De strijd om de dollar

uit Targets, februari 2003

Dat elke militaire actie van de Verenigde Staten en Engeland in het Midden-Oosten naar olie stinkt, is zonneklaar. Maar om de huidige ontwikkelingen uitsluitend aan de wens tot het beheersen van de Iraakse oliebronnen toe te schrijven, is niet voldoende om wat zich nu afspeelt te kunnen begrijpen. De werkelijke economische en financiële belangen die voor de Verenigde Staten op het spel staaan, gaan veel verder dan de controle over de Iraakse olie. Als het puur en alleen daarom zou gaan, is geen omvangrijke militaire operatie nodig en zeker niet het risico van een wereldwijde economische crisis en politieke instabiliteit. Daarbij komt dat al meer dan de helft van de Iraakse olie naar de Verenigde Staten gaat.

De inzet voor de Verenigde Staten is veel hoger en gaat veel verder dan Irak en zelfs het Midden-Oosten. Daarbij spelen niet alleen economische motieven een rol maar ook geopolitieke doelstellingen. In economisch opzicht staat de positie van de dollar als wereldvaluta op het spel. In geopolitieke zin wordt een nieuwe stap gezet in het herschikken van de wereldkaart met de opbouw van een militaire corridor van Oost-Europa tot aan de Baltische staten – het ‘nieuwe Europa’ genoemd – dat Rusland en de West-Europese machten scheidt om te verhinderen dat potentiële rivalen de Amerikaanse hegemonie kunnen bedreigen.
In dit artikel beperk ik me tot de positie van de dollar en maak ik gebruik van de artikelen van William Clark (‘The Real Reasons for the Upcoming War with Iraq…’ 1) en Cóilín Nunan (‘Oil,’ Currency and the War on Iraq’ 2) aangevuld met andere bronnen.

Dat de Verenigde Staten de wereld economisch en militair domineren is bekend. Hoe deze hegemonie zich kon ontwikkelen en zich kan handhaven is minder bekend. Het instrument dat lange tijd met succes is gehanteerd, is de dollar. De dollar is de facto de heersende wereldmunt. De Amerikaanse valuta maakt ongeveer tweederde van alle officiële reserves uit en meer dan 80 procent van alle transacties en de helft van de wereldexport wordt uitgevoerd in dollars. Bovendien worden alle leningen van het IMF in dollars uitgekeerd. 3)
Hoe meer dollars buiten de Verenigde Staten circuleren of geïnvesteerd worden door buitenlanders in Amerikaanse bezittingen, des te meer de rest van de wereld de Verenigde Staten van goederen en diensten moet voorzien om aan dollars te komen. Het produceren van de dollar kost de Verenigde Staten niets, dus het feit dat de wereld de dollar als betaalmiddel hanteert betekent dat de Verenigde Staten een groot aantal goederen en diensten vrijwel gratis importeren.
Doordat er zoveel dollars circuleren die niet besteed worden aan Amerikaanse goederen en diensten, kunnen de Verenigde Staten een gigantisch handelstekort handhaven zonder ogenschijnlijk grote economische consequenties. Vorig jaar november bijvoorbeeld lag de Amerikaanse import 48 procent hoger dan de export. 4) Geen land kan ongestraft zo’n handelstekost handhaven. Economen en de media stellen voortdurend dat de Verenigde Staten ’s wereld belangrijkste consument zijn en dat wij daarvoor dankbaar moeten zijn omdat het goed is voor de wereldeconomie. De werkelijkheid gebiedt te zeggen dat in de huidige situatie de Verenigde Staten ongekend hoge rentevrije leningen van de wereld krijgen. 5)

Dollarhegemonie
In een artikel in de Asian Times 6) wordt hierover gezegd: Vanaf het moment dat Richard Nixon in 1971 de dollar ontkoppelde van de goudstandaard, dat de basis vormde voor het stelsel dat op de Bretton Woodsconferentie aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd afgesproken, werd de dollar het wereldwijde monetaire instrument dat de Verenigde Staten exclusief konden produceren. De dollar, nu hét internationale betaalmiddel, bereikte zestien jaar lang op rij een ongekende hoogte, ondanks de huidige Amerikaanse schulden en de status van de Verenigde Staten als grootste schuldenland. De Amerikaanse schuld bedroeg op 4 april vorig jaar 6.021 biljoen dollar, tegen een bruto nationaal product (bnp) van 9 biljoen dollar.’

