Stellingen voor de feministische staking: het potentieel van de feministische staking uitbouwen

Door AG (= werkgroep) Feministischer Streik Kassel, vertaling Kees Stad, voor komende nummer van Buiten de Orde)

“… Stakingen en massabewegingen die hebben gevochten voor verbeteringen in onze leef- en werkomstandigheden maken deel uit van onze geschiedenis. Toch lijkt het vandaag de dag, in het mondiale Noorden, moeilijk voor te stellen, bijna onmogelijk, om zulke sociale bewegingen weer verenigd de straat op te zien gaan. Het neoliberale kapitalisme met zijn individualisme en het daaruit voortvloeiende isolement heeft hiervoor gezorgd. Maar om te overleven ondermijnt dit patriarchale kapitalisme de wortels van zijn – en onze – reproductie. Onze planeet staat op de rand van klimaatinstorting, depressies en burn-outs zijn aan de orde van de dag, sociale infrastructuur – zoals ziekenhuizen – wordt geprivatiseerd en onderworpen aan winstbejag. Onderwijs, zorg en verpleging moeten ofwel betaald, onder tijds- en prestatiedruk en in de meest precaire omstandigheden, ofwel onbetaald in schaarse vrije tijd – vooral door FLINTA, die vooral in (slecht) betaald zorgwerk vaak ook een migratieverleden hebben of in bijzonder kwetsbare levenssituaties verkeren. Het lijkt vaak alsof we niet veel opties hebben om ons te verdedigen tegen wat ons wordt aangedaan. (FLINTA is een in Duitse linkse kringen veel gebruikte afkorting die staat voor (vertaald) ‘vrouwen, lesben, inter, niet binaire en a-gender personen’ (vert.)

Maar een blik op onze geschiedenis en ook op de huidige feministische strijd in het Mondiale Zuiden laat ons zien dat we sterk zijn als we het isolement kunnen overwinnen! Omdat de crisis van onze tijd een reproductiecrisis is, moet ons antwoord feministisch zijn. We kunnen hoop putten uit Polen, Spanje en Argentinië en leren wat er gedaan moet worden. Onze stellingen zijn een poging om te laten zien waarom de feministische staking de strijdverklaring is die we nu moeten uitdragen – en hoe we kunnen beginnen…”

De stellingen hieronder komen voort uit een langdurig proces van analyse van het potentieel en de mogelijkheden van politieke feministische stakingen, evenals de valkuilen en feitelijke pogingen om ze in het verleden uit te voeren. Door discussie en debat hebben we veel geleerd – vooral over onszelf en onze doelen. We hopen dat de stellingen die ontstaan zijn ook andere groepen en mensen een basis voor discussie kunnen bieden. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat elk pamflet, hoe goed doordacht ook, hiaten, misvattingen en hopelijk ook enige controverse zal bevatten. We kijken er daarom naar uit om te discussiëren met iedereen die andere perspectieven, nieuwe inzichten, sterke tegenargumenten of kritiek inbrengt die ons samen vooruit helpen. Het is tenslotte een gemeenschappelijke feministische toekomst waar we naar streven!

Stelling 1: Als feministische stakingsbeweging in Duitsland bevinden we ons in een fase van halve desoriëntatie. Het zwabberen van de ene actie naar de andere leidt ertoe dat onze middelen opraken zonder dat we echt een plan hebben van waar we heen willen en hoe we onze doelen kunnen bereiken.

En dus rijst na 8 maart steeds weer dezelfde vraag: Wat nu? We komen bij van de stress en spanningen van de voorbereidingen voor de demo, doen het hele jaar door een of twee andere activiteiten en beginnen dan in november weer met de voorbereidingen voor de demo van 8 maart. En dat doen we elk jaar opnieuw. We zijn niet erg gefocust, soms doen we dit en soms dat. Ons motto is meer “Het belangrijkste is dát we iets doen” dan dat we geloven in serieuze verandering en een concreet idee hebben van wat we willen. Hierdoor kan de feministische beweging groeien, maar het blijft onduidelijk waar we eigenlijk heen gaan.

Stelling 2: In de afgelopen jaren heeft de feministische beweging een antikapitalistische oriëntatie gemist. Binnen het bestaande systeem kan de bevrijding van FLINTA echter niet bereikt worden. Daarom moeten we samen kiezen voor een queerfeministische klassenpolitiek voor de bevrijding van alle genders voorbij het kapitalisme!

