Ursula of de chaos

(Foto Europees Parlement 2022, CC4.0)

Als die pas in de vroege ochtend worden  overhandigd aan de fracties, één uur voor haar toespraak, dan kun je geredelijk aannemen dat niet iedereen de finesses en implicaties grondig door kan hebben om de ambitieuze beloften waar te maken. Voorspelbaar is haar bouwgrond economie en veiligheid. Tekenend in haar programmavoorstel van 30 bladzijden, haar “politieke richtsnoeren”, was het grote belang van een eigen Europese economie én de krijgshaftige uitbouw van een eigen defensie.

De sociale markteconomie, zo tekenend voor Europa, ligt onder vuur, want onze mededingingsmogelijkheden gaan achteruit. “Er zijn teveel remmen. Onze bedrijven moeten werken in een roerig tijdsgewricht, met flink wat oneerlijke concurrentie, dure energie, tekort aan arbeidskrachten en kapitaalsschaarste. Afhankelijkheid bedreigt de stabiliteit, “from medical products in the pandemic to Putin’s energy blackmail or China’s monopoly on raw materials essential for batteries or chips”.

Welvaart kan maar bestendigd worden als we alles in eigen handen houden, en niet afhankelijk blijven van het buitenland. Daar pakte ze triomfantelijk mee uit: “50 % van onze elektriciteit komt intussen van herbruikbare energieopwekking, ter plaatse geproduceerd én niet vervuilend, ‘home grown and green’. Investeringen in Europa in de  waterstofsector zijn verdrievoudigd. Ze overstijgen die van de VS en China samen. En we hebben 35 overeenkomsten wereldwijd gesloten om de aanvoer van zeldzame ertsen en metalen te verzekeren en de waterstoftechnologie uit te bouwen”. Daar zat herhaaldelijk ook een politieke boodschap achter: Von der Leyen niet nergens na de dreiging van Rusland aan te dikken. Soms snerend – “we hebben onze afhankelijkheid van hun vuile fossiele brandstoffen vrijwel uitgebannen” – dan weer dreigend, als het om cybercriminaliteit gaat: “Ik plan een Schild voor de Democratie op te stellen tegen die Russische inmenging, ook in dit Huis”.

“Zelfdredzaam”

Want “onze vrijheid is in gevaar”. Die idee paste in een pleidooi om de EU zelfredzaam te maken. In haar vertaling: “Een gezamenlijk Europees defensiebeleid is onmisbaar. We moeten ook de productie van wapens harmoniseren en opdrijven. Europa geeft nog teveel geld uit aan buitenlandse aankopen”. De Verklaring van Boekarest [die verwijst naar de vergadering van de OVSE tussen 29 juni en 3 juli jl. en alle staten aanport om maatregelen te nemen “qui permettent de remédier à l’exploitation par la Fédération de Russie des lacunes des mécanismes de maintien de la sécurité afin d’affaiblir l’architecture normative de sécurité au sens large, (…) et qui mettent en évidence la relation manifeste entre la répression interne et l’agression extérieure”] is voor Von der Leyen een aansporing om snel werk te maken van onze verdediging.

Intern wil ze de politiediensten in het hele grondgebied van de Unie laten optreden, Europol moet zijn personeel verdubbelen. Zelf zal ze een nieuwe commissaris belasten met veiligheid en defensie, de grensbewaking Frontex gaat van 10.000 naar 30.000 manschappen, ze stelt voor van een eigen bescherming van het luchtruim te organiseren, en de begroting dient overeenkomstig aangepast te worden. De NAVO blijft de stutbalk voor Europese verdediging. Haar verwevenheid met de wapenfabrikanten – al sinds ze zelf minister van landsverdediging was in Duitsland – is niet van dien aard dat er geen wenkbrauwen werden gefronst in het halfrond, hoewel haar aanhangers een lichte oorlogskoorts hartstochtelijk toejuichten.

Enige populistische trekjes waren haar overigens niet vreemd. Een open doekje is natuurlijk de Orbán-bashing; Ze noemde hem niet eens bij naam, maar “een Europese premier ging twee weken geleden naar Moskou. This so-called peace mission was nothing but an appeasement mission”. Hoe reageerde Poetin daarop ? Twee dagen later trof een Russische raket doelbewust een kinderziekenhuis. “That strike was not a mistake. It was a message. A chilling message from the Kremlin to all of us”. Opnieuw groot applaus.

Dat ze met dit soort suksesjes voor de bühne haalde met 401 stemmen tegen 284 (15 leden onthielden zich, 7 anderen stemden ongeldig) wijst op twee dingen: de angst voor de angst, wat EVP-voorzitter Manfred Weber de noodzaak bewees van een “stabiele meerderheid en een sterke leider” – die uit de Commissie moest komen; en dat bewijst dan weer de tegenspraak tussen de eis van initiatiefrecht om wetten te maken (in haar toespraak zei Von der Leyen terloops dat ze daarvoor te vinden is, om de parlementariërs te sussen) en de abdicatie van de macht. Want de tot treurens toe gestelde vraag om de unanimiteitsregel in de Raad op te heffen kwam niet ter sprake.

Verrechtsing

Verrechtsing is wel duidelijk ingeslopen bij de vier partijen die zich “democratisch” noemen, EVP, Vooruit, Renew en Groen-EVA. Al waren er dissidenten. Elio di Rupo en Estelle Ceulemans van de PS (S&D) hebben zich onthouden. Zij eisen antwoorden van de Commissievoorzitster op vragen die zij genegeerd heeft, met name over de financiering van de deelstaten en de steden en gemeenten. Voorts wachten ze op een standpunt over herindustrialisering, en koesteren ze grote twijfels bij de sociale beloftes. In september hakken ze knoop door over steun of oppositie, want dan wordt er gestemd over het hele pakket dat de Commissie dan voorlegt.  Saskia Bricmont stemde tegen, al heeft de groene fractie zich met enige tegenzin aangesloten bij de grote coalitie, wellicht om toch nog enige invloed te behouden na haar terugval van 75 naar 53 zetels.