‘De wereld bevindt zich in een spel, waarbij de Verenigde Staten dollars produceren en de rest van de wereld goederen produceren die met dollars gekocht kunnen worden. De onderling verbonden economieën van de wereld wedijveren niet meer om voordelen te behalen uit hun relatief betere producten, zij wedijveren om de export om zo de noodzakelijke dollars binnen te halen voor de betaling van hun buitenlandse schulden en om hun eigen valuta te beschermen. Om speculatie met hun valuta te voorkomen moeten de centrale banken in de wereld over een dollarreserve beschikken die vergelijkbaar is met de waarde van hun circulerende valuta. Hoe meer druk van de internationale markten om een bepaalde geldsoort te laten devalueren, des te meer dollars de centrale bank nodig heeft om dit verhinderen. Dit brengt een proces op gang waarbij een sterke dollar leidt tot een nog verdere versterking. Dit fenomeen staat bekend als de dollarhegemonie, die kon ontstaan omdat de meest cruciale producten, in het bijzonder olie, in dollars worden betaald.’
‘Per definitie moeten dollarreserves geïnvesteerd worden in Amerikaanse bezittingen, waardoor een kapitaaloverschot in de Amerikaanse economie ontstaat. Dit kapitaalsoverschot financiert het Amerikaanse handelstekort. Daar komt bij dat elk bezit in dollars, ongeacht de locatie, in essentie een Amerikaans bezit is. Wanneer olie door Amerikaanse tussenkomst wordt betaald in dollars en de dollar het enige betaalmiddel is, dan hebben de Verenigde Staten in feite de olie gratis. En hoe meer dollars de Verenigde Staten drukken, des te meer de Amerikaanse bezittingen in waarde zullen stijgen. Een sterke dollarpolitiek geeft de Verenigde Staten dus een dubbele winst.’ Tot zover de Asian Times.

Euro
Hoewel de Amerikaanse positie en die van de dollar onaantastbaar lijken, zijn er recent – voor het eerst in lange tijd – indicaties dat de Verenigde Staten hun machtspositie zouden kunnen verliezen. Met de introductie van de euro is er een nieuwe factor bijgekomen. Door de uitbreiding [van de Europese Unie] die in 2004 gestalte gaat krijgen, ontstaat een economisch blok met een bnp van 9,6 biljoen dollar en 450 miljoen mensen, een directe bedreiging voor de Verenigde Staten met een bnp van 10,5 biljoen dollar en 280 miljoen mensen.
E̩n van de doelstellingen, misschien wel de voornaamste, van de invoering van de euro was om de euro dezelfde functie te geven als de dollar Рnamelijk reservevaluta Рom de positie van de dollar te verzwakken, zodat Europa kan mee profiteren van een gratis toename van kapitaal. 7)
Dit zal voor de Verenigde Staten rampzalig zijn. Niet alleen zal het betekenen dat zij een belangrijk deel van hun gratis verkregen goederen en diensten verliezen, maar landen zouden ook gedwongen worden om (ten minste een deel van) hun dollarreserves om te zetten in euroreserves, waardoor de dollar in waarde zal dalen. De Amerikaanse import zal aanzienlijk duurder worden en de Verenigde Staten moeten schulden in de vorm van goederen en diensten aan het buitenland gaan betalen. Wanneer landen en bedrijven hun dollarbezittingen in eurobezittingen omzetten, zal dat ook een daling van de Amerikaanse aandelenmarkt teweegbrengen en de Amerikaanse centrale bank, de FED, zal niet in staat zijn deze daling op de beurzen op te vangen door het drukken van meer dollars, iets waarover openlijk wordt gesproken. Zonder voldoende buitenlandse kopers van die dollars, zal het alleen maar de inflatie aanjagen en de crisis verergeren.

