Stilte in Oekraïne: Wapens houden oorlogen in stand, beëindigen ze niet

(Vertaling globalinfo.nl, die graag meer donateurs heeft, foto Wall in Palestine, CC2.0/Flickr)

Zoals altijd het geval is bij lange oorlogen, hebben de strijdende partijen en de bij hen aangesloten media in het conflict tussen Rusland en Oekraïne elkaar in compromisloze taal afgeschilderd, waardoor het bijna onmogelijk is om een onbevooroordeeld beeld te geven van de aanhoudende tragedie waarbij miljoenen mensen zijn gedood, gewond en verdreven.

Hoewel het begrijpelijk is dat oorlogen van een dergelijke gruwelijkheid en een bijna volledige veronachtzaming van de meest elementaire mensenrechten ons gevoel voor wat wij als moreel en rechtvaardig beschouwen vaak versterken, manipuleren de partijen die bij dergelijke conflicten betrokken zijn en erin geïnvesteerd hebben vaak de moraal om politieke en geopolitieke redenen.

Deze zelfde logica is nu gaande in Oekraïne. Beide partijen zijn ervan overtuigd dat niets minder dan een volledige overwinning aanvaardbaar is. Het Oekraïense standpunt wordt in woord en daad volledig gesteund door westerse landen – zoals in de vorm van tientallen miljarden aan moderne wapens die weinig hebben uitgehaald, behalve het verergeren van een toch al bloedig conflict.

De meeste Russen zien hun oorlog in Oekraïne nauwelijks als een oorlog tegen Oekraïne zelf. In zijn toespraak op de eerste verjaardag van de oorlog stelde de Russische president Vladimir Poetin de oorlog voor als een daad van zelfverdediging. “Zij zijn degenen die deze oorlog zijn begonnen, en wij gebruiken onze troepen om er een eind aan te maken,” verklaarde Poetin in een gezamenlijke zitting van het Russische parlement en functionarissen van het Kremlin.

Leden van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) hebben zelf de oorlog in soortgelijke bewoordingen beschreven. “We vechten tegen Rusland”, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock. Hoewel de verklaring later werd ingetrokken, was Baerbock wel degelijk eerlijk aan het zijn: De NAVO en Rusland zijn inderdaad in oorlog.

De verhalen van beide partijen zijn echter zo ingewikkeld en tegelijkertijd zo gepolariseerd. Wie zelfs maar probeert een derde visie op de oorlog te geven, of het onderwerp zuiver analytisch benadert, wordt onmiddellijk als “partijdig” bestempeld. Elke partij gelooft dat haar versie van de waarheid moreel, historisch verdedigbaar en in overeenstemming met het internationaal recht is. Het gevolg is dat veel redelijke mensen zich in stilzwijgen hullen.

Maar is zwijgen op zich een immoreel standpunt, vooral in tijden van oorlog en menselijk lijden? Dat zou het moeten zijn. In de islamitische theologie wordt aangenomen dat “iedereen die zich onthoudt van het spreken van de waarheid een stomme duivel is.”

Deze stelregel wordt gedeeld door de meeste moderne filosofieën en politieke ideologieën. Een van de meest krachtige uitspraken, onder veel vergelijkbare, is van de Afro-Amerikaanse leider en prediker Martin Luther King Jr. is: “De dag dat we de waarheid zien en ophouden te spreken, is de dag dat we beginnen te sterven.”

Toch is er geen enkelvoudige waarheid over de oorlog in Oekraïne die volledig waar blijft nadat hij in een grotere context is geplaatst. De oorlog tegen Oekraïne is inderdaad illegaal, maar de daaraan voorafgaande burgeroorlog in Donbas en de schending van de Minsk-akkoorden in opdracht van westerse mogendheden – zoals de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel toegaf – waren ook immoreel en illegaal. In feite kan geen van deze daden nauwkeurig worden geanalyseerd of eerlijk worden begrepen, zonder rekening te houden met de andere.

Een jaar na de oorlog is er nog meer olie op het vuur gegooid, alsof het hoofddoel van de oorlog de verlenging ervan is. Tegelijkertijd zijn er zeer weinig voorstellen voor vredesbesprekingen gedaan of overwogen. Zelfs een voorstel van de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger, niet echt een pacifist, werd vrijwel onmiddellijk verworpen door het pro-Oekraïense kamp. Wanneer mensen als Kissinger ervan worden beschuldigd compromisbereiders te zijn, kunnen we er zeker van zijn dat het politieke debat over de oorlog een mate van extremisme heeft bereikt die in decennia niet eerder is vertoond.

Afgezien van de moraliteit van het zich uitspreken tegen de voortdurende oorlog, of de immoraliteit van het zwijgen, is er nog een andere zaak die onze aandacht verdient: De oorlog is niet alleen een intern geschil tussen Rusland en zijn bondgenoten enerzijds en Oekraïne en de NAVO anderzijds. Hij raakt ons allemaal.

Een uitgebreid onderzoek van onderzoekers van de universiteiten van Birmingham, Groningen en Maryland onderzocht het mogelijke effect van de oorlog op het inkomen van huishoudens in 116 verschillende landen.

Het laatste onderzoek heeft een model voor de toekomst opgesteld, gebaseerd op wat miljoenen mensen over de hele wereld, vooral in het Zuiden, nu al meemaken. Het ziet er somber uit. Alleen al het feit dat de energieprijzen een individueel huishouden tot 2,7 tot 4,8 procent hogere uitgaven kunnen dwingen, is voldoende om 78 tot 114 miljoen mensen in extreme armoede te storten.

Aangezien honderden miljoenen nu al in extreme armoede leven, zal een groot deel van de mensheid zich niet langer behoorlijk voedsel, drinkbaar water, onderwijs, gezondheidszorg of onderdak kunnen veroorloven.

Ons stilzwijgen over de onmenselijkheid en zinloosheid van de oorlog is in dit geval dus niet alleen immoreel, het is ook verraad aan het lot van honderden miljoenen mensen over de hele wereld.

De oorlog in Oekraïne moet eindigen, zelfs als één partij niet geheel en al wordt verslagen, zelfs als de geopolitieke belangen van de NAVO niet worden gediend, zelfs als niet alle doelen van Rusland, wat die ook mogen zijn, worden bereikt.

De oorlog moet eindigen omdat, ongeacht de uitkomst, de langdurige instabiliteit in die regio niet snel volledig zal verdwijnen; en omdat miljoenen onschuldige mensen lijden en zullen blijven lijden, in Oekraïne en in de rest van de wereld. En omdat alleen politieke compromissen via vredesonderhandelingen een einde kunnen maken aan deze verschrikking.

In de praktijk betekent dit dat de Palestijnen geen andere keuze hebben dan door te gaan met hun verzet, onverschillig – en terecht – voor de VN en haar “afgezwakte” verklaringen.

(*) Ramzy Baroud is journalist en redacteur van The Palestine Chronicle. Hij is de auteur van vijf boeken. Zijn laatste is “These Chains Will Be Broken: Palestinian Stories of Struggle and Defiance in Israeli Prisons” (Clarity Press, Atlanta). Dr. Baroud is niet-resident senior research fellow bij het Center for Islam and Global Affairs (CIGA), Istanbul Zaim University (IZU). Zijn website is www.ramzybaroud.net