Yuliya Yurchenko : Russische tanks en ‘Western banks’ hebben Oekraine overvallen

(Vertaling globalinfo.nl die best meer donateurs wil)

Zie hier beelden van de lancering van het boek en een debat in het Britse House of Commons in 2018

{youtube}7QDa8HkIix4{/youtube}

En een uitgebreide Engelstalige recensie van het boek.

En hier een recente podcast, van februari met en over haar werk.

——————————-

Oekraïne en het imperium van het kapitaal: van marktwerking tot gewapend conflict, door Yuliya Yurchenko

Hoofdstuk 1 Per aspera ad nebulae of naar de markt door een hybride burgeroorlog: overlevingsmythes van systeemfalen

Drie jaar in de diepste crisis sinds het uiteenvallen van de USSR, staat Oekraïne aan de vooravond van een nieuw Maidan. Verzwakt door een gewapend burgerconflict, een corrupt overheidsapparaat en verlamd door de excessen van de schuldenlast vertoont de Oekraïense economie weinig tekenen van herstel, terwijl zij leningen blijft opstapelen met steeds draconischer eisen inzake structurele aanpassing. Tegelijkertijd zijn de levensstandaard, de armoede en de ongelijkheid het hoogst tot nu toe.

De combinatie van slecht voorgeschreven markthervormingen en het wanbeheer en de verduistering van geleende middelen door het kleptocratische regeringsblok hebben geleid tot een giftige schuldafhankelijkheid die een instrument is geworden voor manipulatie in de hernieuwde geopolitieke confrontatie tussen Rusland en de VS/EU. De geopolitiek van de schuld in de context van de DCFTA-onderhandelingen (vrijhandelsonderhandelingen met de EU, vert. Zie wikipedia) heeft Oekraïne zijn resterende de facto soevereiniteit gekost en ondermijnt tegelijkertijd nog steeds de mogelijkheden tot stabilisering van de geopolitieke orde.

Oekraïne zit vast in een vicieuze cirkel van autoritaire neoliberale kleptocratie met fasciciserende tendensen. Verdere uitvoering van de DCFTA betekent meer bezuinigingen, meer ongelijkheid, meer privatisering, minder steunmechanismen voor de dagelijkse sociale reproductie via toegang tot gezondheidszorg, kinderopvang, onderwijs, betaalbare nutsvoorzieningen en voedsel. De privatisering van land en de herprivatisering van fracking-velden betekenen ook een ecologische catastrofe. Liberalisering van de houtexport naar de EU betekent al de vernietiging van eeuwenoude bossen in de Karpaten voor economisch gewin op korte termijn. Schuld is een geopolitiek instrument geworden in de buitenlandse betrekkingen van Oekraïne, dat door zijn geldschieters zuinig wordt ingezet. Onderzoek naar de extremen van buitenlandse schuldafhankelijkheid na 2013/4 laat zien dat dit in de context van het kleptocratische neoliberale regime heeft geleid tot een effectieve uitholling van de Oekraïense soevereiniteit, die inmiddels alleen nog berust op de gevaarlijke retoriek van het ‘patriottisme’, dat wil zeggen de infusie van het rechtse sentiment als verdedigingsmechanisme tegen elke kritiek op het wankele oligarchische koninkrijk.

Het is niet waarschijnlijk dat de Krim snel vreedzaam zal worden teruggegeven; evenmin is het waarschijnlijk dat het conflict in Donbas in de nabije toekomst zal worden verzoend. Zeker is dat de autoritaire fasciciserende neoliberale kleptocratie de arbeiders van het land steeds meer onteigent en vervreemdt tot voorbij de grenzen van wat noodzakelijk is voor de dagelijkse sociale reproductie. Nu zelfs de zogenaamde “rechtse patriotten” in Porosjenko’s toespraak tot het parlement in september van dit jaar worden weggezet als de vijanden van het systeem, broeit de sociale onvrede nog sterker. Deze onteigende arbeid is wakker, voelt de pijn in hun pas toegebrachte wonden en zit onder het bloed van hun kinderen, het is gewapend en wanhopig. Het is zwanger van de volgende Maidan…

***

Begin 2014, toen Oekraïne het voorpaginanieuws van de mondiale media werd, begrepen slechts weinigen hoe pro-EU-associatiedemonstraties in gewapende confrontaties konden ontaarden. Het ongekende geweld dat het land door elkaar schudde, deed niet alleen vrezen voor een extreme destabilisering van de steeds minder ontrechte samenleving, maar ook voor het op de voorgrond treden van geopolitieke conflicten waarvan werd gedacht dat ze in het tijdperk van vóór 1989 waren gebleven. Speculaties over een nieuwe koude oorlog, imperialistische botsingen en zelfs een dreigende Derde Wereldoorlog overspoelden de discoursruimte van de massamedia, de politiek en de academici(i), wat meestal bijdroeg tot het misverstaan van de crisis.(ii)

