De Economie en de echte wereld
Sinds het vorige overzicht over economische perikelen, van half september, zijn er geen wereldschokkende glitches (nvdr: onverwachte output naar aanleiding van een (kort)stondige fout in het systeem) of nieuwe crises bijgekomen. Dat is misschien goed nieuws, maar het betekent ook dat de business as usual doorgaat, lijnrecht richting nieuwe afgronden. Dat er geen nieuwe rampen op economisch gebied te registreren zijn, is gedeeltelijk puur geluk, Zoals in het geval van de door de Tea-partie-feestbeesten binnen de Republikeinse Partij afgedwongen shut down in de VS. Net voordat de deadline voor toestemming van verhoging van het Amerikaanse schuldenplafond verstreek, bonden de teabaggers op 17 oktober in [1]. En dus hoefde de Amerikaanse regering – toch de grootste economie in de wereld – niet te besluiten om zijn binnenlandse en buitenlandse financiële verplichtingen te verzaken. Nu gaat dat circus zich in februari herhalen.
(Geschreven voor het komende nummer van Buiten de Orde)
Wat ook onveranderd bleef, waren de zorgwekkende berichten in de financiële kranten over de instortende groeicijfers van de zogenaamde opkomende markten, China, India en Brazilië voorop. Die groeien nog wel, maar veel minder dan de laatste jaren gewoonlijk was. De experts in de kranten vragen zich af of het gaat om even een dipje, of dat het de voortekenen zijn van een nieuwe mondiale recessie.
Inflatie
De misschien wel meest opzienbarende gebeurtenis was de onverwachte daling van de inflatie in de EU. Lange tijd toonden de Europese bestuurders zich alleen bezorgd over het beteugelen van de inflatie in de eurozone, wat ook de voornaamste taak van de Europese Centrale Bank (ECB) was. Maar nu blijkt die inflatie juist zorgwekkend laag te zijn gebleven (0,8 procent over het afgelopen jaar). Als dat cijfer nog verder zakt, dreigt er zelfs deflatie, dat de prijzen van goederen en diensten dus zakken. In sommige Europese landen is dat al het geval, maar dat zijn dan ook de notoire crisislanden die er volgens de heersende theorie na hervormingen weer bovenop zouden moeten komen. Deflatie zou voor een algehele koopstaking gaan zorgen, waardoor economisch ‘herstel’ een verdere deuk oploopt. Maar ook de lage inflatie van nu zou al ernstige nadelige effecten hebben, vooral voor het wegwerken van de mega-schulden waar alle landen mee zitten. Het heeft ook een negatief effect op bedrijfswinsten en investeringen. Officieel is het streefdoel van de EU een inflatie van zo’n 2 procent, maar dat halen ze dus bij lange na niet.
Vanuit het Amerikaanse ministerie van Financiën wordt de laatste tijd ongekend hard gefulmineerd tegen het Duitse economische beleid (en het Nederlandse, dat navenant is, maar kennelijk te klein om ook op de korrel genomen te worden). Het Duitse handelsoverschot heeft namelijk een recordhoogte bereikt, wat onder meer behaald werd met een berucht lage lonen-beleid, met instemming van de vakbonden. Het is nu (nominaal) groter dan dat van China. Volgens de Amerikanen sleept Duitsland hiermee de economie van de Eurozone naar beneden en daarmee de hele mondiale economie. De oplossing is simpel en verheugend voor loonarbeiders: verhoging van de lonen voert tot een grotere binnenlandse vraag en verlaagt het handelsoverschot omdat exporteren duurder worden. De Wall Street Journal – toch een erg neoliberale zakenkrant – beoordeelt de Amerikaanse beschuldigingen als te gemakkelijk [2]. De Eurocrisis zou namelijk ook aan het beleid van de crisislanden liggen, en het handelsoverschot van Duitsland binnen de EU zou afnemen.
De Commissaris voor Economie van de Europese Commissie, Ollie Rehn, heeft trouwens een eigen blog. In een van de stukjes daar [3] legt de goede man uit hoe hij mooie kansen ziet om het Duitse handelsoverschot om te toveren in een ‘win-win voor Europa’. Of hij zelf gelooft in zijn goednieuwsshow, of alleen propaganda bedrijft, is natuurlijk de vraag maar het is een mooi inkijkje in de denkwereld in Brussel.
0.25 %!
De ECB nam in november, als reactie op de inflatiecijfers en het verder uitblijvend herstel, de opzienbarende beslissing om de rente (over geld dat zij aan banken aanbieden) nog verder te verlagen. En wel naar de surrealistische stand van 0,25% [4]. Sinds de crisis in 2008 uitbrak, heeft de ECB elke keer die rente teruggeschroefd. Die stond aanvankelijk op zo’n 4 % en is nu dus bijna nul. Dit gebeurt allemaal om te proberen banken over te halen om geld voor investeringen in de kwakkelende economie beschikbaar te maken, dat met deze lage rente voor hen bijna ‘gratis’ beschikbaar is. Die banken lenen het vervolgens natuurlijk voor meer uit, want ergens moet het loonzakje voor Gerrit Zalm en de zijnen door gevuld worden.
wat is de volgende stap: een bonus krijgen als ze ECB-gelden benutten?
