken en te overleven als een beest. Er zijn nochtans geen voorbeelden bekend van een opsluiting, in isolatiecellen, van miljoenen koppels, van families, van eenpersoonshuishoudens die door het bankroet van de gezondheidszorg werden overtuigd dit gedwee te aanvaarden, of toch op zijn minst met opgekropte woede. [..]
De kettingen die we hebben gesmeed met angst en schuldgevoelens zullen niet worden verbroken, noch door de angst noch door het schuldgevoel. Wel door de herontdekking en het herstel van het leven. Wordt dit, in deze tijden van extreme onderdrukking, niet aangetoond door de onoverwinbare kracht van de wederzijdse bijstand en de solidariteit? Een opvoeding die ons gedurende eeuwen werd ingepompt leerde ons het onderdrukken van onze emoties, het onderdrukken van onze levensgeestdrift. We hebben ten koste van alles het beest in ons voor een engel gehouden. Onze scholen zijn schuilplaatsen vol hypocrieten, opgekropte impulsen, spitsvondige folteraars.
De laatste hartstochtelijke aanhangers van de kennis ploeteren er met de moed der wanhoop. Zullen we, bij het verlaten van onze gevangeniscellen, eindelijk de wetenschap leren bevrijden van het keurslijf van de winstgevende bruikbaarheid? Zullen we ons toeleggen op het louteren van onze emoties in plaats van ze op te kroppen? Op het herstel van onze dierlijkheid, niet op het temmen ervan, zoals we onze zogeheten mindere broeders temmen?
Ik doe hier geen beroep op de eeuwige ethische en psychologische goede wil, ik wijs op de markt van de angst die het veiligheidsgevoel doet weergalmen met de cadans van laarzen. Ik vestig de aandacht op deze manipulatie van emoties die de massa’s verdwaast en afstompt, ik waarschuw tegen het oproepen van schuldgevoelens die rondwaren op zoek naar zwarte schapen. Schande wordt uitgeroepen over de ouderen, de werklozen, de illegalen, de daklozen, de vreemdelingen, de gele hesjes, de buitenstaanders (les en-dehors, anarchisten begin 20ste eeuw; en heden zie de site L’En Dehors )! Het is het gebrul van de aandeelhouders van het niets, die voordeel halen uit het coronavirus om de emotionele pest verder te verspreiden. De huurlingen van de dood volgen slechts de aanmaningen op van de dominante logica. Wat moet worden uitgeroeid is het systeem van ontmenselijking, dat is opgericht en meedogenloos in stand wordt gehouden door diegenen die het verdedigen uit wellust voor macht en geld.
Het kapitalisme werd lang geleden berecht en veroordeeld. We bezwijken onder de overvloed aan pleidooien ten laste. Het is genoeg geweest. De kapitalistische beeldvorming schakelt haar doodstrijd gelijk met de doodstrijd van de hele wereld. Het spookbeeld van het coronavirus was, zo niet het vooropgestelde resultaat, toch minstens de exacte illustratie van haar absurde betovering. Het is een uitgemaakte zaak. De uitbuiting van de mens door de mens, met het kapitalisme als avatar, is een ervaring die slecht is uitgedraaid. Laten we ervoor zorgen dat deze boosaardige flauwe grap van leerling-tovenaars wordt verslonden door een verleden waar ze nooit uit had mogen opduiken.
Alleen de uitbundigheid van het teruggevonden leven is in staat om met één klap zowel de handboeien van de barbarij van de handel te doorbreken als het karakteriële pantser dat op ieders lillende vlees wordt gestampt als merkteken van het economisch correcte.
De democratie in zelfbeheer annuleert de parlementaire democratie.
Er kan geen sprake meer zijn om nog langer te verdragen dat de verantwoordelijken, als kippen roestend [op stok zitten] op alle niveaus van hun nationale, Europese, Atlantische en mondiale commissies, voor ons de rollen van de schuldige en de onschuldige spelen. De luchtballon van de economie, die ze zelf hebben opgeblazen met virtuele schulden en fictief geld, implodeert en scheurt in flarden voor onze ogen. De economie is verlamd. Nog voor het coronavirus de ware uitgestrektheid van de ramp duidelijk maakte, hadden de “hoge instanties” de machine doen vastlopen en gestopt. De vaste hand waarmee dat gebeurde bracht aan het licht dat alle stakingen en sociale bewegingen, hoe nodig hun betogingen ook waren, weinig doeltreffend exercities bleven.
We hebben tevens genoeg van de electorale kluchten en van de scherpe kritieken over prullaria. Moge de verkozenen, met de bezemstok van het geldwezen in hun kont, als vuilnis worden weg geborsteld en uit onze horizon verdwijnen zoals het beetje leven, dat hen een menselijk aanzicht verleende, uit hen verdween. We willen het onderdrukkende systeem dat ons ter dood heeft veroordeeld niet berechten en veroordelen. We willen het vernietigen.
Hoe kunnen we voorkomen terug te vallen in de wereld die instort, in ons en voor ons, zonder een maatschappij te stichten met het menselijke dat in ons handbereik blijft, met de individuele en collectieve solidariteit? Het bewustzijn van een door het volk en voor het volk beheerde economie houdt de liquidatie in van de mechanismen van de handelseconomie. In zijn laatste glansrol heeft de Staat er zich niet toe beperkt de burgers te gijzelen en op te sluiten. Hij maakt zich schuldig aan het niet bijstaan van personen in gevaar en hij doodt ze bij duizenden.