Feminisme is modieus geworden: H&M verkoopt T-shirts met de tekst “De revolutie is vrouwelijk” en tijdens Pride Month worden regenboogvlaggen buiten de winkels gehesen. Dit maakt ons boos omdat het laat zien hoe feministische zorgen worden geïntegreerd in het kapitalistische systeem. We hebben daarentegen een honderd procent antikapitalistisch feminisme nodig, omdat een liberaal feminisme nooit gewelddadige relaties achter zich zal laten: We moeten daarom besluiten om liberale feministen rechts te laten staan als ze niet overtuigd kunnen worden om te vechten voor een volledige verandering van relaties. Dit kan pijn doen, maar niet zoveel als het eeuwige volharden in de gewelddadige beperkingen van het heden. De dwangmatige creatie en instandhouding van gender binariteit, de wereldwijde Noord/Zuid kloof en de uitbuiting van zorg en zorgarbeid zijn de fundamenten van de kapitalistische productiewijze. Patriarchaat en kapitalisme zijn structureel met elkaar verbonden en kunnen daarom alleen samen overwonnen worden. Daarom: Voor een progressieve queerfeministische klassenpolitiek!

Stelling 3: De stakingsbeweging van de afgelopen jaren heeft intern te lijden gehad onder een manier van omgaan met elkaar die ons vaak achteruit heeft geworpen. Natuurlijk hebben we organisatie en vastberadenheid nodig, maar we hebben ook welgezindheid en vertrouwen nodig. Als we er niet actief aan werken om goed met elkaar om te gaan, wordt elk meningsverschil een boobytrap die snel tot de volgende breuk leidt.

Staken is relatiewerk! We leven allemaal in een wereld vol tegenstrijdigheden en worden geconfronteerd met verschillende ervaringen en standpunten die onze eisen en ideeën over politiek vormgeven. De feministische beweging is geen sprookjesachtige plek buiten de normale maatschappij waar we plotseling op magische wijze geïnternaliseerd racisme, antisemitisme, queer-vijandige houdingen en andere bullshit zouden overwinnen. In plaats van onszelf daarom te af te maken, zouden we echter een kritische en solidaire benadering moeten hanteren die noch de claim opgeeft om het beter te doen, noch de dringend noodzakelijke tolerantie voor fouten (‘Fehlerfreundlichkeit’ prachtig Duits woord, vert.) ten opzichte van onszelf en anderen opgeeft.

Stelling 4: Ondanks alle moeilijkheden moeten we vasthouden aan de staking als het middel bij uitstek! Hierdoor kunnen we sociale en economische druk opwekken en zo gezamenlijk de verschillende niveaus aanpakken waarop er iets moet veranderen!

Ook al zijn we er in Duitsland nog niet in geslaagd om een stakingsbeweging op te bouwen die deze naam waardig is, we mogen de feministische staking niet opgeven! Het is precies het middel dat we nodig hebben om een langdurige, antikapitalistische feministische beweging op te bouwen die kan groeien. Als we arbeidsrelaties centraal stellen in onze beweging, vallen we de kapitalistische dimensie van patriarchale onderdrukking aan. Een feministische staking combineert zowel economische als politieke belangen. Net als bij een klassieke vakbondsstaking leggen we ons werk neer bij een feministische staking – maar daarbij genereren we niet alleen economische druk, maar ook sociale druk. We strijden niet alleen voor een concrete verbetering van onze werkomstandigheden, maar ook voor een diepgaande verandering van onze levensomstandigheden: tegen geweld tegen FLINTA, binaire genderrollen en neoliberaal bezuinigingsbeleid. Om reproductieve arbeid een belangrijkere plaats te geven in de samenleving en om ervoor te zorgen dat iedereen door iedereen wordt verzorgd.

Stelling 5: De feministische staking kan meer zijn dan alleen ons middel om een doel te bereiken, namelijk al een proces waarin we utopieën testen. Dit gaat echter niet vanzelf, maar moet een expliciet doel van ons werk zijn.