Het conflict is niet begonnen met de eerste kogels die in de winter van 2014 in Kiev werden afgevuurd. De ambities van Poetin, de uitgelekte cables van Nuland, de bezoeken van Biden, de ongelegen NAVO-commentaren van McCain en Timosjenko en dergelijke hebben weinig kracht om zich automatisch in een gewapend conflict te vertalen. De omstandigheden moeten er goed voor zijn. De kogels en de rest zetten vervolgens de sluizen open van een ontevredenheid die al zo’n 25 jaar broeit en aangewakkerd wordt door een reeks gevaarlijke mythen in en over de post-Sovjetruimte. De mythen waren het product van geesten die niet bereid en vaak niet in staat waren zich bezig te houden met de sociale en economische werkelijkheid, waarvan zij de toekomst gevaarlijk genoeg juist het meest vorm konden geven. In dit boek laat ik zien dat het verhaal van Oekraïnes ontaarding in een hybride burgerlijk en gewapend conflict het verhaal is van slecht geconcipieerde mythen die gebruikt werden als basis voor de politieke en economische transformatie van het echte leven en de gevaren die dat proces met zich meebrengt. Alle mythen zijn sociale constructies, worden door mensen gecreëerd, en bestaan voor hun specifieke doel.(iii)

Het onderliggende doel en de effecten van de mythen die de transformatie van Oekraïne sinds 1991 hebben vormgegeven, was het veiligstellen van de expansie van het imperium van het transnationaliserende kapitaal. Het zijn precies de sociale effecten van dat complexe proces die de omstandigheden hebben geschapen waarin de burgerlijke confrontatie en het gewapende conflict mogelijk werden, en het is de ondervraging van dat proces die de taak is van dit boek.

De functie van mythen in een veranderende politieke en economische realiteit is het produceren van sociale cohesie, steun, of – in de woorden van Gramsci(iv) – instemming met een specifieke wijze van bestuur, productie en sociale reproductie. De modus die sinds de jaren zeventig aan de basis ligt van de mondiale politieke economie is die van het neoliberalisme of het gefinancialiseerde kapitalisme, dat sinds de financiële crisis van 2007-2008 en de daaropvolgende recessie alleen maar verder is verankerd(v) en openlijk autoritaire trekken heeft aangenomen.(vi) De meest in het oog springende daarvan zijn de voortschrijdende financialisering en inkapseling(vii), d.w.z. privatisering van overheidsbezit en aanvallen op de sociale voorzieningen. Marktgebaseerd constitutionalisme is de nieuwe wereldorde(viii) waar we socialisatie van bedrijfsverliezen zien(ix) gecombineerd met extreme disciplinering op de werkplek(x) en systematische sociale uitsluiting van arbeid(xi) met daaraan toegevoegd afpersing door schuldenlast,(xii) armoede onder werkenden,(xiii) en bezuinigingsbeleid. Al het bovenstaande is een populaire en succesvolle export van de kern van het kapitalistische systeem naar de semi-periferieën ervan, waarop Oekraïne geen uitzondering vormt, zoals ik in dit boek zal aantonen.

De uitbreiding van het mondiale kapitalistische systeem naar de post-Sovjetruimte sinds het begin van de jaren negentig leidde tot een verheviging van de transnationale klassenstrijd en de geopolitieke spanningen tussen Oost en West, in de eerste plaats tussen de VS en Rusland. Verzwakt door de ondergang van de USSR en later economisch versterkt door de afhankelijkheid van de geïndustrialiseerde wereld van olie en gas, werd Rusland een door de staat geleide oligarchie die een nieuwe concurrentiestrijd met de VS aanging, ditmaal zonder een echte ideologische component. Sinds het eind van de jaren negentig is het doel van het Kremlin de VS te verslaan in hun eigen spel, het spel van kapitalistische concurrentie en wereldheerschappij. Dat omvatte onder meer economische, politieke en militaire controle over de post-Sovjetstaten die de ene na de andere aan de aantrekkingskracht van Moskou ontglipten. Het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS; opgericht in 1991), de Organisatie voor het Verdrag inzake Collectieve Veiligheid (CSTO; opgericht in 1992, hervormd in 2002), en de meer recente vorming van de Euraziatische Douane-Unie in 2008 zijn enkele voorbeelden van de pogingen van Rusland om opnieuw dominantie te verwerven en te behouden over de ruimte die het vroeger vaak rechtstreeks controleerde, zelfs vóór de vorming van de USSR. Het streven van de VS om de NAVO uit te breiden naar Oost-Europa en de militaire betrokkenheid van Rusland in Transnistrië en Abchazië maken ook deel uit van het geopolitieke spel tussen Washington en Moskou.

