Westerse maatschappijtypen waarin wij leven worden vrije maatschappijen genoemd. Ten opzichte van een maatschappij als die van Noord-Vietnam, zal het eerste staande kunnen worden gehouden. Vrij is echter een relatief begrip, vrij waarvan en waartoe? Het valt op dat vele zaken die ons in westerse maatschappijen omringen ‘geprogrammeerd’ zijn, buiten ons om en over ons heen (zowel door overheid als privaat ondernemen). Zelfs de gloeilamp die u koopt is geprogrammeerd, namelijk met ‘versnelde veroudering’. Er wordt in dat geval gesproken over ‘geprogrammeerde veroudering’. Daarmee worden we belazerd wat de levensduur van die lamp aangaat (en wie dat niet wil, moet op kaarsen terugvallen).

Op 21 november stelde Jeremy Corbyn het ‘Labour Manifesto 2019’ voor. It’s Time for Real Change is een lijvig document waarmee Labour naar de verkiezingen van 12 december trekt. Niets bijzonders, zou men kunnen zeggen, iedere partij doet wel zoiets in de aanloop van verkiezingen, en is er nu zoveel te zeggen over het programma van een sociaaldemocratische partij die Labour uiteindelijk is?

Silvia Federici onderzocht vanuit het perspectief van de vrouwengeschiedenis, heksen, vrouwen, lichaam en de primitieve accumulatie. Daarover schreef zij het boek getiteld Caliban en de heks. Het heeft als hoofdtonen (a) de inbreng van vrouwen in het sociaaleconomisch conflict en (b) de overgang van feodalisme naar kapitalisme. Ze duikt daarvoor in de tijd van de transformatie in de arbeids- en genderverhoudingen, waarin miljoenen slaven de basis legden voor het moderne kapitalisme, terwijl vrouwen stelselmatig bij duizenden in naam van de heksenjacht tot slaaf werden gemaakt en uitgeroeid. Het laat zien hoe ‘in de kapitalistische samenleving het lichaam was voor vrouwen wat de fabriek was voor arbeiders: de oorspronkelijke grond voor hun uitbuiting en hun verzet. Het vrouwelijk lichaam werd onteigend door staat en mannen en het werd gedwongen om te functioneren als een middel tot reproductie en accumulatie van arbeid’.

Dat was een vreemde avond in het IISG, toch een wereldwijd bolwerk van linkse theorieën en het wereldwijd grootste archief van de georganiseerde arbeidsstrijd. Maar op donderdagavond 21 november lieten de schrijvers (een econoom en een historicus) die hun boek daar kwamen presenteren, die hele bagage links - of is het rechts? - liggen. Het was een ouderwets avondje ‘er is geen alternatief’ en het ligt niet aan het kapitalisme.

De bewegende beelden van het tafereel in Modena, Italië, toen de fascistenleider Matteo Salvini daar op bezoek kwam op 18 november, zijn tamelijk ‘viral’ gegaan. 7000 demonstranten vulden het plein waar Salvini had willen optreden en zongen daar gezamenlijk een ontroerende versie van Bella Chiao, het beroemdste lied uit het verzet tegen de fascisten van Mussolini.

In hoeverre zijn de rechten van werknemers ondergeschikt aan de machinaties van het kapitalistische systeem? De film "Solidarity" van Lucy Parker volgt de activiteiten van de Blacklist Support Group die opkomt voor gedupeerden van een 'zwarte lijst-systeem' in de Britse bouwindustrie.

Grondwetten zijn aldus de Leidse staatsrechthoogleraar Wim Voermans, verzamelingen basisnormen waarmee rechtssystemen én politieke systemen worden uitgeroepen en ingericht. Grondwettelijke regels ‘richten’ niet alleen de maatschappij in, ze bevatten ook voorschriften voor leiderschapssystemen. Als men teksten van grondwetten leest, betekent dat niet dat overeenkomstig het geschrevene wordt gehandeld. De theorie staat ook hier vaak veraf van de praktijk. Voermans heeft daarin gelijk.

Op vrijdag 8 november ging ik naar de openingsmeeting van het ‘European Forum’ in Brussel. De locatie voor het drie dagen durende forum was goed gekozen, de auditoria van de Brusselse Koninklijke Musea voor Schone Kunsten zijn aangenaam en goed bereikbaar. Over de boodschap van dit European Forum ben ik minder enthousiast.

Er zijn twee belangengroepen die hun voordeel halen uit de voorstelling van Europa als een belegerde vesting die van alle kanten bedreigd wordt door ‘vreemdelingen’. De eerste groep zijn de rechtse en extreemrechtse partijen die er hun verkiezingsstrategie op gebouwd hebben. Minder in het oog springend zijn een hele reeks bedrijven die ‘oplossingen’ bieden voor  de beveiliging van de grenzen.

De laatste jaren zijn de utopieën, schema’s, blauwdrukken en Grote Verhalen over een beter economisch en maatschappelijk systeem nagenoeg verdwenen. Er zijn vooral pessimistische dystopische verhalen voor in de plaats gekomen, naast veel fragmentatie. Nu is er een mooi boek verschenen dat dat uitdiept en problematiseert, en wijst op de uitzonderlijke voorbeelden die er wel zijn.

Dit factsheet is het eerste van twee studies naar hoe CETA de rechts- en machtspositie van Noord-Amerikaanse bedrijven in de EU versterkt, en daarmee Europese overheden en belastingbetalers blootstelt aan potentiële claims.

Het oktobernummer van het anarchistische maandblad Le Monde libertaire (nr. 1810) heeft als insteek te informeren over de ‘bruine pest’ en op te roepen tot meer gerichte actie tegen het verder opdringen van extreemrechts en allerlei fascistiserende tendensen ervan. Ze blijkt namelijk zeer besmettelijk. In een dossier gaat Le Monde libertaire (LMl) dieper op een aantal aspecten in.

Van ‘Anarchisme En Recht’ Tot ‘Anarchie Als Orde Zonder Heerschappij?’

De grootste Amerikaanse vakbondskoepel AFL-CIO (*1) publiceerde een interessante studie over het gedrag van Europese multinationals die zich in de zuidelijke staten van de VS vestigen. The Double Standard at Work: European Corporate Investment and Workers’ Rights in the American South lijkt wel bedoeld om ook Europese werknemers een algemene achtergrond te geven over de verhoudingen in die zuidelijke staten – de voormalige slavenstaten van Texas tot Virginia over Louisiana, Tennessee, Mississippi, de Carolinas tot Florida, –  want er wordt eerst op zeer bevattelijke wijze een kader geschetst over levensomstandigheden, armoede, vakbondsaanwezigheid, sexisme, minimumlonen (if any), arbeidswetgeving enzovoorts.

Radicalisation Express (Du gaullisme au Black Bloc) is een ontroerend boek van een demonstrant die tot zijn eigen verbazing verwikkeld raakte in de felle protesten tegen de arbeidswethervormingen in Frankrijk, en bijna vermalen werd in de juridische gehaktmolen.