Masterclass ‘organiseren’

Radicale progressieve bewegingen hebben de afgelopen jaren sterk aan kracht en invloed ingeboet. In Nederland is dat onmiskenbaar zo op het terrein van arbeid en inkomen. Ondanks haar enorme ledental lijkt de traditionele vakbeweging niet in staat  om gedegen tegenstand te organiseren in deze crisistijden. Ook op het wat bredere economische vlak, bijvoorbeeld als het gaat om privatisering van publieke diensten, is er nauwelijks verzet van betekenis te bespeuren. In buurlanden is dat vaak anders. Onlangs werden vertegenwoordigers van organisaties uit Ierland en Zweden die een linkse radicale praktijk combineren met een basisdemocratisch organisatiemodel uitgenodigd om te vertellen hoe ze dat klaarspelen.

Zweedse strijdbond

De organisaties die het meest prominent aan het woord kwamen op de bijeenkomsten in Gent en Amsterdam, hebben beide een libertaire of anarchistische achtergrond. Toch verschillen ze nogal van elkaar. De Zweedse SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) heeft het meest weg van een echte vakbond. Dirk, uit Stockholm, legt uit hoe ze ontstaan zijn: "We zijn in 1910 opgericht als ‘revolutionaire’ reactie op de grote traditionele vakbond LO.  Er is sindsdien natuurlijk veel veranderd en we waren ooit veel groter dan nu; we hebben zo’n 7000 leden in 75 lokale afdelingen. Eigenlijk ben je lid van de lokale afdeling, en die vormen weer de SAC, het is een federatief systeem. De lokale afdeling kan zijn eigen activiteiten bepalen onder de eigen naam. Maar het aantal leden zegt niet zoveel. We hebben bijvoorbeeld ook een weekblad, Arbetaren, met een oplage van 4000 exemplaren, dat in elke kiosk in Zweden te koop ligt. De invloed daarvan is veel groter dan de oplage doet vermoeden. Wat telt is dat onze leden actief en strijdbaar zijn, vaak naar directe actie als middel grijpt om conflicten met bazen op te lossen en daarin door de bondsstructuur worden ondersteund. We zijn daardoor flink bekend in Zweden. We zijn een ‘strijdende bond’ met anarchosyndicalistische traditie, maar veel leden zijn niet zo politiek, ‘echte’ anarchisten vormen een minderheid. We benutten ook vaak heel reguliere middelen om conflicten te proberen te winnen. Maar we sluiten nooit CAO’s en zijn dus niet gebonden aan beloftes om niet te staken, zoals de andere bonden. Daardoor zijn we vrij om te doen wat we willen. Veel werkenden die dat zien, vinden dat aantrekkelijk. Daarnaast zijn we met veel meer thema’s bezig dan alleen loon en arbeidsomstandigheden."

Amalia, van oorsprong Chileense maar sinds acht jaar in Malmö lid van SAC, vult aan: "De SAC is de enige bond in Zweden die het niet uitmaakt of haar leden legaal of zogenaamd illegaal zijn. Veel conflicten gaan ook over misdaden tegen ‘illegale’ arbeiders. De afgelopen jaren zijn voornamelijk ‘illegale’ Latijns-Amerikanen massaal actief geworden binnen SAC. Ze organiseren zichzelf via het systeem van het register op de arbeidsplek. Bijvoorbeeld een restaurant.  Het register houdt in dat de arbeiders bepalen wat hun minimumvoorwaarden zijn aan loon en arbeidsomstandigheden. Als een werkgever zich daar niet aan houdt, krijgt hij problemen. En dan worden ze natuurlijk ondersteund door SAC en hun leden." Er worden filmpjes getoond van felle blokkades van een restaurant waar iemand ontslagen was die protesteerde tegen het te lage loon. De blokkeerders hebben keurige SAC-vestjes aan en gedragen zich rustig maar worden hard door de politie belaagd, die ze een voor een met pepperspray volspuit en wegsleept. "We zijn twee weken lang elke dag teruggekomen, tot we gewonnen hadden. Of soms gaat de zaak dan dicht, de keus is aan de eigenaar".

