Een weekendje wereldversleutelen

Van 1 t/m 3 december 2006 vond in Utrecht voor de tweede keer het 2.Dh5-festival plaats, dit keer in combinatie met de anarchistische boekenmarkt. Tientallen workshops en ruim 150 bezoekers moeten antwoord geven op de vraag op welke manier activisten en andere wereldversleutelaars effectiever kunnen bouwen aan een andere wereld en hoe de beweging verbreed kan worden en zichtbaarder wordt in de samenleving.

door Heleen de Boer (verschijnt in de volgende Buiten de Orde )

Net als tijdens het eerste 2.Dh5-festival ligt ook nu weer de nadruk op het hoe. Er wordt dus niet gekeken naar waaróm bepaalde acties worden gevoerd of wetgeving of overheidsbeleid niet deugen, maar nagegaan op welke manier je daar het beste je eigen verhaal tegenover kunt zetten of hoe je dingen heeft meest effectief kunt tegenhouden of vertragen. Sommige mensen zien dit als een zwak punt van het festival. Zo zegt een medewerker van Indymedia: “Hierdoor blijf je toch steeds met dezelfde groep mensen. Als je de beweging wilt verbreden, moet je juist meer doen aan bewustwording. Alleen door inhoudelijke discussies te voeren over brede onderwerpen, trek je meer mensen bij de beweging. Veel mensen die hier rondlopen, lopen al vijftien tot twintig jaar rond binnen de beweging. Ik zie weinig jonge mensen, bijvoorbeeld ook weinig mensen uit Utrecht. Er zijn veel mensen die je ook op feestjes tegenkomt.”1

Toch heeft de organisatie heel bewust voor dit concept gekozen. Naar het idee van de voorbereidingsgroep zijn er al genoeg inhoudelijk discussies in Nederland en lukt het desondanks niet om veel nieuwe mensen bij de beweging te trekken. Ook zijn acties lang niet altijd effectief. Juist door eens een keer na te denken en te discussiëren over strategieën, actievormen, methoden en technieken – en door daarnaast via praktische workshops ook bepaalde vaardigheden aan en van elkaar te leren – zou misschien bereikt kunnen worden dat bij acties en campagnes zélf wel meer nieuwe mensen worden betrokken of meer effect wordt bereikt.2

Vijf jaar wereldversleutelen

Het festival wordt geopend met een ‘Alarm-avond’, een afwisselend geheel van filmpjes, presentaties en interviews, waarbij ruim vijftig mensen aanwezig zijn. Belangrijk onderwerp hier, is het protest in de Mexicaanse stad Oaxaca. Begonnen als een protest van studenten en docenten van de universiteit, is dit uitgegroeid tot een breed verzet van de indiaanse bevolking tegen het onderdrukkende Mexicaanse regime. Helaas is de bezetting van een groot deel van de binnenstad inmiddels door leger en politie hardhandig uit elkaar geslagen, waarbij zelfs enkele doden zijn gevallen. Naast foto’s en ooggetuigenverslagen uit Oaxaca worden op de openingsavond filmpjes vertoond over directe acties in ondermeer de VS en Spanje.

Zaterdagochtend begint het inhoudelijk gedeelte van 2.Dh5 met een plenaire bijeenkomst onder de titel ‘Nederland na vijf jaar wereldversleutelen’. Drie sprekers geven hun visie op hoe Nederland er in hun ogen over vijf jaar uit zou kunnen zien en wat daarvoor de komende vijf jaar moet gebeuren. Alle drie benadrukken zij het belang van bijeenkomsten als 2.Dh5, zij het om heel verschillende redenen. Zo vindt Peter van GroenFront! 2.Dh5 niet alleen belangrijk, omdat je samen kunt nadenken over strategieën en om de komende jaren de beweging te versterken en een tegenbeweging op te bouwen, maar ook om skills en vaardigheden van elkaar te leren om crisis en repressie te overleven. Hij ziet Nederland (en de rest van de wereld) namelijk “head first” op een gigantische crisis afduiken en ziet daarin niet alleen bedreigingen (voor bijvoorbeeld het milieu), maar ook kansen. Kansen om in de chaos die ontstaat te werken aan een andere, betere wereld.

