Geschiedenis Oekraïne: Nestor Machno
In het licht van de huidige ontwikkelingen in Oekraïne moeten we het anarchisme toen en daar niet overslaan. Anarchisme in de zin van bevrijding uiteraard, niet wanorde zoals het kwaadwillig door velen wordt begrepen.
(Door Nico Bakker)
Een centrale figuur in de bevrijdings-beweging daar was Nestor Machno, voluit Nestor Ivanovitsj Michnienko, geboren op 27 oktober 1889 te GoeljaiPolje, in zuidelijk Oekraïne. Gearresteerd in 1908 te Moskou door het tsarisme maakte hij kennis met de Oekraïnse anarchist Arsjinov, die hem bekend maakte met de theorieën van het vrije socialisme. Wat rest is een tumulteuze geschiedenis tot aan zijn dood in Parijs 24 juli 1935.
Na de val van het tsarisme, februari 1917, wierp hij zich op als voorzitter van een boerenbond met de leuzen ‘Land aan de boeren, fabrieken aan de arbeiders’. In Oekraïne werd een regionale republikeinse regering gevormd, de Rada , in contact met de russische burgelijke regering onder Kerenski, gevestigd in Kiev. De oorlog tegen de centrale duits-oostenrijkse- hongaarse mogendheid mislukte, waarna op 7 november 1917 de bolsjewiki aan de macht kwamen.
Na 1919 volgde in Oekraïne een strijd van de Machnovisten tegen de tsaristische legers onder leiding van generaal Denikin en tegen reactionaire Oekraïners onder leiding van Petljoera. Het was intussen duidelijk dat de bolsjewiki Machno wilden gebruiken in de strijd tegen de witgardisten, om hem daarna te likwideren
Libertaire beginselen
De machnovisten waren voor rechten van minderheden, federalisme, gelijkheid voor man en vrouw, evenwicht tussen platteland en stad en voor ‘soevereiniteit der werkenden’ zodat deze niet kon ontaarden in een partijdictatuur.
(Aanvulling GI: Uiteindelijk werd de Machnovshchina in 1921 verslagen en vluchtte Machno met een groep naar Parijs, waar hij in 1934 stierf. In 1926 stelde de groep het manifest Organizational Platform of the General Union of Anarchists op, waarmee het internationale Platform was ontstaan, waarvan nog steeds organisaties bestaan.)
Anton Constandse over Makhno in Parijs (integrale tekst hier)
Impressie van Machno in Parijs, opgetekend door Ida Mett (excerpt)
Hij was klein en fragiel. In werkelijkheid een Oekraïnse boer, sociaal, en een natuurlijk leider. In Parijs, levend met Galina Kuzmenko en dochter, leefde hij in extreme armoede. Velen vonden toen de moed hem scherp te bekritiseren over zijn rol in Oekraïne. Machno was voldoende scherpzinnig in het besef wat er gebeurde. Hij haatte dergelijke criticasters met een wraakgevoel. Maar als iemand hem de waarheid sprak, en eerlijk was, kon hij zich gekwetst voelen, maar innerlijk respecteerde hij zulke mensen. In publiek onderging hij een transformatie als grote acteur, een briljante spreker. In gezelschap echter kon hij moeilijk uit zijn woorden komen. Een ander kenmerk van zijn karakter, wat bijdroeg tot zijn succes bij de massa, was zijn ongelofelijke moed en gedurfdheid. Na zijn dood viel zijn persoonlijk dagboek in handen van twee mensen met wie hij gebrouilleerd was geraakt, zijn vrouw en ´een vriend’ Voline.