Steun de campagne voor behoud en regulering van publieke diensten

(Deze tekst is
afkomstig uit WTO.ZIP nieuwsbrief nr 73 van 8 september 2007)

De Europese Unie is een
van de 'aandrijvers' bij de vernieuwing en (verdere liberalisering)
van het dienstenakkoord (GATS) van de Wereld Handels Organisatie
(WTO). In eigen huis is de liberalisering van diensten al
vergevorderd met de invoering van de Dienstenrichtlijn (eind 2006).
Maar de Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie willen
meer.

Hun inzet is de
liberalisering en privatisering van alle diensten, dus ook die
waarvan velen vinden dat ze deel uitmaken van het publieke domein. Zo
weigeren Commissie en Raad een duidelijk onderscheid aan te brengen
tussen 'diensten van algemeen economisch belang' (DAEB) en 'diensten
van algemeen belang' (DAB), twee termen die onder meer betrekking
hebben op de Bolkestein-richtlijn [1].
Ook bevat het nieuwe grondwettelijke verdrag, waaraan nu wordt
gewerkt, veel artikelen die uitgaan van de regulering, privatisering
en flexibilisering van publieke diensten en van de arbeidsmarkt.
Tevens wordt ingezet op verdere flexibilisering van de arbeid,
bijvoorbeeld in voorstellen [2] ie het ontslagrecht aantasten, wat ook kan uitmonden in een
versnelde privatisering van de publieke diensten waarvan iedereen
vind dat ze behoren tot het publieke domein.

Bescherming van
diensten van algemeen belang

Sinds half december 2006
voert de European Trade Union Confederation (ETUC) een campagne (met
hand- tekeningenactie) waarin de Europese Commissie wordt opgeroepen
om met raamwetgeving te komen ter bescherming van publieke diensten.
Men streeft ernaar 1 miljoen handtekeningen op te halen [3]
nodig voor het instellen van een Europees burgerinitiatief. Op dit
moment zijn er ruim 440.000 handtekeningen verzameld, maar dat is nog
veel te weinig!

Deze campagne is te beschouwen als antwoord op
de half november 2006 aangenomen diensten- of Bolkestein-richtlijn [4]
waarin 'diensten van algemeen belang' (DAB) niet zijn gedefinieerd.
In het voorstel voor een nieuw Europees grondwettelijk verdrag [5]
van 23 juni 2007 is evenmin een duidelijk onderscheid aangebracht
tussen de DAEB en de DAB. Het verdrag (dat in oktober klaar moet
zijn) bevat enkele passages waarin wordt gesteld dat diensten van
algemeen belang zoals huisvesting, volksgezondheid en sociale
zekerheid aan de mededingingseisen van de EU moeten voldoen.

Ook in Nederland maakt de
vakbeweging FNV zich door vakbondsacties tegen marktwerking sterk
voor behoud van publieke diensten. In de nota “Marktwerking?
Time-out” [6]
noemt de FNV de randvoorwaarden daarvoor: een betere kwaliteit van de
dienstverlening, lagere prijzen, een goede toegankelijkheid en
werkzekerheid. De nota gaat vergezeld van een handtekeningactie
waarin de eis van het EVV (Europees Verbond van Vakverenigingen) voor
raamwetgeving wordt gesteund. Tegelijkertijd wordt de Tweede Kamer
verzocht een hoorzitting te houden over privatisering en om een
tijdelijke stop (moratorium) op privatisering in te stellen.

De handtekeningenactie van
het FNV is op het Internet te vinden onder deze link:
http://www.tekennu.nl/index.php

Nieuw Europees
grondwettelijk verdrag

Tijdens
haar voorzitterschap van de Europese Raad heeft Duitsland het
politieke proces voor de totstandbrenging van een neoliberale
Europese Grondwet nieuw leven ingeblazen. Dit nieuwe
grondwettelijke verdrag moet onder het huidige Portugese
voorzitterschap definitief gestalte krijgen en zal vervolgens worden
voorgelegd aan de parlementen in alle lidstaten voor goedkeuring.
Hoewel het verdrag de werking van een grondwet heeft, mag de
bevolking zich er niet in referenda over uitspreken.

In het verdrag is meer dan
90% van de artikelen overgenomen uit het oude, weggestemde verdrag [7]
en dat voorspelt niet veel goeds voor de handhaving van publieke
diensten. Centraal binnen het nieuwe grondwettelijke verdrag staat
het Verdrag van Maastricht van begin jaren '90. Hierin werden de
neoliberale richtlijnen voor de regulering, privatisering en
flexibilisering van de publieke diensten en van de arbeidsmarkt
vastgelegd. Tevens zijn er richtlijnen in opgenomen voor een beperkt
overheidstekort en voor het terugdringen van de staatsschuld [8].
De richtlijnen voor overheidstekort en staatsschuld fungeerden vaak
als kader voor de behandeling van diensten en arbeidsmarkt aangezien
ze overheden dwongen publieke sectoren en werkgelegenheid af te
bouwen, overheidstekorten te beperken en staatsschulden af te bouwen.
Door dit verdrag als uitgangspunt te nemen zal verder worden
aangedrongen op de afbouw van publieke diensten.