Kornee, de tweede spreker, mist binnen de beweging juist een idee over hoe de samenleving anders georganiseerd kan zijn. Hij vindt bovendien dat je de strijd voor een betere wereld vooral ook moet voeren op plekken en binnen structuren waar je het meest aanwezig bent, zoals op je werk of op school. Dat betekent soms wel dat het een eenzame strijd kan lijken, omdat je op die plekken vaak de enige of toch in elk geval een van de weinigen bent die met verandering bezig is. Hij vindt festivals als 2.Dh5 daarom vooral belangrijk omdat je daar contact en steun kunt vinden van andere mensen die ook in hun eigen werk en buurt proberen veranderingen voor elkaar te krijgen. Maar verder zul je het volgens hem toch vooral zelf moeten doen.

Verzet tegen vreemdelingenbeleid

Chris, die nauw betrokken is bij de voorbereiding van acties tegen de G8 volgend jaar in Heiligendamm, zoekt vooral naar manieren om als beweging zelf dingen op de politieke agenda te zetten. Afkomstig uit de Duitse actiebeweging, stoort hij zich in Nederland wel eens aan wat hij noemt ‘de verschrikkelijke consensuele werking van het poldermodel’. Hij ziet het dan ook vooral als uitdaging om het conflict weer terug te krijgen in de Nederlandse samenleving. “Hierbij moet je niet alleen ‘durven dromen’, zoals Kornee aangeeft, maar ook durven nadenken over strategie. Zomaar iets doen, kan soms verkeerd uitpakken. Je moet kijken wat je wanneer doet. Hiervoor zijn platforms nodig en ontmoetingsplaatsen, zoals 2.Dh5. Het is belangrijk om te kijken ‘hoe kunnen we het verschil maken’.” Als voorbeeld noemt Chris het asielbeleid en de bajesboten. “Juist het verzet hiertegen zou je breder moeten kunnen trekken. Er zijn zoveel clubjes bezig met dit onderwerp! Maar men heeft het er niet voor over om bijvoorbeeld twee dagen per maand gezamenlijk te kijken hoe het verzet op een hoger plan kan worden getrokken. De potentie is er wel, maar er gebeurt te weinig mee.” De reeds eerder geciteerde medewerker van Indymedia is het met hem eens: “Mensen gaan steeds meer van actie naar actie, er zijn te weinig langlopende campagnes. Alleen rondom illegalen is er wel enige continuïteit, maar veel meer dan dat mensen met hetzelfde onderwerp bezig zijn, is het ook niet. Er zijn zoveel clubjes mee bezig, maar ze weten niet met elkaar te linken, er zijn geen duidelijke eisen, geen grote uitingen.”

De oproep van Chris is niet aan dovemansoren gericht. Tijdens een workshop over verzet tegen het vreemdelingenbeleid op zondagmiddag, wordt besloten tot de oprichting van een landelijk netwerk. Een voorbereidingsgroep is inmiddels bezig met de organisatie van een dag in januari, waarin allerlei groepen die zich in verschillende plaatsen bezighouden met verzet tegen het asiel- en vreemdelingenbeleid gaan bekijken hoe ze hun krachten kunnen bundelen en elkaar kunnen versterken en ondersteunen.