Petrodollars
Een belangrijk obstakel voor de euro om de dollar te vervangen is olie. Olie is niet alleen één van de allerbelangrijkste goederen die internationaal verhandeld wordt, het is ook van levensbelang voor alle moderne geïndustrialiseerde economieën. Als je geen olie hebt, moet je het kopen. En als je olie op de internationale markten wilt kopen, heb je dollars nodig. Clark 8) zegt hier over: ‘De elite beseft dat de kracht van de dollar niet langer uitsluitend ligt in onze economische productie. De dollar heeft twee voordelen ten opzichte van de andere harde valuta. De realiteit is dat sinds 1945 de kracht van de dollar ligt in haar functie van reservekapitaal en haar functie als betaalmiddel bij wereldwijde olietransacties (de ‘petrodollar’). De Verenigde Staten drukken honderden miljarden van deze petrodollars, die door landen gebruikt worden om olie aan te kopen van OPEC-landen (met uitzondering van Irak, tot op zekere hoogte Venezuela en misschien Iran in de nabije toekomst). Deze petrodollars worden door de OPEC-landen teruggesluisd naar de Verenigde Staten in de vorm van waardepapieren of bezittingen in dollars, zoals aandelen en onroerend goed. Zolang de landen olie moeten kopen en de dollar het internationale betaalmiddel blijft, is de Amerikaanse machtspositie verzekerd.
Cóilín Nunan formuleert het als volgt ‘Deze situatie betekent tevens dat de Verenigde Staten op effectieve wijze de wereldoliehandel controleren: je kunt alleen olie kopen als je dollars hebt en het enige land dat het recht heeft om dollars te maken zijn de Verenigde Staten van Amerika.’ 9)

OPEC
Cruciaal zal zijn wat de OPEC, het kartel van olieproducerende landen, gaat doen. Zolang zij uitsluitend de dollar handhaven als betaalmiddel, zal de euro zich waarschijnlijk niet ontwikkelen tot belangrijke reservevaluta. In dit verband is het van belang de speech te volgen die Javad Yarjani, hoofd van het Petroleum Market Analysis Department van OPEC in Spanje in april vorig jaar heeft gehouden. 10) Hij stelde dat weliswaar op dit moment de dollar nog haar positie heeft als leidende munt, maar:
‘Het is van belang op te merken dat op langere termijn de euro zich niet in een onmgunstige positie ten opzichte van de dollar bevindt, gegeven de relatief gelijke omvang van de economieën en vooral gezien de uitbreidingsplannen van de EU. Daar komt bij dat de eurozone een groter aandeel dan de Verenigde Staten heeft in de wereldhandel en dat, terwijl de Verenigde Staten gebukt gaan onder een enorm financieringstekort, de eurozone veel meer in balans is. Eén van de dwingendste argumenten om de olieprijs en betaling in dollars te houden, was dat de Verenigde Staten de grootste importeur van olie blijven, ondanks het feit dat zij zelf een substantiële olieproducent zijn. Echter, als we naar de statistieken van de export van ruwe olie kijken, dan zien we dat de eurozone een grotere importeur is van olie- en petroleumproducten dan de Verenigde Staten. Vanuit het gezichtspunt van de EU is het duidelijk dat zij liever zien dat de dollar als betaalmiddel voor olie door de euro wordt vervangen. Daarmee worden valutarisico’s vermeden en zal ook de vraag naar euro’s, en dus de waarde daarvan, stijgen. Daar komt bij dat aangezien olie zo een belangrijk product is, een prijsbepaling in euro een geweldige groei in wereldwijde acceptatie van de gemeenschappelijke munt zal opleveren. Er zijn ook sterke economische banden tussen OPEC-landen en de eurozone. Van de totale handelsimport van de OPEC-landen komt 45 procent van landen uit de eurozone, terwijl de OPEC-landen de voornaamste leveranciers van olie en ruwe olieproducten naar Europa zijn. Van groot belang voor het uiteindelijke succes de euro, in termen van olieprijsbepaling, zal zijn of de twee belangrijkste Europese olieproducerende landen, Engeland en Noorwegen, tot de eurozone toetreden. Dit kan het moment zijn om het olieprijssysteem te veranderen in euro’s.
Op korte termijn zullen de OPEC-landen, op een paar uitzonderingen na, doorgaan met het accepteren van betaling in dollars. Niettemin geloof ik dat de OPEC niet zal uitsluiten dat in de toekomst de euro als prijs- en betaalmiddel zal worden aangenomen. De belangrijkste vraag voor de markt is hoe de waarde en de stabiliteit van de euro zich ontwikkelt en of andere landen van de EU tot de gemeenschappelijke munt zullen toetreden.’