Het begint hilarisch te worden omdat het niet eens werkt (wel voor die banken natuurlijk, die nog nooit zo goedkoop aan handelswaar konden komen). En internationaal vraagt iedereen zich af wat de volgende stap zal worden: echt 0 procent, of dat ze zelfs toe gaan leggen op leningen en dat banken dus een bonus krijgen als ze ECB-gelden benutten. Het schijnt voor te komen. Internationale deskundologen verwijzen massaal naar de geschiedenis van Japan, dat jarenlang met het probleem zat dat de economie in de min stond terwijl de rentestand bij de Centrale Bank al op z’n allerlaagst stond. Niemand kan zeggen dat het geen interessante tijden zijn voor economie-watchers. En ondertussen heeft de Amerikaanse centrale bank de FED besloten om z’n beleid van massaal geldpompen, in vaktermen QE3, voort te zetten omdat de werkloosheidscijfers in de VS niet genoeg herstellen.
Ook in Nederland
De Nederlandse situatie is nauwelijks anders. Ook hier wordt vooral op export gekoerst en worden lonen relatief laag gehouden om dat te bevorderen. Typerend was de voorpagina van het Financiële Dagblad van 9 november met de kop: ‘Loonmatiging te sterk (economie lijdt schade door rem op salarisstijging)’. Voor de exportpositie zou de lage stand van de lonen niet eens nodig zijn, en het lijdt tot wegzakken van de binnenlandse vraag.
Kun je nagaan wat voor vakbeweging we hier hebben!?
Kun je nagaan wat voor vakbeweging we hier hebben, als ze door de zakenkrant gewezen moeten worden op de noodzaak om hoger loon te gaan eisen. Dat gaat die vakbeweging dan ook eindelijk doen – op 30 november in Utrecht – maar het lijkt erop dat ze kiezen voor een gezellig onderonsje in de Jaarbeurs. De taal die echter in de gratis actiekrant (Koopkracht en Echte Banen) afgedrukt staat is eigenlijk diep triest [5]. Nergens wordt gerept over de noodzaak van een alternatief economisch systeem, en internationale solidariteit (met bijvoorbeeld Grieken of Portugezen) is ook een vergeten begrip geworden. Maar goed, misschien dat er op 30 november een omslag plaatsvindt die binnen die vakbeweging hiervoor weer ruimte creëert..Een goede gelegenheid in ieder geval om daar een antikapitalistisch geluid te laten horen
0,1 procent!
Zo’n economisch groeicijfer doet zijn propagandistisch werk
De nieuwe cijfers van het CBS [6] kwamen op 14 november uit en verdomd: ‘we’ zijn uit de recessie. Na vier kwartalen krimp, groeit de economie! En wel met 0,1 procent; de laagst mogelijke groei die te berekenen is. In het vorige overzicht in Buiten de Orde werd al uitvoerig stilgestaan bij de onzin van dit soort cijfers en de zeer problematische kanten die er aan de belangrijkste index, het BBP zitten. Maar zo’n cijfer doet z’n propagandistische werk en wekt de illusie dat het dus eindelijk weer goed gaat met de Nederlandse economie. De werkelijkheid is natuurlijk anders, en zelfs bij het CBS valt daar wat van te ontdekken. Daar lees je bijvoorbeeld dat ondertussen de werkloosheid weer verder gegroeid is, en wel met 46.000 werklozen ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Investeringen zijn op jaarbasis met 3 % gezakt. Kritische recensies waren zeldzaam maar wel te vinden bij bijvoorbeeld Sargasso [7] en Follow the Money [8].
Brievenbus-belastingparadijs
In juni kwam het witwas-rapport van SEO uit over de Nederlandse brievenbusconstructies en de rol die Nederland speelt als plek voor belastingontwijking door internationale bedrijven. Het onderzoek van SEO [9] werd uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse regering (via de Zuidas-instelling Holland Financial Centre) om de aanzwellende kritiek op het belastingparadijs te pareren. Conclusies van hun onderzoek was dat er niets aan de hand is, dergelijk beleid overal te zien is en het de Nederlandse schatkist ook nog geld oplevert. De kritische onderzoeksgroep SOMO zat er gelukkig bovenop en kwam met veel eerlijker rapporten van onderzoeken waaruit bleek wat de werkelijke kosten van zo’n belastingparadijsbeleid zijn, voor bijvoorbeeld een land als Portugal [10].
En er was op dat gebied ook actie. Een van de vele multinationals die de Nederlandse constructie gebruikt om z’n operaties te kunnen uitvoeren, is het Canadese Eldorado Gold, dat een goudmijn bij Chalkidiki in het noorden van Griekenland bedrijft. Hierdoor wordt een natuurgebied om zeep geholpen waar lokale bewoners zich met hand en tand tegen verzetten. Het bedrijf is gevestigd in een brievenbus aan de Amsterdamse Zuidas, waar op 9 november gedemonstreerd werd tijdens een internationale actiedag [11].
Noten:
[1] NRC 17 oktober 2013: ‘Einde shut down VS – Congres verhoogt schuldenplafond’
http://www.nrc.nl/nieuws/2013/10/17/einde-shutdown-vs-congres-verhoogt-schuldenplafond/
[2] Wall Street Journal 1 november 2013: ‘U.S. Misfires on Germany’
[3] http://blogs.ec.europa.eu/rehn/turning-germanys-surplus-into-a-win-win-for-the-eurozone/
[5]Zie http://www.koopkrachtenechtebanen.nl/
[7] http://sargasso.nl/wvdd/nederland-uit-de-recessie-groei-van-01/
[8] http://www.ftm.nl/exclusive/nederland-recessie-5-grafieken-cbs-groei/
[9] http://www.seo.nl/pagina/article/einde-aan-belasting-paradijs-nederland/
[10] http://somo.nl/publications-nl/Publication_3987-nl
[11] https://www.globalinfo.nl/Nieuws/solidariteit-met-verzet-tegen-goudmijn-in-griekenland.html