Dreigende crisis in staalindustrie

(Foto: @ANⒶkoGMe, Flickr, CC2.0)

De procedures voor staal maken zijn verouderd en daarmee dreigt een crisis in de internationale staalindustrie. Een nieuwe technologie met waterstof biedt perspectieven en is beschikbaar in de vorm van DRI (Direct Reduced Iron) en EAF (Electric Arc Furnace). De omvorming (transitie) van ‘oud’ naar ‘nieuw’ brengt echter problemen met zich mee. Hier een verkennende analyse met behulp van een vergelijking tussen Nederland en Engeland.

Engeland kent drie staalbedrijven. (1)
* Scunthorpe. (2) Ligt aan de Oostkust en omvat één hoogoven en drie oxystaalfabrieken. De kooksfabriek is recent gesloten. De geschatte capaciteit bedraagt drie miljoen ton staal per jaar (mito). Het bedrijf was oorspronkelijk onderdeel van Corus en later Tata, werd in 2016 afgestoten naar British Steel en is nu in Chinese handen.
* Liberty Steel. (3) Ligt in Wales en werkt alleen met EAF en concentreert zich op schrootverwerking, capaciteit ongeveer twee mito. Onderdeel van een groot concern dat in Dubai gevestigd is.
* Port Talbot. (4) In Zuid Wales, onderdeel van Tata Steel, twee hoogovens, één verouderde kooksfabriek en een oxystaalfabriek. Totale capaciteit ongeveer drie mito.
De plannen voor Port Talbot komen overeen met die van Tata Steel Nederland: een vertraagde afbouw van de ‘natte kant’, hoogovens, kooksfabrieken, ertsvoorbereiding en staalfabrieken, uitgesmeerd tot 2050. De staalproductie moet plaatsvinden in EAF’s die voornamelijk staal maken door schrootverwerking. De werkgelegenheid zal afnemen met ongeveer 75 procent! De investeringen zijn groot, de overheid zal moeten deelnemen.

Omvorming dringend

In Engeland speelt een groot energieprobleem. Voor zowel de DRI installatie als de EAF techniek is veel energie nodig in de vorm van elektriciteit en waterstof. Tata Steel stuurt voor Europa aan op schrootverwerking en wil zo investeringen in DRI omzeilen. Voor die installatie is waterstof nodig. Een waterstof fabriek verbruikt erg veel elektriciteit. Groene elektriciteit is in Engeland bijna niet voorradig. Investeringen zijn groot en de omvorming vergt veel tijd.
Het energievraagstuk maakt deel uit van drie problemen om tot Groenstaal te komen: tijd, geld en aansturing.

Analoge wedstrijdklok. De speler links is aan zet (zijn knopje staat omhoog), dus de linkerklok
loopt. De vlag van het rechteruurwerk is bijna gevallen. Arend041, wikimedia.org

Elk jaar wordt in Wijk aan Zee traditioneel vanaf half januari geschaakt op wereldniveau. Het grote toernooi heet tegenwoordig het Tata Steel Schaaktoernooi en ontvangt de beste spelers van de wereld. Alle partijen worden gespeeld met een klok. Een speler heeft voor een partij een beperkte bedenktijd, dat wordt met de klok geregeld. Bij de speler die te veel tijd gebruikt, valt de vlag en verliest hij/zij de partij, ook bij betere vooruitzichten om te winnen. Deze straffende tijdsdruk is van toepassing op de omvorming van traditioneel staal naar Groenstaal. De druk op bedrijven om de omvorming in gang te zetten, is vanuit drie invalshoeken groot. (5)
* Klimaat
Het wereldwijd proces van staal maken, draagt zo’n 7 procent bij aan de totale CO2 uitstoot.
* Gezondheid
Bij staal maken komen ook andere chemische stoffen vrij die een bedreiging vormen voor de gezondheid van mensen.
* Werkgelegenheid
Tata is van plan veel arbeidsplaatsen verloren te laten gaan.

