Opstand tegen biobrandstof in Brazilië

Dit artikel is geproduceerd door Censa

Tijdens het bezoek van de Amerikaanse president Bush aan Brazilië (op 9 maart, GI)
hebben duizenden arme, boeren-leden van de internationale beweging Via
Campesina en de Braziliaanse Beweging van Landloze Boeren Arbeiders (MST) grote
geweldloze bezettingen uitgevoerd van multinationale agrobusiness-bedrijven in
het hele land. Negenhonderd vrouwen hebben de Cevasa ethanoldistilleerderij in
Sao Paulo bezet. Volgens een persverklaring die Via Campesina naar buiten
bracht, was het protest gericht tegen "het voorstel van de regering van de
VS dat voordeel zou bieden aan de grote ethanolbedrijven in Brazilië, wat niet
in het belang is van de meerderheid van de Braziliaanse bevolking." Cevasa
is de grootste producent van suikerriet in Brazilië en afgelopen jaar werden 63
procent van haar aandelen opgekocht door het in de VS gevestigde bedrijf
Cargill.

Andere
bezettingen waren van papierpulpfabrieken in Rio Grande do Sul die het bezit
zijn van Stora Enso Oyj uit Finland, en Votarantin en Aracruz van Brazilië. Al
deze acties waren er om te protesteren tegen een model van economische groei
door middel van geïndustrialiseerde landbouw voor de export. De sociale bewegingen
en hun sympathisanten in de civiele maatschappij, stellen dat een stijging van
de landbouwexport misschien het BBP-cijfer van Brazilië zal opkrikken, maar dat
het vooral groeiende armoede en marginalisering voor de armen op het platteland
zal betekenen door concentratie van land, ecologische vernieling, werkloosheid
en uitbuiting van arbeid. Volgens de persverklaring van Via Campesina wordt er
per elke 100 hectare suikerriet (waarvan ethanol gemaakt wordt) slechts een
baan gecreëerd, terwijl op kleine (gezins)boerderijen zo'n oppervlakte 35 banen
betekent. In Brazilië wordt de agrobusiness (de geïndustrialiseerde landbouw)
beheerst door een handjevol multinationale bedrijven die meer en meer grond in
Brazilië opslokken en daarbij steeds meer arme plattelanders verdrijven naar de
toch al uitpuilende stedelijke centra.

De
organisatoren van de bezettingen wezen er nadrukkelijk op dat ze geen kritiek
hebben op het product ethanol zelf, maar wel op het model dat de producenten
opgelegd wordt; grootschalige geïndustrialeerde productie voor export
naar het Mondiale Noorden (met name de VS), geheel beheerst door multinationale
agrobedrijven. Op een persconferentie die gehouden werd door Via Campesina, de
MST, de Centrale Unie van Arbeiders (CUT) en de Pastorale Land Commissie (CPT)
van de Katholieke Kerk, vertelde Bisschop Balduino dat "het verdrag tussen
Brazilië en de VS voor de bevordering van ethanol sinister is. Het zal alleen
maar dood brengen, marginalisering, armoede en vernietiging van het milieu omdat
het de belangen van de grote multinationals beschermt".

Ethanol
rukt op als middel van machtige kapitaalsbelangen om te fuseren en zich te
versterken. Joao Pedro Stedile van de Landelijke Coördinatie van de MST en Via
Campesina, verklaarde "Bush kwam naar Brazilië als boodschappenjongen van
de multinationale bedrijven, de agrobusiness bedrijven, de oliebedrijven en de
autobedrijven die de controle over biobrandstoffen willen hebben". George
W.'s broer, gouverneur van de Staat Florida Jeb Bush, werd onlangs benoemd tot
medevoorzitter van de Inter-Amerikaanse Ethanol Commissie (IEC), die als doel
heeft om "het gebruik van ethanol te bevorderen in de brandstofmarkt van
het westelijk halfrond." De andere voorzitters zijn Roberto Rodriguez,
president van de Hoge Raad van Agrobusiness van Brazilië en Luis Alberto
Moreno, president van de Interamerikaanse Ontwikkelings Bank. De vorming van de
IEC onderstreept de alliantie die ontstaat tussen het Amerikaanse en
Braziliaanse petro- en agrokapitaal, en verklaart waarom het huidige discours
over ethanol als hernieuwbare en duurzame vorm van energie in zulke neoliberale
termen plaatsvindt, die simpelweg blind is voor de rampzalige gevolgen van dit
model voor de maatschappij en het milieu.

De
sociale bewegingen en hun aanhangers stellen voor dat de Braziliaanse
ethanol-productie in handen komt van kleine boeren, als onderdeel van een
divers landbouwsysteem waarbij de lokale voedselproduktie voor Brazilianen
prioriteit krijgt. Dat zal een garantie bieden voor land, levensonderhoud en
werk voor de armen op het platteland. Brazilië zou zich moeten richten op
productie van ethanol voor haar grote binnenlandse markt – niet om de
consumptie in de VS te voeden.

Ondanks
de omvangrijke protesten en verzet ertegen van precies die delen van de
maatschappij die Lula hielpen om in 2002 aan de macht te komen, en die hem
afgelopen oktober voor een tweede termijn herkozen, werd er een verdrag tussen
Brazilië en de VS getekend over gezamenlijk onderzoek en samenwerking in het
vergroten van de ethanol-produktie, export en handel als een mondiaal product.
Het verdrag wijst erop dat Lula samenwerkt met Bush en de agrobusiness om
ervoor te zorgen dat de productie in handen blijft van grote kapitaalsbelangen
terwijl de arme plattelandsbevolking steeds verder verarmt. "Er bestaat
momenteel geen landbouwhervorming meer, alleen agrobusiness," verklaarde
Bisschop Balduino. "Vergis je niet, dit verdrag zal alleen de
multinationals en de elite ten goede komen."

Desondanks
heeft de kreet van weerstand die naar buiten kwam door de bezettingen van Via
Campesina en de MST gedurende het bezoek van Bush, nationaal en internationaal
veel weerklank gekregen en werd ook de vastberadenheid van de sociale
bewegingen erdoor versterkt. De MST is vastbesloten om de regering Lula het
hoofd te bieden en voert de landbezettingen op, waarbij ook land bezet wordt
dat benut zou kunnen worden voor ethanolproductie. Volgens Joao Pedro Stedile
van de MST "steunt de regering Lula het model van landbouwproduktie die
bekend staat als agrobusiness waarbij een verbond bestaat tussen de
landbezitters en de transnationale bedrijven. Dit zal eerder vroeg dan laat een
reactie van de bevolking te voorschijn roepen".