G8 in Heiligendamm

Het onderwerp waar Chris zelf op dit moment hard mee aan het werk is – de G8 volgend jaar in Heidelberg3 – komt tijdens het 2.Dh5-festival ook meerdere malen terug. Zo is er een ‘grote G8-show’ op zaterdagavond. Er worden niet alleen filmpjes vertoond over acties bij eerdere G8-toppen, maar er is ook volop informatie over de komende G8 in Heidelberg. Waar ligt het, waar zitten precies de hotemetoten, wat is te verwachten aan politie-inzet en -optreden, welke voorbereidingen moet je nemen, waar zullen de actievoerders verblijven, hoe ziet het gebied er uit, et cetera. Er zijn ook mooie affiches die de acties alvast aankondigen. En er is informatie over voorbereidingsbijeenkomsten, juridische hulp en wat verder allemaal handig kan zijn. En daar tussendoor allerlei leuke filmpjes en korte interviews en presentaties van diverse betrokkenen uit Nederland en Duitsland. De zaal zit vol en het enthousiasme is groot. Wel is het interessant om te zien hoe verschillend mensen op bepaalde filmpjes reageren. Zo raakt de een tot tranen toe bewogen door een filmpje waarin op redelijk gewelddadige wijze met politie en politiematerieel wordt afgerekend, terwijl anderen juist de actiemethoden van de ludiekere Army Clowns (ook weer met een workshop aanwezig op het festival) met beduidend meer enthousiasme tegemoet treden.

Gelukkig is ook de actiebeweging zeer divers en heeft ieder zo zijn eigen manier en werkwijze om zich te verzetten. Tijdens de workshop geweldloos actievoeren op zondagmorgen, die ook in het teken staat van de G8, wordt vooral duidelijk dat het van belang is vooraf met anderen over je actiemethoden te praten. Vind je bijvoorbeeld geweld tegen materieel aanvaardbaar of niet en wat versta je dan onder geweld. Uiteindelijk moet je uitkomen op een actie die iedereen ziet zitten. Of als het niet lukt om overeenstemming te bereiken, dan kun je beter twee verschillende acties kiezen. Dat is beter dan dat mensen die er bijvoorbeeld voor kiezen strikt geweldloos te blijven, opeens tijdens de actie geconfronteerd worden met mensen die bijvoorbeeld juist fysiek tegen de politie tekeer willen gaan. Dan krijg je namelijk ter plekke discussie en onenigheid tussen activisten en dat is verspilling van energie die je beter kunt besteden aan acties en verzet tegen de G8.

Tijdens genoemde workshop wordt ook gediscussieerd over de voor- en nadelen van ‘georganiseerd’ naar een top gaan of op eigen houtje aan een dergelijke actie deelnemen. Het gezamenlijk en georganiseerd actievoeren wint het bij de meesten uiteindelijk toch van zelfstandig opereren, ondanks de vrijheid en onafhankelijkheid die je hebt als alleenganger. Zelfs overleg en soms te lange discussies die georganiseerd actievoeren opleveren, wegen volgens de meeste aanwezigen toch op tegen de voordelen als op elkaar kunnen terugvallen, duidelijkheid over wat je kunt verwachten, mensen die weten dat je bent opgepakt of in het ziekenhuis ligt, kortom zekerheid en veiligheid.

Directe actie toen en nu

Een ander onderwerp dat als een rode draad door de tweede editie van 2.Dh5 heen loopt, is directe actie (4). Niet alleen zijn er praktische workshops, zoals de eerder genoemde Army Clowns, een workshop ‘blokkades’ en een workshop ‘bezetten van moeilijke gebouwen’, er is ook aandacht voor historische achtergronden en strategische discussies. In een drukbezochte workshop over de geschiedenis van directe actie worden de aanwezigen geïnformeerd over allerlei acties die in het verleden hebben plaatsgevonden: van mijnstakingen in de jaren ’20, de grote spoorwegstaking in de Tweede Wereldoorlog tot de acties van de Amerikaanse radicale vakbond 'Industrial Workers of the World'. Ook de grondleggers van ideeën en theorieën over directe actie komen aan bod.

