Crisis, Welke Crisis?

Midden
in de vakantieperiode lijkt ineens de paniek van de krantenpagina's te spatten.
De langverwachte 'credit crunch' of 'mortgage mayhem' lijkt losgebarsten als
investeringsfonds Bear Stearns in juli een paar Hedge Funds moet meedelen dat
ze hun geld kwijt zijn. Als eind juli AHMI, de tiende hypotheekverstrekker van
de VS, aankondigt dat het geen leningen meer kan krijgen, kelderen wereldwijd
de beurskoersen.

Er werd
al lang gewaarschuwd voor het instortingsgevaar van de Amerikaanse
hypotheekmarkt. Miljoenen Amerikanen hadden leningen gekregen om huizen te
kopen, zonder dat daar goede garanties tegenover hoefden te staan, zogenaamde
'sub primes'. Die hypotheken zijn vervolgens weer verhandeld, en soms wel vier
keer doorverkocht. Daardoor heeft niemand meer overzicht over de precieze
omvang en de mogelijke effecten van deze financiële zeepbel.

Toen de
eerste fondsen begonnen te wankelen, was de vraag wat het effect zou zijn op de
beurzen. Eerst in de VS zelf. Die gingen steil dalen. En daarbuiten? Het slaat
ras over naar de Aziatische en andere beurzen. Paniek! De centrale banken gaan
wat doen (geld pompen) en de Amerikaanse federale bank verlaagt de rente. Het
werkt (even?). De beurskoersen stabiliseren, in de media vertellen
'deskundigen' ons dat we rustig kunnen gaan slapen. Vertrouw het systeem, het
werkt!

Vraag
niet tegen welke kosten, en wie die eigenlijk betaalt. Piet Grijs rekende in
een column in Vrij Nederland voor dat die centrale banken veel beter hun geld
direct aan de gedupeerde huiseigenaren in de VS hadden kunnen geven, dan was de
crisis ook opgelost. Maar ze pompen het naar de banken: "Dat die armen op
straat moeten gaan slapen, is van geen belang. Maar dat de banken tien miljard
schade oplopen, daar moest nodig wat aan gedaan worden." De Amerikaanse
econoom en publicist Paul Krugman waarschuwde al een jaar geleden voor de bom. Ook hij
wijst op de enige zinnige oplossing: wat doen aan de positie van de vele armen
in de VS: een goede ziekenkostenverzekering instellen bijvoorbeeld, en het
opkrikken van het minimumloon. Vreemd genoeg hoor je dat soort geluiden nooit
bij de economische journalisten van de reguliere media die ineens op mogen
duiken in het gewone nieuws om hun licht over de economie te laten schijnen.
Daar hebben ze het alleen over beurskoersen en rentestanden en herstellend
vertrouwen.

Voor
nieuwe spannende momenten zorgt de (voorzitter van de) Amerikaanse federale
bank (Ben Bernanke), die de knoop moet doorhakken over het al dan niet verder
verlagen van de rentetarieven. De rente werd half augustus al eens verlaagd,
wat een ongebruikelijke (want tussentijdse) maatregel was. Verdere verlaging
zou een nieuwe ingreep zijn, maar paradoxaal ook wijzen op de ernst van de
situatie en misschien wel de paniek vergroten.
In
deze merkwaardige wereld die handelt in virtuele tegoeden gaat het deels ook om
psychologische en emotionele factoren ('vertrouwen in de markt', 'durven banken
geld te lenen').

Wie
moeten we trouwens geloven? De ene helft van de 'deskundigen' loopt te sussen
dat het allemaal normaal is en om een gebruikelijk hikje in de verder gesmeerde
machine gaat. De andere helft
schreeuwt hysterisch over 'armageddon'.

Er is
natuurlijk veel informatie te vinden, over deze kwestie en over economie in het
algemeen. Het merendeel van de bronnen betreft echter zakenmedia, en hun
informatie is gericht op insiders, sterk bevooroordeeld en bijna zonder
uitzondering van het sussende kamp. Wie goed zoekt vindt er zowel informatie die op een verdere
crisis duidt als op een normalisering.

Aan de
ene kant ('breaking news') komen er nu 'geruststellende' cijfers binnen over
tekenen van herstel van de huizenmarkt in de VS. Daar staat tegenover dat
bekend is geworden dat de kredietinvesteringen uit China in de VS veel hoger
zijn dan tot dusver werd aangenomen, en dat de Duitse economie zichtbaar meeschudde
nadat de aardbeving zich in de VS voordeed…

Bij de
reguliere media is het niveau van de informatievoorziening belabberd. Al zijn
er uitzonderingen. Op de website van de BBC staat bijvoorbeeld (gratis) nuttige
informatie zoals deze timeline
en 'Q&A '. Ook dit Amerikaanse tv-programma biedt wat heldere antwoorden (deel twee ). In de Nederlandse
reguliere media is de spoeling uiteraard nog dunner. Een informatieve pagina verscheen op 18 augustus in
het NRC ('De Kredietcrisis in 34 vragen').

Welk
systeem?

Voor de
niet-zakenman is het zo mogelijk nog moeilijker om te begrijpen wat er gaande
is. Opvallend is dat er weinig aandacht voor de crisis (of niet?) is in linkse
hoek, zeker in Nederland. Op de Duitse indymedia kun je nog een handige
uiteenzetting vinden en een
feature over de zaak dat aangevuld
wordt met commentaar en nieuwe informatie. In Nederland is zoiets niet te vinden.

Natuurlijk
is het belangrijk om deze zaken te volgen. Het gaat immers om veel meer dan
alleen de beurskoersen, het betreft de zeer reële internationaal vervlochten
economie. In de VS bijvoorbeeld, raken honderdduizenden mensen dakloos.
Afhankelijk van wie je mag geloven, kan het effect groot zijn. Bovendien zijn
er de afgelopen jaren economische ontwikkelingen geweest waardoor de 'virtuele
geldbellen' enorm gegroeid zijn, waardoor bestuurders niet eens meer weten wat
de situatie is (laat staan dat ze weten wat ze eraan zouden kunnen doen). Zoals
de hedge fondsen, waarover eerder een alarmerend stuk op globalinfo verscheen. Grappig genoeg krijgen juist
deze fondsen een knauw door de kredietcrisis. Hetgeen de vraag opwerpt of het
nu alleen maar zorgwekkend is, of dat er ook positieve kanten aan zitten?

Een
bijkomende reden om aan goede informatievoorziening te doen is dat bij gebrek aan 'linkse' informatie en duiding, conservatieve en/of op complotdenken gebaseerde krachten inspringen
op de bezorgdheid en verwarring bij de burgers en ze alle kanten op
manipuleren.

mocht
je mee willen helpen om dit avontuur goed te volgen, weet je goede (liefst
Nederlandstalige) bronnen voor informatie of artikelen, of wil je zelf
schrijven, dan staat globalinfo daarvoor tot je beschikking (mailadres: info@globalinfo.nl)