Tijd

Nederland en Engeland zijn relatief kleine spelers met jaarlijks een productie van ongeveer 14 miljoen ton staal. Tata is een grotere speler met India als thuisbasis en een totale capaciteit die zeker zo groot als die van Nederland en Engeland samen. Tata zal de prioriteit, waar het om investeren in Groenstaal gaat, zeker in India leggen. De wereldwijde productie is ongeveer 2.000 mito, waarbij de helft voor de rekening van China komt. Er is wereldwijd iets ‘om te vormen’. (6)

De gedachte om meer met schroot te werken, is vanuit milieuoogpunt een goede suggestie, maar biedt zeker voor de grote staalproducenten weinig perspectief. Het inzamelen van schroot vraagt een enorme organisatie.
De industriestad Jamshedpur in India is de thuisbasis voor Tata Steel met geschat een jaarlijkse capaciteit op 15 mito. Er wordt in die regio veel ijzererts gevonden. De DRI installatie die ijzererts op een milieuvriendelijke manier kan reduceren door de erts van het zuurstof te scheiden, zal voor Tata de reden zijn in India te investeren.
Grote bedrijven als Tata plaatsen de openingszet van de Europese variant niet op het wereldwijde schaakbord. Ze blijven te lang nadenken, terwijl haast is geboden. De partij met de openingszet moet wel gedaan worden, voordat de knop van de klok wordt ingedrukt. Wil Nederland en ook Engeland mee blijven spelen, dan zullen ze zelf in beweging moeten komen, de tijd dringt, actie is geboden, Tata is een sta in de weg.

Schrot voor hergebruik, 1941. Alfred T. Palmer, wikimedia.org

Geld

Ed Conway berekende de vervanging van de hoogovens door DRI voor Port Talbot op 3 miljard Engelse ponden. (7) Daar komen de investeringen voor de EAF’s, zeker 1 miljard per stuk, bij. Er zijn bijkomende kosten, waterstoffabriek, infrastructuur, energie. Een berekening uit de losse pols zegt dat de omvorming van een capaciteit van 6 mito zeker 8 miljard euro kost. Dat komt aardig overeen met de berekening van het bierviltje. (8)
In Engeland voelen ze goed aan, zeker de vakbonden, dat Tata voor een omvorming, naast de schrootverwerking, niet diep in de buidel zal tasten. De bonden pleiten daarom voor een publieke financiering van de omvorming van de staalindustrie. Dat zal uitkomen op zo’n 8 miljard euro en dat is ook voor Engeland veel geld.
Voor Nederland zal het zeker niet minder zijn. Het plan Zeester, waarop de FNV zich baseert, vertrekt voor het totale proces van een vergelijkbaar bedrag; zeker 10 miljard euro voor de groene omvorming van 7 mito staal per jaar. (9) In tegenstelling tot Engeland gaat de Nederlandse vakbond met zijn initiatief voor Groenstaal uit van de financiering door zowel Tata als de overheid. Beide partijen lopen niet over van enthousiasme.
In Engeland en in Nederland gaat het om een omvorming die loopt tot 2050, met een tussenstap ongeveer in 2035. Deze fasering is vanwege economische redenen. Een snelle sluiting van de hoogovens, kooksfabrieken en staalfabrieken betekent geruime tijd omzetverlies. De grote investeringen laten zich zo moeilijk terugbetalen.

Groen investeren. Bron: Freepik.

Dat staal maken een publieke zaak is, staat buiten kijf. Het klimaatnetwerk van de FNV bepleit het fossielvrij maken van de Nederlandse pensioenfondsen die over een beleggingsportefeuille beschikken van ruim 1.000 miljard euro. Groenstaal draagt substantieel bij aan het fossielvrij maken van Nederland en is vanuit dat oogpunt een aantrekkelijk doel voor de pensioenfondsen. Het betreft dan maar 1 procent van hun portefeuille en dat kan afgelost worden voor 2050.