Staken betekent weigering! In een feministische staking weigeren we echter niet alleen onze gedevalueerde en genegeerde arbeid te verrichten, maar ook andere sociale beperkingen – en dit vereist dat we utopieën op de proef stellen. Als we staken tegen de individualisering van zorgarbeid, vereist dit onvermijdelijk gecollectiviseerde vormen van maaltijdbereiding, zorg en kinderopvang. We moeten nieuwe vormen van relationele arbeid aanleren, zelfs over sociale scheidslijnen heen – in het hier en nu. Maar we moeten niet ten prooi vallen aan de misvatting dat dit allemaal gebeurt door simpelweg werk neer te leggen. In plaats daarvan moeten we begrijpen dat het beoefenen van deze utopieën deel uitmaakt van onze praktijk, in plaats van nieuwe vormen van interactie uit te stellen tot een verre, betere toekomst. Alleen als we rekening houden met alle sociale en collectieve dimensies in deze strijd kan de feministische staking als instrument haar vele facetten ontvouwen en ons naar succes leiden!

Stelling 6: Politieke subjecten worden alleen gevormd in het proces. Het opbouwen van een grote feministische stakingsbeweging kan zo’n proces zijn en ons zo de mogelijkheid geven om op de lange termijn te handelen. Het grootste succes ligt in het tastbaar maken dat we het heft in eigen handen kunnen nemen en de wereld kunnen veranderen.

Niemand wordt als revolutionair geboren – en zelfs degenen die deze zelfbenoeming hebben bereikt, zouden het waarschijnlijk moeilijk vinden om hun weg te vinden in een maatschappij waarvan we dromen voor de toekomst. We zijn allemaal te veel gevormd en getraind door de maatschappij van micro-ondernemers en egocentrieken, door de logica van winst en concurrentie. We hebben een langzame maar gestage reorganisatie van onze persoonlijkheid nodig als we in de toekomst een behoeftegericht in plaats van een prestatiegericht leven willen leiden. We willen de dingen politiek bekijken in plaats van ons te verliezen in de passiviteit van de representatieve democratie zoals we vandaag doen. Wat is hiervoor nodig? Veel verschillende processen binnen de feministische stakingsbeweging waarin we onszelf kunnen uitproberen als politieke subjecten: als boze massa’s, als zorgzame kameraden en als kritische geesten. Alleen door een gemeenschappelijk pad te bewandelen kunnen we meer worden, zelfredzaamheid ervaren en ons ontdoen van de angst voor die onzekere toekomst die een werkelijk zelfontworpen politieke samenleving in petto zou kunnen hebben! Je hebt hier niet altijd een kant-en-klare routebeschrijving voor nodig, er is al veel gewonnen door aan de slag te gaan, dingen te doen, misschien zelfs plat op je gezicht te vallen in het proces – en door het langetermijnperspectief dat het pad gaandeweg duidelijker zal worden!

zodra we het patriarchaal-kapitalistische korset hebben doorgesneden, zal er iets nieuws en onbekends tevoorschijn komen dat mooier en beter is dan de troosteloosheid van het heden!

Stelling 7: Zonder een concreet doel kunnen we geen strategie ontwikkelen en zal niemand ons pad volgen. Daarom moeten we formuleren wat onze visie is: we willen een behoeftegerichte maatschappij waarin reproductieve arbeid gesocialiseerd is.

Iedereen die tegenwoordig reproductief werk doet, kent het uitputtende gevoel dat je constant ergens achteraan hobbelt en zelden genoeg tijd en energie hebt om meer te doen dan het absolute minimum. En hoe kan het ook anders in een systeem dat zorg uitsluitend ziet als een middel om ons vermogen om te presteren op de arbeidsmarkt veilig te stellen. Hoe mooi zou het echter kunnen zijn als het fysieke en emotionele welzijn van onszelf en onze medemensen geen extraatje zou zijn. Als we in de eerste plaats voor onszelf en elkaar zouden zorgen, in plaats van voortdurend met elkaar te concurreren om winst voor het bedrijf te genereren. Als zieke mensen hun bed niet hoeven op te zeggen om aan een vast tarief per geval te voldoen, als mensen hun huis niet kunnen verliezen omdat de buurt duurder is geworden! Als we samen de verantwoordelijkheid nemen voor het beperken van de klimaatverandering in plaats van toe te kijken hoe de kapitalistische staten moeizaam strijden om elke gram CO2. Onze eerste ideeën voor een andere samenleving zijn zo eenvoudig en toch zo ambitieus. Het spreekt voor zich dat dit zeker niet het einde van alle wijsheid is. Maar ook al zijn we nog ver verwijderd van de horizon van utopische mogelijkheden, we hebben al een duidelijk visioen: zodra we het patriarchaal-kapitalistische korset hebben doorgesneden, zal er iets nieuws en onbekends tevoorschijn komen dat mooier en beter is dan de troosteloosheid van het heden!