In de workshop ‘directe actie: strategie nu’ wordt de campagne rondom de Betuwelijn onder de loep genomen en wordt gekeken op welke manier een actie of campagne van acties beter en effectiever kan worden opgezet. Daarbij is het volgens Peter van GroenFront! allereerst van belang om een analyse te maken van het krachtenveld: welke partijen zijn er allemaal bij een project of beleid betrokken, wie zijn de tegenstanders, waar zitten hun zwakke plekken en vooral: op welk punt kun je succesvol interveniëren. Ook moet je haalbare doelen stellen, om frustratie, teleurstelling of zelfs burn-out bij actievoerders te voorkomen. Zo zijn projecten bijvoorbeeld niet altijd tegen te houden, maar wel te vertragen of – als het heel erg mee zit – enigszins bij te stellen. Je moet er ook over nadenken of je zelf wel of niet een alternatief voor een project wilt presenteren. En tenslotte moet je kijken hoe je de media wilt betrekken.
Dat laatste vindt ook de medewerker van Indymedia heel belangrijk en dit gebeurt volgens hem onvoldoende. “Veel activisten ontkennen het belang van de reguliere pers. Ze sturen vaak geen persbericht en besteden geen aandacht aan het verhaal dat ze willen vertellen. En als ze wel een persbericht sturen, zijn ze vaak niet bezig met het vervolg. Ze sturen gewoon wat rond en kijken maar wat er van komt.” Het feit dat van de twee workshops die op 2.Dh5 over media en de omgang daarmee georganiseerd worden er eentje moet worden afgelast wegens gebrek aan belangstelling en ook de andere workshop niet uitpuilt van de bezoekers, lijkt hem gelijk te geven. Dit is natuurlijk erg jammer, want juist op een goede manier naar buiten treden – via bijvoorbeeld de reguliere pers – kan het effect van een actie of campagne aanzienlijk vergroten. Er valt dus nog wel wat te leren op een volgende editie van 2.Dh5.

Het vervolg

Een ander mogelijk leerpunt dat tijdens de evaluatie aan de orde komt, is dat er op sommige tijden wel heel veel workshops parallel georganiseerd zijn. Hierdoor kunnen aan de ene kant mensen niet altijd naar alles waar ze graag heen willen en hebben aan de andere kant sommige workshops te lijden onder een laag deelnemersaantal. Toch is het ook wel leuk dat er veel te doen is en dat er bijvoorbeeld ook onderwerpen zijn die niet zo heel erg voor de hand liggen. Zo heeft Menno een workshop georganiseerd over ‘psychologie voor wereldversleutelaars’. Menno is na afloop heel tevreden en denkt ook dat dergelijke workshops belangrijk zijn. “Je ziet mensen die een tijd actie hebben gevoerd, op een gegeven moment vaak afhaken. Ik denk dat dit voor een deel komt doordat mensen onvoldoende doorzien door welke dingen ze gedreven worden. Mensen laten zich vaak leiden door mechanismen waar ze zich niet bewust van zijn. Ik geef praktische oefeningen om die onbewuste gedachten op te sporen en om te leren er mee om te gaan. Anders is het gevolg dat je minder intens en minder eerlijk leeft en daaraan gaat de wereld naar de klote. Je moet idealistisch blijven. Als je bijvoorbeeld aan een actie meedoet omdat iedereen het doet terwijl je er eigenlijk niet achter staat, zal op den duur je motivatie verminderen. Dan is het dus belangrijk om het mechanisme van groepsgedrag te ontdekken en je af te vragen wat je daarmee wilt doen. Dat zorgt er denk ik uiteindelijk voor dat minder mensen afhaken. En dat is belangrijk, want mensen met ervaring kunnen anderen veel meegeven.”

Juist dat laatste is ook een van de doelen van 2.Dh5. Er wordt dan ook al hard nagedacht over het vervolg. Een derde editie van het festival ligt voor de hand, maar wat de huidige voorbereidingsgroep betreft, kan dat ook heel goed een keer in een andere stad dan Utrecht. In februari wordt er een evaluatiebijeenkomst georganiseerd, waar ook mensen van buiten de huidige voorbereidingsgroep van hart welkom zijn. En hopelijk kan er dan eind 2007 weer een boeiende en bruisende derde editie van 2.Dh5 worden georganiseerd. Want we hebben nog veel te leren!

