Over het handelsverdrag tussen EU en VS en waarom verzet vanuit de vakbeweging hiertegen noodzakelijk is

(Oorspronkelijk verschenen op de website van tie-Nederland)

Dus een belangrijke reden voor vakbonden en vakbondsleden om zich druk te maken over dit verdrag. Het gaat hier om het zogenaamde Trans Atlantische Handels- en Investering Partnerschap ( Transatlantic Trade and Investment Partnership) ook wel afgekort als TTIP. Als dit handelsverdrag een feit wordt, ontstaat hiermee het grootste handelsblok ter wereld.

Achter gesloten deuren

Afgelopen 30 september organiseerde Abvakabo FNV een actualiteitencollege over dit verdrag met als belangrijkste vraag waarom we ons als vakbondsleden/activisten, en werknemers in het algemeen, over dit verdrag druk zouden moeten maken. Ten eerste vinden onderhandelingen over de inhoud van dit verdrag plaats achter gesloten deuren. Topdiplomaten van de Europese Commissie en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven maken nagenoeg alle beslissingen. Europarlementariër van de Socialistische Partij Anne Marie Mineur was aanwezig op de bijeenkomst. Zij legde uit hoe zij, nota bene als lid van de handelscommissie, bijna geen informatie krijgt en inspraak heeft over de onderhandelingen. Ze krijgt deze informatie alleen ter kennisneming voorgelegd en mag deze niet delen met anderen.  Jan Pronk, één van de andere sprekers tijdens de bijeenkomst, gaf duidelijk aan dat deze manier waarop het akkoord uit onderhandeld wordt, op zichzelf al een reden is om ertegen te zijn. Het is een regelrechte aanslag op democratische principes waarbij de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven via machtige lobby’s hun agendapunten (en dus hun belangen) in kunnen brengen maar waarbij de ‘gewone burger’ uit de EU, hun vertegenwoordigers en maatschappelijke organisaties zoals de vakbonden, nagenoeg niets te zeggen hebben.

Luchtkastelen

Dankzij een aantal Europarlementariërs die informatie hebben ‘gelekt’ weten we echter inmiddels iets meer over de inhoud van het verdrag. En dat belooft niet veel goeds! Onderhandelaars en andere voorstanders van TTIP houden ons voor dat het handelsakkoord voor de gewone burger veel voordelen zal opleveren. Het zou tot honderden miljarden aan extra economische groei en miljoenen nieuwe banen opleveren. Ook de Nederlandse minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, stelt dat TTIP voor Nederland duizenden nieuwe banen zal creëren. Voormalig  minister van Ontwikkelingssamenwerking Jan Pronk heeft hier echter een geheel andere mening over. Hij stelt dat de economische modellen die zijn gebruikt om dit te berekenen uiterst onbetrouwbaar zijn.  Pronk stelt dan ook: “de modellen zijn gebaseerd op dromen, het handelsverdrag is daarmee een luchtkasteel”.

Pulpbanen

Zelfs de voorstanders van TTIP geven aan dat het vrijhandelsverdrag op korte termijn werkeloosheid zal opleveren in een aantal specifiek sectoren. Er is berekend dat het zou gaan om tussen de 430.000 en 1,1 miljoen werknemers die in Europa (tijdelijk) werkloos zullen worden. De voorstanders van TTIP zeggen dat deze werkelozen op termijn weer een baan zullen krijgen doordat er in andere sectoren werkgelegenheid zal ontstaan. Dit is echter nog maar zeer de vraag. Als je voor bepaald werk bent opgeleid is het over het algemeen moeilijk om in een totaal andere sector aan werk te komen: dat vergt veel tijd en geld (voor bijscholing bijvoorbeeld). Daarnaast is het vooral voor de lager opgeleide en oudere werknemers vaak moeilijk om van vakgebied te veranderen: werkgevers staan nu al niet in de rij om oudere werknemers aan te nemen. Mochten werkgevers nog meer macht krijgen door dit handelsverdrag dan is het waarschijnlijk dat dit erger in plaats van beter zal worden. Verder kun je je ook afvragen wat voortype banen er voor de verdwenen banen zal terugkomen. In de woorden van Roeline Knottnerus (SOMO, TNI) zal het hierbij toch vooral gaan over een toename in ‘pulp banen’ gaan: tijdelijk, flexibel; o- uren. Kortom: nog een verdere afbraak van werkzekerheid. 

Neerwaartse spiraal

Een van de afspraken binnen TTIP zal zijn dat de regelgeving omtrent onder andere arbeidsnormen, milieunormen,veiligheidsnomen en consumentenbescherming tussen de VS en de EU gelijkgesteld moeten worden. In de praktijk zal dit betekenen dat op veel gebieden de Europese standaarden waardeloos zullen worden. In de VS is het namelijk een stuk slechter gesteld met de arbeidsvoorwaarden, sociale zekerheid, vakbondsrechten en pensioensvoorziening. Om Amerikaanse investeerders binnen de poort te krijgen en te houden is de kans groot dat er een neerwaartse druk op onze arbeidsvoorwaarden zal ontstaan. Bovendien, wanneer producten die onder slechtere arbeidsomstandigheden en milieustandaarden geproduceerd worden vrijelijk worden toegelaten tot de EU markt, zullen bedrijven in ons land gaan pleiten voor het bijstellen van bestaande normen;  naar beneden wel te verstaan. Sterker nog: in documenten over TTIP wordt de Europese arbeidswetgeving expliciet genoemd als belemmering die vrijhandel  tussen de EU en de VS in de weg staat[1]. Hiermee wordt het maatschappelijk belang ondergeschikt gemaakt aan handel.