William Clark haalt in zijn artikel 11) een bron aan die stelt: ‘De beslissende stemming zal waarschijnlijk in Zweden zijn, waar in het najaar besloten wordt over toetreding tot de eurozone. Dat zal het moment zijn waarop Denemarken zal volgen. Opiniepeilingen in Denemarken geven al aan dat er een comfortabele meerderheid voor toetreding tot de euro bestaat en peilingen in Noorwegen laten zien dat de steun voor toetreding tot de EU groeiende is. Wanneer de Zweden gaan, zullen waarschijnlijk de Denen en Noren volgen. Het zijn de Britten die het grootste obstakel zijn voor de euro als internationaal betalingsmiddel en reservevaluta. Zolang het Verenigd Koninkrijk buiten de eurozone blijft, zal haar voornaamste prioriteit zijn de kosten van valutauitwisseling tussen de euro en het pond zo minimaal mogelijk te houden. Toetreding tot de euro, wat vrijwel zeker lijkt op de langere termijn, zal de druk verhogen om de Noordzee Brent, die verhandeld wordt op de International Petroleum Exchange in Londen, te ontkoppelen. Ik verwacht niet dat de Noren bezwaar zullen maken, of ze nu wel of niet in de EU zitten.

Een OPEC-beslissing tot valutawijziging lijkt niet voor 2004 te gebeuren, tenzij ingegeven door politieke motieven (door verontrustte OPEC-leden) of een ineenstorting van de dollar (door een crisis in Japan als gevolg van de hoge olieprijzen door een langdurig conflict in Irak). In ieder geval lijkt een wijziging voor het einde van dit decennium zeker.’
Een andere factor die de omschakeling van de OPEC naar de euro kan versnellen is de stijgende waarde van de euro. Die stijging is heel fors geweest (van 0,85 dollar naar bijna 1,10 dollar), veel sneller dan analisten hadden verwacht. Wanneer de euro deze waarde weet te handhaven en de eurozone in 2004 fors wordt uitgebreid, is het niet moeilijk te bedenken dat het jaar 2003 cruciaal is voor de Amerikaanse elite om tot handelen over te gaan.

Irak
Een omschakeling van de dollar naar de euro zal vergaande consequenties hebben voor de Amerikaanse economie en de Amerikaanse dominantie. De Amerikanen waren dan ook furieus toen Irak als eerste OPEC-land in november 2000 de euro als betaalmiddel voor hun olie invoerde. Clark citeert 12):
‘De grootste nachtmerrie voor de Amerikaanse FED is dat de OPEC bij internationale transacties de dollar verwisselt voor de euro. Irak heeft dit in november 2000 gedaan (en heeft later het reservefonds van 10 miljard dollar bij de VN omgezet in euro’s) en heeft er door de constante daling van de dollars ten opzichte van de euro flink aan verdiend. Saddam Hussein bezegelde daarmee zjin lot. Op dat moment was een nieuwe Golfoorlog onder Bush onvermijdelijk. Alleen extreme omstandigheden kunnen dit nog tegenhouden en ik betwijfel sterk of dit gebeurt, tenzij Saddam wordt vervangen door een ander, meer meegaand, regime. De werkelijke reden voor Bush, of beter gezegd het Amerikaans militair, industrieel en financieel establishment, om Saddam Hussein te vervangen door een marionettenregime is het herstellen van de dollar als betaalmiddel en dit zo te handhaven.’