Aansturing

Het plan Zeester zegt over de aansturing:
Maar een kritische randvoorwaarde voor een gezonde doorstart van het staalbedrijf ligt vooral bij de stakeholders in Nederland en Europa. We kunnen daarbij een onderscheid maken tussen de ‘coalition of the needed’, welke absoluut nodig is om het voorgestelde programma door te voeren, en de ‘coalition of the willing’ welke zich inmiddels al positief heeft uitgelaten over het initiatief’.
Het onderscheid tussen belanghebbenden (the needed) en bereidwilligen (the willing) is niet relevant, wel riskant. In het omvormingsproces en in de aansturing moet uitgegaan worden van een bedrijf dat niet meer het oogmerk heeft winst te maken. Het perspectief zou moeten zijn een nutsbedrijf voor staal en energie; het is een groot maatschappelijk belang. Groenstaal moet een zaak worden van het gehele publiek.

Bron: Freepik

Zeester gaat verder:
Na verzelfstandiging zal gekozen moeten worden voor een multi-stakeholders corporate governance model teneinde gedurende de komende decennia een sociaal, duurzaam en innovatief industriecomplex op te bouwen. De ambitie zal zijn te switchen van het shareholders value gerichte Angelsaksische model naar een ‘Nieuw Rijnlands’ model met de daarbij behorende multi-stakeholders policies.
Van een Rijnlands model is echter niets te verwachten.(10) Het predicaat ‘nieuw’ zal daar niets aan veranderen. Dit model leunt te veel op de overheid, het succes van Groenstaal zal daar niet liggen.
Aansturing door de Gemeenschap in een goede benadering, maar er moet dan over de uitwerking stevig nagedacht worden.
Het plan Zeester schiet dan ook tekort:
Nieuw zal zijn dat de governance zich logischerwijs uitstrekt over de gehele industrie cluster van het industrie-complex, zij het met varianten per type activiteit binnen de cluster. In een soort federatieve vorm zullen de contacten ‘naar buiten’ met stakeholders als de overheid, de regio’s, de milieuorganisaties etc. centraal behandeld worden, en zal ‘naar binnen’ de wijze van besturen gedecentraliseerd per deelactiviteit bepaald kunnen worden.
De aansturing kan geen ‘binnen’ en ‘buiten’ kennen, de omvorming is een samenhangend proces dat ook anders denken vraagt: ‘omdenken’. Het succes van Groenstaal zal moeten komen van de actieve participatie door ‘alle belanghebbenden’.

Conclusie. De tijd voor de omvorming dringt, de situatie van het milieu en de gezondheid, alsmede de werkgelegenheid, vormen de noodzaak om snel op een andere manier staal maken; Het kan niet meer wachten en vooruitgeschoven worden. Het geld is er in Nederland, we gebruiken het alleen verkeerd. (11)
Groenstaal is een zaak voor geheel Nederland, staal is nodig, staal is nuttig, staal kan groen, de omvorming kan redelijk snel. Daarover de eerstvolgende bijdrage: van Groenstaal naar Groenstaal Plus.

(1) Ed Conway, Economisch redacteur Sky news. Why the British steel industry is on the brink of extinction – or a green resurrection, 7 april 2023 – sky.com.
(2) British Steel Scunthorpe plant, Global Energy Monitor, gem.wiki
(3) Liberty Steel Group, libertysteelgroup.com
(4) De Correspondent, Staal is onmisbaar én supervervuilend. Hoe ziet een duurzame ijzertijd eruit?, decorrespondent.nl/11473, 21 sepember 2020.
(5) Zie noot 4.
(6) World Steel Association, World Steel in Figures 2023, worldsteel.org
(7) Zie noot 1.
(8) Zie: Tata Steel Nederland naar duurzame energie en staal in Nederland, extra 481-3, 12 maart 2023.
(9) Idem.
(10)Bespiegelingen over de houdbaarheid van het kapitalisme, extra 195, 8 april 2012.