De Staat en zijn opdrachtgevers hebben de openbare diensten verknoeid. Er is niets meer dat werkt. We weten het absoluut zeker: het enige dat hij kan doen functioneren is de criminele organisatie van het profijt. De zaakjes werden afgehaspeld met volledig misprijzen van het volk, het resultaat is betreurenswaardig. Het is aan het volk de eigen zaken op te lossen en daarbij al het andere tot bankroet te dwingen. Het is aan ons om alles op nieuwe rails te zetten.
Hoe meer de ruilwaarde wordt onttrokken aan de gebruikswaarde, hoe sterker vestigt zich het rijk van de handelswaar. Hoe meer we voorrang geven aan het gebruik dat we voor ogen hebben voor ons leven en onze omgeving, hoe meer de handelswaar haar kille greep verliest. De kosteloosheid zal haar de doodsteek geven. Het zelfbeheer betekent het einde van de Staat, waarvan het bankroet en de schadelijkheid door de pandemie aan het licht werden gebracht. De voorstanders van de parlementaire democratie zijn de lijkdragers van een, omwille van de rentabiliteit, ontmenselijkte samenleving. We zagen daarentegen het volk, geconfronteerd met de tekorten van de regeringen, blijk geven van een onwankelbare solidariteit en een ware zelfverdediging van de gezondheidszorg uitbouwen. Is dit geen ervaring die een uitbreiding van het zelfbeheer inluidt?
Niets is belangrijker dan ons voor te bereiden op de overname van de openbare diensten, ooit voor rekening van de Staat, vóór de dictatuur van het profijt ze naar het schroot verwees. De Staat en de graaizucht van zijn opdrachtgevers hebben alles doen stokken, alles verlamd, behalve de verrijking van de rijken. ** Ironisch genoeg is het de verpaupering die nu de basis vormt voor een algemene heropbouw van de maatschappij. Wie de dood voor ogen zag, is die nog bang voor de Staat en zijn politieagenten?
Onze rijkdom is onze wil tot leven.
Weigeren om heffingen en belastingen te betalen, is geen deel meer van het repertorium van de subversieve opruiing. Hoe zullen die miljoenen personen in staat zijn ze te betalen, als ze geen bestaansmiddelen meer hebben, terwijl het geld, met miljarden, wordt opgeslokt door de afgrond van het financiële wanbeheer en de bijhorende schuld? Vergeet niet dat het de voorrang is die wordt toegekend aan het profijt, dat aanleiding geeft tot pandemieën en tot de onmogelijkheid ertegen op te treden. Blijven we hangen in het gekke koeien verhaal zonder er lessen uit te trekken? Geven we eindelijk toe dat de markt en haar beheerders behoren tot het uit te roeien virus?
We zijn voorbij de verontwaardiging, het gejammer, de vaststellingen van de intellectuele ontreddering. Ik hamer op het belang van de beslissingen “van het volk en voor het volk” van de lokale en gefedereerde vergaderingen in zake de voeding, de huisvesting, het transport, de gezondheidszorg, de scholing, het coöperatieve geld, de verbetering van de menselijke, dierlijke, plantaardige omgeving. Verdergaan, zelfs op de tast. Het is beter te dwalen in experimenten dan terug te vallen in de herhaling van de vergissingen uit het verleden. Het zelfbeheer kiemt in de opstand van het dagelijkse leven. Onthoud dat de vernietiging en het stopzetten van het experiment van de libertaire collectiviteiten van de Spaanse revolutie het werk waren van het communistische bedrog.
Ik vraag niemand akkoord te gaan met mij, en nog minder om me te volgen. Ik ga mijn weg. Het staat iedereen vrij hetzelfde te doen. Het verlangen om te leven kent geen limieten. Ons echte land is overal waar de vrijheid om te leven wordt bedreigd. Onze aarde is een land zonder grenzen.”
Raoul Vaneigem
10 april 2020
[Vertaald uit het Frans door Geert Carpels; redactioneel bewerkt door thh. De oorspronkelijke tekst is te vinden op de site La voie du jaguar, klik HIER .]
[Cartoons welwillend ter beschikking gesteld door Brumlord.]
* De door Vaneigem genoemde ‘hoge verantwoordelijke voor de gezondheid in Nancy’ is vermoedelijk de Franse topambtenaar Christophe Lannelongue, die zorg moest dragen dat in vijf jaar tijd in Nancy (Frankrijk) 174 ziekenhuisbedden werden opgeheven en 600 zorgpersoneelsleden ontslagen. Het wil dat hij per decreet van 8 april 2020 is ontslagen. Zijn verweer ertegen was: ‘Ik voerde mijn opdracht uit op grond van een door de minister van Volksgezondheid goedgekeurd plan. En dat plan paste weer in de visie die president Macron heeft over de functie ‘Zorg’ in de maatschappij…’. Iedereen met een beetje historisch besef herkent dit verhaal en de ideologische afgrond ervan. [Gegevens ontleend aan het Franse weekblad Marianne van 17-23 april 2020; thh.]
** Het grote graaien: een bedrijf dat financiële staatsteun claimt en de baas ervan een bonus van 900.000 euro geeft: onwezenlijke roofzucht bij de KLM-Air France directie. [Informatie ontleend aan de site Joop.nl, klik HIER. [thh.]