De effectieve opbouw van bevroren conflicten in Moldavië en Georgië heeft sommigen ertoe gebracht Poetins annexatie van de Krim en de militaire inval in het oosten van Oekraïne te interpreteren als een reactie op de vrees voor uitbreiding van de NAVO.(xiv) Wat voorstanders van het recht van Rusland om zijn belangen te verdedigen (xv) niet erkennen, is dat Oekraïne een soevereine staat is en dat het feit dat Rusland het niet eens is met zijn keuzes op het gebied van buitenlands en handelsbeleid, het Kremlin niet het recht geeft om de grenzen van Oekraïne te schenden. Hetzelfde geldt voor de transformatie van Ruslands mainstream politieke discours dat sinds het begin van de jaren 2000 gebaseerd is op een bizarre mix van het herleefde en verheerlijkte imperiale verleden en versterkte trots over de gemonopoliseerde eer voor de overwinning van de Sovjet-Unie in de Tweede Wereldoorlog. Het gebruik van de imperiale geschiedenis van het “bezit” van de Krim in combinatie met de noodzaak om ethnische Russen te beschermen als voorwendsel voor een militaire inval in Oekraïne toont de imperialistische ambities van het Kremlin; de retoriek van geopolitieke zelfverdediging is moeilijk vol te houden in het licht van dergelijke “diplomatie”.

En inderdaad, de imperialistische botsingen tussen het westen en het oosten strekken zich uit tot buiten de post-Sovjetstaten en tot in de internationale militaire en economische arena. Confrontaties tussen Rusland en het westen/de VS over Libië en Syrië in de VN zijn slechts enkele van de vele illustraties van die botsingen en de recente intensifering ervan.

De lange en complexe historische relatie met het Russische Rijk en vervolgens met Sovjet-Rusland bezorgde Oekraïne een speciale plaats in de hernieuwde geopolitieke confrontatie. Intern werd het proces van staatsvorming bemoeilijkt door de erfenis van eeuwen van verdeeldheid tussen oost en west, keizerrijken en vormen van sociale organisatie, afgewisseld met korte perioden van soeverein staatsbestaan.(xvi) De multi-etnische, multireligieuze, meertalige natie, door de Sovjets in het midden van de 20e eeuw binnen haar huidige grenzen verenigd, had een sterke kosmopolitische funderingsmythe nodig om een soeverein bestaan te kunnen leiden.(xvii) De centrale beginselen van de grondwet van het land, die in 1996 werd aangenomen, bevatten alle daarvoor vereiste ingrediënten. Marketisering en geopolitieke spelletjes in de post-Sovjet ruimte waren echter in strijd met de potentiële constructie van een kosmopolitische, egalitaire samenleving en dus werden verschillende, verdeeldheid zaaiende mythen gebruikt om de publieke verbeelding vorm te geven. In plaats daarvan ontstond een regime van neoliberale kleptocratie waarin de typische neoliberale kenmerken worden verergerd door alomtegenwoordige corruptie en geïnstitutionaliseerde verduistering van staatseigendommen.(xviii) Het land kwam terecht in een bankschroef van neoliberale kleptocratie en verhevigde geopolitieke spanningen. Effectieve onteigening van de massa’s en manipulatieve verdeeldheid zaaiende politieke mythen die gebruikt worden om instemming te verkrijgen met het regime van onteigening hebben de sociale cohesie sinds het begin van de jaren negentig voortdurend uitgehold.