Flexibilisering
van de arbeidsmarkt

Publieke
diensten hebben in veel gevallen nog een (semi)overheidskarakter; de
werkers in deze sectoren zijn dan ambtenaren of semi-ambtenaren met
een sterke rechtspositie. Een verslechtering van het ontslagrecht
(flexibilisering)
zal ook op hen van toepassing zijn. Het maakt van hen loonarbeiders
met een slechte private rechtspositie en massaal ontslag wordt dan
mogelijk. De mogelijkheden om hun verzet tegen verdere privatisering
van de publieke diensten te breken wordt daarmee groter [9].

Verzet

NGO's,
politieke partijen en vakbonden verzetten zich tegen de
liberalisering en privatisering van diensten in Europa, tegen de
aantasting van diensten van algemeen belang en tegen de uitkleding
van het ontslagrecht. Behalve de campagne van de
European Trade Union Confederation (ETUC) voor kaderwetgeving
ter bescherming van publieke diensten, zijn er in Nederland en
diverse andere Europese landen campagnes voor een referendum over het
nieuwe Europese verdrag.

Maar
ook besloot h et EVV op haar congres te Sevilla in mei zich in te
zetten voor behoud van arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd als
Europese norm [10].
Het Europese parlement wees in juli de zogenaamde Green Paper van de
EC over “flexicurity” af [11].
In Nederland wezen de vakbonden op hun beurt de verslechtering van
het ontslagrecht af en eisten ze een verbetering van de rechtspositie
van flexwerkers.

In
Nederland werd het nieuwe voorstel voor een grondwettelijk verdrag
door de regeringspartijen CDA en PVDA met groot enthousiasme
binnengehaald. Daarmee gaan ze voorbij aan de afwijzing door de
Nederlandse bevolking van het vorige voorstel en steunen ze in feite
het kabinetsbeleid voor marktwerking in diverse publieke
dienstensectoren en voor verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt.
Dat leidt onder meer tot verslechtering
van het ontslagrecht, vermindering van het aantal ambtenaren in de
publieke sector en een overschot op de overheidsbegroting.

Ook
hiertegen is verzet geboden. Daartoe kan men de petitie van de FNV
voor een sociaal Nederland en een sociaal Europa met goede en
toegankelijke publieke dienstverlening tekenen. Een voorstel dat een
stap zet in de richting van een wereldwijde overeenkomst over
publieke diensten, het General Agreement on Public Services.

Noten:
[1] Meer hierover in “Van General
Agreement on Trade in Services naar General Agreement on Public
Services – (Steun de) Campagne voor behoud en regulering van
publieke diensten,” door Henry van Maasakker in WTO.ZIP
nieuwsbrief nr 71 van 4 januari 2007
(http://www.stelling.nl/trouble/zip/070104-1694.htm#b).
[2] Deze
voorstellen vinden hun basis in de Lissabon-strategie (ook wel de
"Flexicurity-strategie" genoemd). Zie daarover
bijvoorbeeld: “Hoe sociaal is de Europese Unie? – Een overzicht
van het sociaal beleid in de Europese Unie,” door Francine
Mestrum, februari? 2007 (http://vl.attac.be/article623.html).
[3] Zie:
http://www.petitionpublicservice.eu/?utm_source=right&utm_medium=banner
Er is geen
deadline gesteld.
[4] Er is ondertussen een belangrijk
succes geboekt tegen de zogenaamde loondumpings- of
detacheringbepaling van de Bolkestein-richtlijn. Het Europese Hof
oordeelde jongstleden 23 mei dat vakbonden in Europa buitenlandse
bedrijven met goedkope buitenlandse arbeiders mogen dwingen zich te
houden aan de CAO-bepalingen van het betreffende land (bijvoorbeeld
met betrekking tot de lonen).
[5] In dit verdrag is overigens niets
geregeld over de rol van vakbonden en over het stakingsrecht in
Europees verband. De rol van bepalingen die in deze richting wijzen,
zoals in het handvest van de grondrechten, wordt in dit nieuwe
verdrag verder gemarginaliseerd.
[6] Voor nadere informatie over deze FNV-acties (waaronder de
hoorzitting over privatisering van de publieke diensten, de genoemde
nota over privatisering en de handtekeningenactie):
http://www.fnv.nl/defnv/actueel/nieuws/marktwerkingeuropa.asp
[7]
Een vergelijkend onderzoek is verricht door Open Europe, dat tot deze
opmerkelijke conclusie komt, zie voor de tekst
http://www.openeurope.org.uk/research/guide.pdf
[8]
Zie voor goed overzicht van deze neoliberale richtlijnen en de inhoud
van het Verdrag van Maastricht (als onderdeel van de
sociaal-politieke doelstellingen van de EU) het artikel van Anne
Gray, “Unsocial Europe – The future of the European social model in
the face of globalisation”
(http://www.arena.uio.no/cidel/WorkshopStockholm/Gray.pdf).
[9]
Door hun verzwakte rechtspositie kunnen overheden meer intimiderend
optreden.
[10]
Hiertoe is een speciaal manifest opgesteld het zogenaamde Sevilla
Manifest:
http://www.tradeunionpress.eu/Congress%20docs/Manifesto/Manifesto%20fin%20EN.pdf
[11]
De persverklaring van de ETUC over deze Green Paper (die
modernisering van het arbeidsrecht beoogt) is te vinden op:
http://www.etuc.org/a/3840