Ierse arbeiderssolidariteit

De Ieren van de Workers Solidarity Movement (WSM) hebben een stuk minder grote structuur te vertegenwoordigen. Maar wel een heel helder verhaal over de uitgangspunten. Gavin: "We zijn in 1984 opgericht in Dublin en Cork als een zogenaamde platformistische  organisatie. Dat betekent dat we volgens de uitgangspunten werken van het  platform dat anarchisten uit de Oekraïne in ballingschap in de jaren ’20 oprichtten. Uitgangspunt is dat onze leden over een aantal belangrijke zaken overeenstemmen: eenheid van theorie en tactiek, gemeenschappelijke actie en federalisme". "Over  ingrijpende thema’s nemen we een gemeenschappelijk standpunt in, we schrijven een tekst en bewerken die net zo lang tot we het eens zijn," vult Paul aan. "Je mag natuurlijk je eigen mening hebben over allerlei andere zaken, maar dan doe je dat op persoonlijke titel. Deze praktijk is bij ons ontstaan omdat toen we ons oprichtten we nog midden in de burgeroorlog zaten. Het was belangrijk om een duidelijke stellingname te hebben over het nationalisme en de republikeinse kwestie en zaken als abortus." WSM heeft alleen actieve leden, en dat zijn er nu een stuk of 80. Gavin: "We zijn vaak actief binnen bestaande bonden en proberen daar anarchistische uitgangspunten en directe actie te propageren. Ons idee is dat er geen ‘net kapitalisme’ bestaat en dat we een anarchistische samenleving willen, en dat daarvoor klassenstrijd nodig is. Maar om die te bereiken moeten genoeg mensen daar aan mee willen doen. Dus moet je ze in contact brengen met anarchistische ideeën en praktijk."

Meer dan brood alleen

Net als de SAC staart de WSM zich niet blind op loonstrijd. Paul: "We willen een heel andere samenleving. We ondersteunen campagnes tegen privatisering of onrechtvaardige belastingen. Toen ze een algemene regressieve belasting op de vuilnis wilden instellen, de bintax, hebben we blokkades van vuilniswagens georganiseerd en we zijn de bevolking van Rossport gaan ondersteunen in hun strijd tegen Shell. Die wil daar een raffinaderij in hun achtertuin neerzetten waar ze fel tegen zijn". Leden van SAC zijn ook altijd in groten getale terug te vinden op globaliseringsdemonstraties. Dirk: "Op de 1e mei en bij allerlei demonstraties zie je vaak een groot anarchosyndicalistisch blok waar veel SAC-leden in meelopen, te herkennen aan de zwartrode vlaggen."

Een andere overeenkomst is dat beide organisaties niet aan proselitisme doen, waar veel radicaallinkse organisaties mee behept zijn. "We vragen soms wel mensen die we hebben leren kennen en waarvan we denken dat ze veel gemeenschappelijk hebben, om lid te worden. We hebben ook wel onze bladen en zo, maar daar staat voornamelijk onze visie op verschillende zaken in. We moeten het hebben van het goede voorbeeld; als mensen zien dat we ergens actief zijn omdat we erin geloven, en niet omdat we hun zieltjes willen winnen, kunnen ze belangstelling voor onze club krijgen en naar vergaderingen komen. Het gaat ons er niet om zoveel mogelijk leden te hebben, maar mensen die weten wat ze willen en daar naar handelen." Amalia van de SAC begrijpt de vraag uit het publiek aanvankelijk niet, over hoe ze mensen organiseren. "We organiseren mensen niet, dat moeten ze zelf doen. We geven  wel informatie, ook in de talen van immigranten, zodat ze weten dat we bestaan, maar ze worden pas overtuigd als ze zien dat we echt strijd leveren". "Het enige dat we ze verder bieden is de structuur" zegt Dirk. "Plaatselijke afdelingen hebben vaak een lokaal, dat kunnen ze gebruiken om te vergaderen, ze kunnen er advies krijgen en wat geld als ze dat nodig hebben. En natuurlijk de solidariteit van de andere leden, de voornaamste kracht van onze organisatie."