Complexe en ingrijpende historische processen voltrekken zich niet zomaar. Er zijn maatschappelijke krachten en mensen met namen die deze in bepaalde richtingen drijven. Het is door identificatie van die krachten en identificatie van hun voornaamste belangen dat we de redenen achter hun strategische keuzes kunnen begrijpen, hoe dubieus die ook mogen lijken – zoals in het geval van Oekraïne op het eerste gezicht het geval lijkt te zijn. Men moet kijken naar verbanden tussen de systemische transformatie van Oekraïne als onderdeel van het veranderende mondiale kapitalistische systeem, de daarmee samenhangende geopolitieke verschuivingen, en het klassevormingsproces, zoals het ontstaan van een oligarchie, op het niveau van ideologie en veranderende individuele materiële positionering ten opzichte van de produktiemiddelen in het proces van privatisering, dat wil zeggen: accumulatie door onteigening.(xix)

In dit boek laat ik zien hoe de problematische integratie van Oekraïne in het mondiale kapitalistische systeem de interne politieke destabilisatie heeft bevrucht en tegelijkertijd de geopolitieke spanningen in de regio heeft aangewakkerd, waardoor het burgerlijke en gewapende conflict mogelijk werden. De abstracte scheiding van burgerlijke en gewapende conflicten is hier van cruciaal belang, aangezien de politieke verdeeldheid in het land momenteel even wijdverbreid is als de gewapende uitingen ervan, terwijl de burgerlijk-politieke conflicten bestaan aan en zich uitstrekken tot buiten de frontlijn van Oost-Oekraïne.

———————

Dit was de vertaling van een deel van het inleidende hoofdstuk van Yuliya Yurchenko’s boek Ukraine and the Empire of Capital From Marketisation to Armed Conflict. Lees vooral de rest voor verbluffende details ook over het beleid van de EU en de EBRD ten aanzien van  Oekraïne. (informatie over het boek bij uitgeverij Pluto)

Inhoudsopgave:
Preface
Map of Ukraine
1. Per Aspera ad Nebulae, or to Market Through a Hybrid Civil War: Survival Myths of Systemic Failure
2. Capitalist Antecedents in the Late USSR
3. Social Destruction and Kleptocratic Construction of the Early 1990s
4. Class Formation and Social Fragmentation
5. Neoliberal Kleptocracy, FDI and Transnational Capital
6. ‘Two Ukraines’, One ‘Family’ and Geopolitical Crossroads
7. The Bloody Winter and the ‘Gates of Europe’
8. Geopolitics, the Elusive ‘Other’ and the Nebulous Telos of Europe
Notes
Bibliography
Index

(Noten, niet vertaald):
i)  Among other: Lucas (2008; 2014); The New Cold War (2014-present).
ii)  Pilger (17 Apr 2014 and 26 Feb 2015); de Ploeg (2015).
iii)  Just like all theory is, as R W Cox famously noted (Cox 1981).
iv) Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci. New York: International Publishers.
v) van der Pijl, K. and Y. Yurchenko (2015) Neoliberal entrenchment of North Atlantic capital. From corporate self-regulation to state capture. New Political Economy 20(4):495–517.
vi) For a discussion of authoritarian shift in neoliberalism see Bruff (2012; 2014).
vii) Harvey (2005) The new imperialism. Oxford: Oxford University Press.
viii) Gill, S. (2015) Critical Perspectives on the Crisis of Global Governance: Reimagining the Future. Palgrave: London;  Cutler, C. A. (2015) ‘New Constitutionalism, Democracy and the Future of Global Governance’ in Critical Perspectives on the Crisis of Global Governance: Reimagining the Future. S. Gill, Ed. Palgrave: London. Pp. 89-109.
ix) Konings, M. Ed. (2010) The Great Credit Crash, London: Verso.
x) With A. Robinson (2015 DOI, 2016 print) ‘The Quantified Self: What Counts in the Neoliberal Workplace’ New Media & Society (number 2 journal in Communications) 18(1), 2774 – 2792; Moore, P. (2017) The Quantified Self at Work, in Precarity: Work, Technology and What Counts (Routledge Advances in Sociology series; forthcoming).
xi) Sassen, S. (2014) Expulsions: Brutality and Complexity in the Global Economy. Harvard University Press.
xii)  Roberts, A. and Soederberg, S. (2014) Politicizing Debt and Denaturalizing the ’New Normal’. In Critical Sociology 40(5): 657-68.
xiii) Pradella, L. (2015) ‘The working poor in Western Europe: Labour, poverty and global capitalism’, in Comparative European Politics. 13/5. pp 596–613.
xiv) For example, see Sakwa (2015).
xv) Ibid., also: Lane (2015; 2016); Pilger (2015).
xvi) Plokhii, S. (2015) The Gates of Europe. Penguin: London.
xvii) Sakwa, op cit.
xviii) Yurchenko, Y. (2013) ‘Black Holes in the Political Economy of Ukraine. The Neoliberalisation of Europe’s “Wild East”., in Debatte. April.
xix)  Harvey (2005).