Uiterst rechts (Patriotten voor Europa; Europa van Soevereine Naties) en uiterst links (Links) stemden tegen, de conservatieve fractie (ECR) was verdeeld, want uitermate teleurgesteld over haar eerste mandaat. Medevoorzitter, de Pool Joachim Brudziński (PiS), haalde fors uit naar Von der Leyen en haar nefaste neoliberale economie. De rol van de Europese instellingen kalft af, de EU is in crisis, en knaagt aan de levensstandaard, erger, de vooruitzichten zijn nog slechter. (…) U was een slechte voorzitster, misschien wel de allerslechtste”. De andere voorzitter, Nicola Procaccini, was kritisch maar vergevingsgezinder. De kans dat de instructies van Georgea Meloni, die opvallend vaak warm behandeld werd door Von der Leyen de voorbije weken, voor een gematigder optreden zorgde: “We will remain what we are: moderate in tone but firm in principle”.

In eigen rangen van de EVP was er minder discussie. Alleen de Franse fractiegenoten, die eerder al stemden tegen haar aanwijzing tot  Spitzenkandidate, bleven nukkig. Zij zien haar als een handpop van het Duitse-Franse koppel Scholz-Macron. Wel waren er detailaanmerkingen, zoals die van de Nederlander Jeroen Lenaers. Hij betreurde dat Von der Leyen met geen woord repte over het behoud van de eigen produktie van geneesmiddelen, hoewel Covid toch had aangetoond dat aanmaak in de Unie bij dergelijke pandemie cruciaal was. “Elke afhankelijkheid van anderen maakt ons kwetsbaar”.

De hardste kritiek kwam van Manon Aubry van Links. Zij las een litanie voor waarin de kapitalisten oog in oog met de dompelaars werden gezet. Von der Leyens keuze is duidelijk, zei ze, alles voor de grootindustriëlen, niets voor de armoezaaiers. Woorden als chômage en pauvreté staan niet in de richtsnoeren. Welk vermarkting en geld.  “Heeft u de multinationals en de miljardairs een taks opgelegd ? Nee, wel de broodprijs verhoogd. Ecologie is voor u ecologie van de markt. De openbare diensten zijn onttakeld. Par votre austérité qui les saccage. De lobbies aan banden gelegd ? Nee, niks van”. Toen werd Aubry echt giftig. “U verdient meer dan 30.000 euro per maand. Terwijl miljoenen al na enkele dagen in het rood moeten gaan, en anderen nooit vakantie kunnen nemen. Kom uit die ivoren toren”. Dat was pijnlijk, vooral omdat ze nauwelijks een dag eerder door het Europees Hof veroordeeld was rond haar falende openheid over inentingsbeleid. “U hoort in de gevangenis te zitten, niet hier”. En ten slotte was Aubry ook de enige die de oorlogssfeer doorbrak. Ze viel Von der Leyen aan over Gaza. Waar is de Europese vredesstem ? En dan: “Je staat op de foto met Netanjahoe. In plaats van een embargo op te leggen. Ook u heeft bloed aan uw handen”.

Muilkorf

De show werd evenwel gestolen door een doorgeslagen Roemeense van de niet-ingeschrevenen, die dus bij geen enkele fractie horen. Zij begon luidop te gillen en verwensingen te roepen toen fractieleider Valérie Hayet van Renew vroeg om abortus in de het Europees Handvest van grondrechten te verankeren. Voorzitster Roberta Metsola moest tot vijf keer de bodes aanporren om de vrouw, Diana Iovanovici Șoșoacă van de inmiddels ontbonden kleine Roemeens Nationalistische Partij (PNR), uit het halfrond te verwijderen. Tijdens de toespraak van Von der Leyen had ze al een muilkorf voorgebonden. En geprobeerd met een orthodoxe priester een reinigingsritueel en duiveluitdrijving te houden om het parlement te zuiveren van alle wufte invloeden. Șoșoacă is niet aan haar proefstuk toe. Op anti-joodse toespraken na, en pleidooien voor een wet die vergelding weer zou invoeren, overlaadde ze In haar eerste tussenkomst in het EP  op 17 juli Oekraine met alle zonden van Israël. Alle hulp voor Oekraine heeft de wegen kapotgereden, de Roemeense minderheid in Oekraine wordt misbruikt, ze mogen hun taal niet spreken, de acht scholen die Roemeens zijn liggen in gebieden waar geen Roemenen wonen, en Zelenski is een schurk. Op 13 december vorig jaar had ze ook al een ploeg van de Italiaanse RAI-TV opgesloten in haar kantoor en liet ze de meegaande politie hen in de cel steken. Eén journaliste werd in de hand gebeten door haar opgewonden echtgenoot. Șoșoacă werd achteraf wel voor twee maanden onder toezicht geplaatst.

Von der Leyen liet alles vrij onbewogen over zich heen gaan. Ze gaf geen repliek op de aanvallen, reageerde op geen enkel detail, en in haar slotwoord zei ze gewoon: “Vrijheid staat niet gelijk met alles willen. Lees mijn politieke richtsnoeren”. En besloot met een citaat: “We, the people of Europe, is our best life”.