Overheden ‘in het gareel’ door investeringstribunalen

Onder TTIP zullen bedrijven het recht krijgen om overheden aan te klagen in het geval zij vinden dat nieuwe wet- en regelgeving hun winstcijfers negatief zal beïnvloeden. Zij kunnen voor een internationaal ‘investeringstribunaal’ (Investor- State- Dispute- Settlement, ISDS) tientallen tot honderden miljoenen euro’s schadeloosstelling eisen. Er zijn verschillende voorbeelden van multinationals die enorme bedragen claimen van overheden omdat wetgeving (die dient om het milieu en werkenemers te beschermen) ten koste zou gaan van hun winstmogelijkheden. Zo eist het energiebedrijf Vattenfall een bedrag van 3,7 miljard euro van de Duitse overheid wegens het besluit om nucleaire energie af te bouwen en klaagt tabaksfabrikant Philip Morris de Australische overheid aan voor miljarden dollars om de regel dat alle sigaretten verkocht moeten worden in merkloze verpakkingen. Een ander voorbeeld is het Franse bedrijf Veolia dat een aanklacht heeft ingediend tegen Egypte vanwege inspanningen van de overheid daar om het minimumloon te laten meegroeien met de inflatie. Alleen al het dreigen met zulke schadeclaims – die betaald moeten worden uit belastinggeld – kan al voldoende zijn om een rem te zetten op maatregelen die vanuit het oogpunt van het bredere maatschappelijke welzijn wel wenselijk worden geacht.

Verzet vanuit vakbonden

Vanuit de vakbeweging klinkt er al het nodige verzet tegen TTIP. De Europese Vakcentrale (ETUC), waar ook FNV lid van is, heeft felle kritiek op verschillende punten van het akkoord[2]. Als belangrijkste punt wijst de ETUC op de grote waarschijnlijkheid dat de arbeidsomstandigheden na TTIP sterk zullen verslechteren in Europa. Het is belangrijk ons te realiseren dat in de VS de internationale standaarden van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) niet worden erkend en fundamentele arbeidsrechten regelmatig worden geschonden. Om concurrerend te kunnen blijven zal dit onder TTIP hoogst waarschijnlijk ook in Europa de nieuwe realiteit worden. Volgens de presentatie van Knottnerus (SOMO, TNI) stelt de ETUC dan ook dat “TTIP must ensure that all parties adopt, maintain and enforce the eight core conventions of the International Labour Organization for all workers, as well as the Decent Work Agenda, and that those minimum standards set a starting point for regular improvements that are built into the architecture of the agreement”. Niet alleen de ETUC, maar ook in andere landen wordt er vanuit de vakbeweging fel geageerd tegen TTIP. In Groot-Brittannië[3], België[4] en Duitsland[5] spreken de grote bonden zich uit tegen het verdrag. De TUC uit Groot Brittannië is het meest sceptisch en stelt dat “aangezien vrijhandelsverdragen zoals de TTIP worden  onderhandeld door het bedrijfsleven zullen ze vooral hun belangen voor winstmaximalisatie dienen, niet de belangen van de arbeiders”. Ook de grote Duitse Metaalbond IG-Metal is faliekant tegen TTIP[6].

Vakbeweging Nederland en TTIP.

Vanuit de Nederlandse vakbeweging blijft het vooralsnog wat stil. De FNV schaart zich wel achter een aantal kritische verdragen van Mondiale Vakbondskoepels zoals ETUC en PSI[7]. George de Roos, medewerker internationale zaken van de Abvakabo FNV gaf aan dat binnenkort een verklaring van de Nederlandse vakbeweging over TTIP besproken zal worden in het FNV ledenparlement. Ook is het actualiteitencollege over dit thema een eerste stap in de goede richting. Gezien het besluitvormingsproces over TTIP en de bovenbeschreven ernst van de zaak moeten de stappen echter harder gaan en groter zijn. Het maatschappelijk verzet tegen TTIP groeit. Voornamelijk het ISDS mechanisme begint een breekpunt te vormen in de onderhandelingen. De Franse en Duitse minister voor Handel hebben al aangegeven dat dit ISDS wel eens een breekpunt kan zijn voor hen. Onze eigen minister Ploumen houdt tot nu toe echter voet bij stuk en bagatelliseert de risico’s van TTIP. Nu is dan ook het moment om vanuit de Nederlandse vakbeweging een sterk tegengeluid te laten horen. Met TIE-Netherlands zullen we ons steentje bijdragen in het verzet tegen TTIP, o.a. door te informeren en aanwezig te zijn op de komende demonstratie tegen TTIP op 11 oktober in Amsterdam (Lot van Baaren, hoofdbestuur Abvakabo spreekt daar ook). Kom ook en laat je horen tegen TTIP!

Voor dit artikel hebben we, naast de informatie uit het Abvakabo actualiteitencollege, gebruik gemaakt van o.a. de publicatie Feiten of Fabels (zie link hieronder) en van de presentatie die ons is opgestuurd door Roeline Knottnerus.

Links actie-sites en meer informatie over TTIP:

–Feiten of fabels. 7 fabels over TTIP.

–Handelsdossier van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen

–De presentaties tijdens het actualiteitencollege van Abvakabo.

–Globalinfo

–Coorporate Europe Observatory (engels)

–Stop TTIP Platform