In een artikel van Radio Free Europe van 1 november 2000 13) wordt gezegd:
‘De omschakeling van de dollar naar de euro bij olietransacties door Bagdad is bedoeld om Washington te straffen voor haar harde opstelling inzake de sancties en om de Europeanen aan te moedigen deze sancties aan te vechten. Maar de politieke boodschap kost Bagdad miljoenen aan opbrengsten.’
Op het moment dat Irak de beslissing nam, waren velen analisten verbaasd dat Saddarn Hussein bereid was een miljoenenverlies te nemen voor het afgeven van een politieke boodschap. De daling van de dollar sinds 2001 met zo’n 17 procent maakt dat Irak aardig heeft verdiend aan de operatie, zeker als we bedenken dat het reservefonds van 10 miljard dollar bij de VN – het olie voor voedsel fonds – door omschakeling naar de euro mee is gestegen in waarde. Wat kan er gebeuren als de andere OPEC-landen abrupt, in plaats van geleidelijk, overstappen op de euro?
Clark citeert 14):
‘Het effect van een omschakeling naar de euro door de OPEC betekent dat olieconsumerende landen dollars uit hun reservefondsen (van de centrale bank) moeten omzetten in euro’s. De dollar zal met zo’n 20 tot 40 procent in waarde dalen en de gevolgen zullen gelijk zijn aan wat men kan verwachten van een ineenstorting van de munt en omvangrijke inflatie, zoals de huidige crisis in Argentinië laat zien. Buitenlands kapitaal zal uit de Amerikaanse aandelenbeurzen en dollarbezittingen wegvloeien. Mensen zullen proberen massaal geld van de bank te halen, zoals dat ook in de jaren dertig van de vorige eeuw gebeurde. Het huidige tekort op de begroting wordt onbetaalbaar en we kunnen een scenario verwachten van een derde economische wereldcrisis.
De Amerikaanse economie is nauw gekoppeld aan de rol van de dollar als reservevaluta. Dat wil niet zeggen dat de economie niet op een andere manier kan functioneren, maar de overgang moet stapsgewijs gaan om zulke dramatische ontwikkelingen te vermijden. Bij een abrupte omschakeling zouden waarschijnlijk ook alleen de rollen tussen de VS en de EU worden omgedraaid.’

‘De as van het kwaad’
De militaire opbouw aan de Golf vindt plaats om een permanente bezettingsmacht te vestigen. Niet alleen voor Irak, maar mogelijk ook voor landen als Saudi-Arabië en Iran. Zij dienen vooral om de oliebronnen te beschermen en zijn verder een signaal naar andere OPEC-landen om niet het pad van Irak te volgen. Hieronder volgt een bericht over Iran, een ander OPEC-land dat tot ‘de as van het kwaad’ behoort 15):
‘Het voorstel van Iran om de verkoop van ruwe olie aan Europa in euro’s in plaats van dollars te laten betalen, wordt vooral ingegeven door economische motieven, aldus Iraanse bronnen. Maar politieke motieven blijken een belangrijke factor te zijn, aldus de bronnen, omdat Iran hiermee de Verenigde Staten willen treffen omdat het land bestempeld is als onderdeel van ‘de as van het kwaad’.
Het voorstel dat nu door de Iraanse centrale bank wordt bestudeerd, zal waarschijnlijk worden aangenomen wanneer het aan het Iraanse parlement wordt voorgelegd, aldus een parlementariër.’
Daar komt bij, en dat is misschien nog veelzeggender, dat gedurende 2002 de Iraanse centrale bank het grootste gedeelte van haar reservefondsen heeft omgezet in euro’s. Het lijkt erop dat Iran ook van plan is om op de euro over te stappen als valuta voor olietransacties. 16)
‘Meer dan de helft van de reserves van het land in de Forex Reserve Fund is omgezet in euro’s, aldus Mohammad Abasspour, lid van de ontwikkelingscommissie van het Iraanse parlement. Hij zei dat een grotere gelijkheid tussen de dollar en de euro de Aziatische landen, in het bijzonder de olieproducerende landen, de kans geeft om een nieuw hoofdstuk te openen in hun relaties met de Europese Unie. Hij stelde dat de Verenigde Staten andere landen domineren met hun valuta en dat door de superioriteit van de dollar de Verenigde Staten ook de wereldhandel domineren. De parlementariër uitte de hoop dat competitie tussen de dollar en de euro een einde maakt aan dat monopolie in de internationale handel. 17)