Wat SAC en WSM ook delen, is dat ze zich niet in de eerste plaats afzetten tegen de reguliere gematigde vakbonden. Dirk: "We hebben er natuurlijk vaak kritiek op en zijn ooit notabene ontstaan as radicale afsplitsing. Maar de ideologische scherpslijperij staat niet centraal, het levert weinig op om de hele tijd de concurrentieslag met hen aan te gaan. We laten gewoon zien hoe het anders kan, dat is vaak duidelijk genoeg." Dit wijkt verfrissend af van de praktijk van veel anarchosyndicalistische groepjes, die vaak vooral lijken uit te blinken in het neersabelen van de rest van de vakbeweging. Ook bij de WSM wordt zo gewerkt. "Natuurlijk nemen we geen blad voor de mond als vakbonden een vervelende rol spelen bij een bepaald conflict, maar dat is nooit onze focus. We zien onszelf ook niet als een pure vakbond, maar als een revolutionaire politieke organisatie. Veel van onze leden zijn ook actief binnen reguliere bonden.  Het probleem van die bonden is dat ze hierarchisch zijn en bureaucratisch, maar dat weet je van tevoren, we zullen niet snel een poging tot afsplitsing beginnen of ondersteunen. In de praktijk maakt dat de positie van de arbeiders bij een conflict vaak eerder zwakker. Maar wel zullen we altijd het recht benadrukken van de afzonderlijke arbeiders om zelf over hun eigen belangen te kunnen beschikkenhttp://www.unric.org/". (Zie ook het ‘position paper” van WSM over de vakbeweging)

Het klinkt allemaal verdacht eenvoudig. Toch bestaat iets dergelijks in Nederland niet. Al is daar de Vrije Bond, die de ruimte biedt voor ondersteuning voor dergelijke gevallen maar op syndicaal gebied de laatste jaren weinig heeft laten zien. Op de volgende pinksterlanddagen (29 mei -1 juni) wordt de discussie voortgezet.

Aanvulling:

De middag in MKZ waar SAC en WSM hun verhaal vertelden, werd begonnen met een uitgebreide inleiding over ‘revolutionair syndicalisme’ door historicus Bert Altena.

Bert Altena eindigde zijn exposé met wat conclusies en aanbevelingen voor bewegingen die voortborduren op het aloude anarchosyndicalisme. De theorie moet nodig aangepast worden, en ook oog hebben voor ontwikkelingen op het gebied van technologie, globalisering en de lessen van eerdere pogingen om de economie te plannen. Ook zou er goed gekeken moeten worden naar het wel en wee van de moderne welvaartsstaten, en de rol die arbeid en de arbeidsplaats tegenwoordig spelen. Ook zou er beter nagedacht moeten worden over de mate van welvaart die we samen zouden willen handhaven.

De powerpoint met gegevens die Bert Altena bij zijn lezing gebruikte, is hier te vinden.

Verder zijn filmfragmenten van de middag op youtube te vinden:
hier: (inleidingen) , en hier: WSM  deel 3: CNT-AIT en SAC en vier: SAC
Zoals daar te zien, was er ook een vertegenwoordiger van de Franse bond CNT-AIT op de middag aanwezig die kort hun visie vertelde.

Op internet zijn verder vele filmpjes te vinden van acties van SAC-afdelingen in Zweden, waarvan een deel ’s avonds vertoond werd.

SAC: http://www.sac.se/en/
WSM: http://www.wsm.ie/
Gereedschapskist ‘organiseren’: http://libcom.org/organise
Vrije Bond: link
Pinksterlanddagen.
2.Dh5