Stelling 8: Naast een doel voor de lange termijn hebben we ook radicale tussentijdse doelen voor de middellange termijn nodig die de kapitalistische logica in twijfel trekken. Onze visie op een andere samenleving moet daarin al zichtbaar zijn.

Ja, op dit moment is een politieke staking überhaupt de grootste emotie voor veel mensen. Maar we mogen niet vergeten dat we bezig zijn met wat komen gaat en dat stakingen altijd ergens voor zijn! Dit ‘voor wat’ kan niet altijd alleen maar een sociaaldemocratische verbetering zijn en ook niet direct de grote utopie die slechts wazig aan de horizon verschijnt. Om vooruit te komen hebben we radicale tussenstappen nodig die de kapitalistische logica zelf aanvallen en daarmee ook onze utopie scherpere contouren geven. Bestaande voorbeelden hiervan zijn de onteigening en socialisatie van woning- of energiebedrijven zoals RWE of Deutsche Wohnen, maar ook de herinrichting van onderwijsinstellingen zonder prestatielogica.

De politieke staking is in veel opzichten een geschikt middel om onze doelen en tussentijdse doelstellingen te bereiken. Tegelijkertijd is de politieke staking zelf al een moment van hun realisatie. Middelen en doelen kunnen niet langer duidelijk gescheiden worden. Onze utopie schijnt al door in de praktijk van de politieke staking.

Stelling 9: In de komende jaren willen we een feministische stakingsbeweging opbouwen langs de lijnen van de loonarbeidstrijd en daarnaast in de onbetaalde zorgsector. De huidige arbeidsstrijd in sociale beroepen is een centrale plek om feministische ideeën breder in de samenleving te verankeren.

Er zijn duizend goede redenen voor een feministische staking. Maar we kunnen niet tegen alles tegelijk vechten. Dus waar beginnen we? In een land als Duitsland, dat rijk is aan materiële overvloed, is de immense uitbuiting van betaald en onbetaald zorgwerk een schandaal. Als je bedenkt wie onder welke omstandigheden in de zorgsector werkt, worden de racistische en genderspecifieke structuren van onze samenleving bijzonder duidelijk en wordt hun insluiting in wereldwijde relaties van uitbuiting duidelijk. Het is daarom logisch om onze woede over de bestaande omstandigheden hierop te richten. De aanval op de kapitalistisch-patriarchale arbeidsverdeling had al veel eerder moeten plaatsvinden. Er zijn al sociale strijden die precies op dit punt gevoerd worden, zoals de recente arbeidsconflicten in ziekenhuizen of sociale en educatieve diensten. Als feministische stakingsbeweging is het onze taak om tussenbeide te komen en hen te ondersteunen. Er moet een brug geslagen worden tussen betaald en onbetaald zorgwerk. Op basis van feministische en emancipatoire ideeën voor solidair samenleven kan een nieuw klassenperspectief en een nieuw klassenzelfbewustzijn ontstaan.

Stelling 10: Het kapitalistische economische systeem is gebaseerd op racistische uitbuiting en geweld. Onze strijd voor een bevrijde samenleving kan daarom alleen antiracistisch en internationalistisch zijn. We moeten ons richten op onze structurele verwikkelingen en relaties, zowel binnen Duitsland als met mensen in het Zuiden, om ons actief te verzetten tegen de racistische verdelingen van het kapitaal.

Als witte arbeiders in de geschiedenis van het kapitalisme in staat waren om te vechten voor winst, dan was dat vaak over de ruggen van zwarte mensen en mensen van kleur. Wanneer in Duitsland witte vrouwen uit de middenklasse weigeren om de hoofdverantwoordelijkheid voor onbetaalde reproductieve arbeid op zich te nemen, wordt deze meestal uitbesteed aan de migranten en gemigreerde arbeiders onder ons. Om ervoor te zorgen dat de imperialistische verstrengeling van arbeidsrelaties geen bijzaak is in onze strijd, moeten we onszelf zien als onderdeel van een internationalistische beweging. Op dit punt is het de moeite waard om te herinneren aan een actie van de Rote Zora (*): uit solidariteit met stakende arbeiders van het Duitse modebedrijf Adler in Zuid-Korea vielen ze verschillende filialen in Duitsland aan. Met hun aanvallen oefenden ze druk uit op het Duitse management, gaven ze ruchtbaarheid aan de arbeidsomstandigheden van de kledingarbeiders in Zuid-Korea en leverden ze een belangrijke bijdrage aan de verbetering ervan. We zien deze actie als een succesvol voorbeeld van feministisch verzet als onderdeel van een gezamenlijke strijd. Tegelijkertijd mag ons feminisme niet ten prooi vallen aan een verkorte kritiek op het kapitalisme die slechts individuele bedrijven of bevolkingsgroepen schuldig verklaart aan kapitalistische ellende in plaats van sociale structuren.