De kans dat na Irak ook Iran gestraft zal worden voor haar gebrek aan loyaliteit aan de dollar hangt af van verschillende factoren, maar kan niet worden uitgesloten. MSNBC bericht op 25 augustus vorig jaar 18): ‘Terwijl men nog worstelt met de vraag hoe Saddam Hussein uit het zadel moet worden gewipt, heeft de regering-Bush haar blik al op andere doelen gericht. Sommigen in de regering en de denktanks kijken naar Iran en zelfs Saudi-Arabië. Zoals een Britse functionaris het uitdrukte: iedereen wil naar Bagdad. Echte mannen willen naar Teheran.’
Het derde land van ‘de as van het kwaad’, Noord-Korea, heeft op 7 december jl. ook bekend gemaakt de dollar in te ruilen voor de euro. Hoewel de economische impact vrijwel nihil is, is het een indicatie dat de krachten die het monopolie van de dollar willen aanvechten groeien.

Monetaire verschuiving
Alarmerend voor Washington is dat de verschuiving van de dollar naar de euro niet alleen vanuit de OPEC komt. In de achterliggende maanden hebben verschillende regeringen dollarreserves (voor een deel) omgezet in euro’s. China, dat op de tweede plaats staat met grootste valutareserves in de wereld, heeft een begin gemaakt met de omzetting van dollars in euro’s. De Chinese minister van Financiën, Xiang Huaicheng, zei dat de lancering van de euro vlekkeloos was verlopen en dat daarmee de twijfels over de monetaire unie zijn weggenomen en de weg is geopend voor een ‘herstel’ van de valutamarkten. ‘Ik zal de verantwoordelijke autoriteiten opdracht geven zo snel mogelijk euro’s te kopen’, zei hij na een bijeenkomst met de Duitse minister van Financiën, Hans Eichel ‘Het is een onvermijdelijke ontwikkeling dat de euro de reservevaluta voor veel staten zal worden’, aldus Huaicheng die voorspelde dat de euro gelijkwaardig wordt aan de dollar. China bezit ruwweg 200 miljard dollar aan reserve.19)

In het artikel ‘US dollar on shaky ground’ 20) van 24 januari van dit jaar wordt gezegd:
‘Oeleg Vyugin, plaatsvervangend voorzitter van de Russische centrale bank, verklaarde dat de bank plannen heeft om het aantal dollars in reserve te verminderen en om te zetten in andere valuta. Sommige analisten vragen zich af of er geen politieke motieven achter kunnen zitten, die in relatie staan tot de toenemende kloof tussen de Verenigde Staten en sommige potentiële bondgenoten over de kwestie hoe Irak tot samenwerking met de VN-wapeninspecteurs te brengen.
Hoewel de valutareserves van Rusland vrij klein zijn in vergelijking met de grootste centrale banken in de wereld, is de vraag of andere centrale banken zullen volgen en wat dit betekent voor de schuldaflossing van de Verenigde Staten, aldus Marc Chandles, hoofd valuta strateeg bij HSBC in New York. De schuld bedraagt op dit moment 5 procent van het bnp en is een molensteen om de nek van de dollar.’