Noten:
1.Behalve uit de workshop over vijf jaar wereldversleutelen (waarvan ik zelf het verslag heb gemaakt), zijn de citaten in dit artikel afkomstig uit enkele interviews die Jaap Krater tijdens het festival heeft opgenomen. Daarnaast heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de verslagen en impressies die zijn opgenomen op de website van 2.Dh5.
2.Kijk voor meer informatie over de doelstelling van 2.Dh5, maar ook voor verslagen en impressies van zowel de laatste als de eerste editie van het festival op www.2dh5.nl
3.Meer informatie over de G8 in Heiligendamm, de infotour hierover die nog verschillende plaatsen in Nederland zal aandoen en praktische tips voor demonstraties en acties in Duitsland op: www.dissent.nl
4.Meer informatie over directe actie op www.directe-actie.nl

aanvulling

In het AD/Utrechts Nieuwsblad verscheen op 4 december 2006 het volgende artikel:

Activisten leren van elkaar op festival 2DH5
De kunst van het actievoeren

Ruim 200 actievoerders uit alle delen van het land en Belgie kwamen het afgelopen weekeinde in Utrecht bij elkaar op het festival 2DH5. "Wij willen van elkaar leren hoe je effectief en strategisch actie voert."
ROBIN BRUINSMA
Utrecht – Eerst maar de naam, 2DH5, verklaren. Egbert Wever: "Het is de tweede zet in een potje schaken. Dame gaat naar vak H5, een gewaagde en onvoorspelbare opening. Zo willen wij ook zijn: gewaagd en onvoorspelbaar."
Wever drinkt een kopje koffie in het cafe van het Utrechtse politiek cultureel centrum ACU. Hij is net terug van een van de workshops: "Wij praten over strategieen en effectiviteiten van acties. Ook de geweldvraag komt aan de orde. Hoe ver mag je gaan met geweld? Ondergronds geweld levert niets op, maar als iemand als martelaar de gevangenis in wil, moet dat in principe kunnen. Geweld tegen het individu wijst 99,5 % van ons af, maar gebouwen en bases bezetten, panden kraken en hekken doorknippen, gaan wij niet uit de weg."
De stromingen in de in Utrecht samengekomen actiebeweging zijn geweldloosheid. Maar," zegt Wever, "geweld zit overal in de maatschappij en de neiging om geweld met geweld te bestrijden, zal nooit verdwijnen." 2DH5, een samenscholing van activisten en 'wereldversleutelaars', heeft de onkosten van het 'leerweekeinde' in Utrecht zo laag mogelijk gehouden. Festivalgangers hebben bij mensen thuis, in een kraakpand in Den Dolder en in de Weggeefwinkel geslapen. Het is de bedoeling de manifestatie een langdurig vervolg te geven als aanvulling op het Anarchisten Festival in Appelscha.
Egbert Wever benadrukt nog maar eens de kern van de zaak. "Wij opereren buitenparlementair en pakken kwesties op die de politiek laat liggen."Voorbeelden van recente goed verlopen acties zijn volgens de Utrechter de bezettingen van het Fort Pannerden en een bos bij het Limburgse dorp Schinveld. "In beide gevallen werd een brug geslagen tussen de actievoerders en de burgers. Dat is dus essentieel. Wij moeten de mensen duidelijk kunnen maken waarom wij optreden. En in het directe contact merken zij dan dat wij, ondanks onze kleding en kapsels, ook en vooral hun belang dienen." Waarom de ene actievoerder het jarenlang volhoudt en de ander veel eerder afhaakt, was in Utrecht ook onderwerp van gesprek. Wever: "Ons gaat het niet allen om strategie en effectiviteit, maar
ook om continuiteit."
AD/Utrechts Nieuwsblad 04-12-2006