Stelling 11: We moeten feministische strijd voeren die concrete verbeteringen biedt in het hier en nu. Dit vereist verbindingen met andere politieke strijden.

Weinig mensen politiseren en organiseren zich op basis van abstracte beloften voor een betere toekomst waarvan onduidelijk is wanneer die zal plaatsvinden. We worden politiek actief als concrete verbeteringen herkenbaar worden. Feminisme heeft in het verleden al veel voor ons gedaan: van het recht op abortus tot het afbreken van seksistische rolmodellen, feminisme heeft altijd dicht bij de concrete realiteit van het leven van FLINTA gestaan en moet dat ook in de toekomst blijven. Feminisme is geen doel op zich. We willen ons niet uit principe als feministen organiseren, maar omdat we ervan overtuigd zijn dat feminisme cruciaal is voor een beter leven. Veel FLINTA voeren andere gevechten; voor meer loon, betaalbare huisvesting of verblijfsvergunningen, waarvan ze directere verbeteringen verwachten dan van feminisme. Dit moet erkend worden! We zijn niet geïnteresseerd in het tegen elkaar uitspelen van strijd en het opnieuw vervallen in een hoofd- en bijzaak argument. Integendeel, het is onze taak om te laten zien welke rol feminisme speelt in alle andere emancipatoire strijd en hoe strijd met elkaar verweven is. Laten we vorm geven aan een feminisme dat niet staat voor abstracte theoretische verbeteringen, maar praktisch, concreet en relevant is voor het dagelijks leven!

Stelling 12: We hebben een wereld te winnen! Dit vereist vastberadenheid en strijdvaardigheid.

We weten al dat we een wereld te winnen hebben. En toch is de weg naar dit doel vol hindernissen en is de bestemming soms niet in zicht. Daarom is het de moeite waard om eens verder te kijken dan onze eigen achtertuin: op talloze plaatsen in de wereld wordt feministische strijd gevoerd, soms met overweldigend succes. Feministes bevrijden buurten van patriarchaal politiegeweld, gaan zelfs onder dictatuur massaal de straat op, vechten tegen oorlog en uitbuiting van de natuur en leiden revoluties. In Rojava en Chiapas kunnen we zien hoe vrouwen en TIN (= Trans, Inter en non-binair, vert.) een feministische samenleving opbouwen. Al hun bestendige praktijken zijn een sprankje hoop in moeilijke tijden. De strijd tegen kapitalistische en patriarchale machtsverhoudingen is geen peulenschil, maar de feministische stakingsbeweging in Duitsland is verstrikt geraakt in een middelmatig gebrek aan richting. Daarom is het des te belangrijker om nu de moed niet te verliezen. Wat hebben we nodig? Vastberadenheid en zelfvertrouwen. Want als we ons werk neerleggen, komen ziekenhuizen stil te liggen, stoppen lopende banden en worden huizen smerig. Op dat moment wordt onze economische en sociale macht zichtbaar en kunnen we de bestaande machtsverhoudingen verbreken. Dus laten we onze mouwen opstropen en een feministische staking beginnen tegen racisme, patriarchaat en kapitalisme!

Zie ook een artikel van de AG Feministischer Streik in express – Zeitung für sozialistische Betriebs- und Gewerkschaftsarbeit

De AG Feministischer Streik Kassel maakt deel uit van de landelijke feministische stakingsbeweging en is betrokken bij feministische netwerken rond 8 maart en daarbuiten. Het verankert het feministische stakingsidee lokaal door feministische interventies in loonarbeidstrijd in de zorgsector. De stellingen zijn geschreven in april 2022 en vormen de basis van het boek »Feministisch streiken. Dort kämpfen, wo das Leben ist« (Unrast-Verlag, Münster 2023). “Feministisch streiken. Daar strijden waar het leven is”

*) Rote Zora: een activistische en feministische beweging die in de jaren 1970 en 1980 talloze militante acties uitvoerde, vert.

Zie ook: https://www.frauenundqueersstreik.de/