Een dag later verschijnt het artikel ‘Dollars Decline Starting To Accelerate Nerves’ 21), waar ingegaan wordt op de snelle waardestijging van de euro. In het artikel wordt gesteld:
‘Analisten geloven dat sommige van de grootste Aziatische centrale banken, die het leeuwenaandeel van de wereldreserves aan dollars bezitten, overwegen om aandelen in Amerikaanse schulden van de hand te doen. Een Amerikaanse oorlog in Irak zoiu dit proces kunnen versnellen.
Sommige analisten denken dat de Amerikaanse politiek inzake Irak al negatieve gevolgen heeft voor Amerikaanse bezittingen, in het bijzonder omdat het grootste deel van de wereld tegen de oorlog is. “Het is voor mij moeilijk te geloven dat de wijze waarop de wereld de Verenigde Staten bezien, geen invloed zou hebben op de kapitaalsstroom”, aldus Larry Green, een internationaal econoom bij Ried Thunberg R Co. Volgens Joseph Quinlan, econoom aan de John Hopkins Universiteit in Washington kan het gebeuren dat wanneer de Verenigde Staten de oorlog tegen Irak tegen de wereldopinie in beginnen, er versneld geld wordt onttrokken aan dollarbezittingen. ‘Hoe we de oorlog in gaan, zal de mate van verval van de dollar beïnvloeden”, aldus Quinlan.’

In de Britse Observer van 26 januari jl. stelt Will Hutton 22):
‘De Amerikaanse economische positie is veel te kwetsbaar om de oorlog in te gaan zonder omvangrijke multilaterale steun, zowel economisch, militair als diplomatiek. Het multilateralisme waar Bush zo op afgeeft, is in werkelïjkheid een economische noodzaak. Als de Verenigde Staten en Engeland de oorlog beginnen met actie tegenwerking van andere permanente leden van de Veiligheidsraad als Rusland en Frankrijk, dan kun er zeker van zijn dat de stroom dollars naar de Verenigde Staten dramatisch zal dalen. De aandelen op Wall Street, die Bush zo graag wil opkrikken, zijn dan nog steeds flink overgewaardeerd. Gezien deze achtergrond kon er wel eens een verwoestende verkoop plaatsvinden, met alle economische gevolgen van dien.
De Amerikaanse industriële basis is zo weinig concurrerend, dat het constant meer importeert dan het exporteert. De Amerikaanse samenleving is het vrijwel opgehouden met sparen, zodat de regering en individuen vrijwel uitsluitend op krediet leven. Wanneer buitenlanders zich van de dollar afwenden en de miljarden die ze in de Amerikaanse economie hebben gestopt, terugtrekken, stort de dollar ineen. Economen bij de FED hebben berekend dat de dollar zo’n 30 procent in waarde moet dalen om de waarde van de import en de export in balans te brengen. In de huidige internationale markten gaat zo’n val niet geleidelijk. Het gebeurt met grote snelheid.’

Venezuela
Behalve de overschakeling van de dollar naar de euro door OPEC-landen en centrale banken, is er nog een ontwikkeling die de positie van de dollar aantast. Ontwikkelingslanden die niet in het bezit zijn van van harde valuta, dollars dan wel euro’s, kunnen het voorbeeld van Venezuela volgen en hun ondergewaardeerde goederen direct met elkaar ruilen. De Venezolaanse president Chávez heeft al met twaalf Latijns-Amerikaanse landen dit type handelsovereenkomsten gesloten. Bijvoorbeeld met Cuba dat in ruil voor olie artsen en medicijnen levert om in de plattelandsdorpen de gezondheidszorg op poten te zetten. Zo wordt op effectieve wijze de dollar buiten de ohetransacties gehouden. Wanneer dit type olietransacties toeneemt, zal de druk op de dollar stijgen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Amerikaanse regering, ondanks openlijke ontkenningen, steun heeft gegeven aan de couppoging van april vorig jaar tegen Hugo Chávez. Ook de recente stakingen konden op steun van Washington rekenen. Interessant is dat volgens een artikel van Michael Ruppert de Venezolaanse ambassadeur in de Verenigde Staten, Francisco Mieres-Lopez, een jaar voor de coup het idee opperde om als olievaluta op de euro over te stappen.
Afgelopen december deed een parlementslid uit Uruguay opmerkelijke onthullingen over geheime CIA-operaties in Venezuela. 23)
‘De functionaris, José Bayardi, zei dat hij informatie heeft over vergaande plannen van de CIA en andere Amerikaanse inlichtingendiensten om Hugo Chávez uit z’n macht te zetten. Bayardi verklaarde kopieën te hebben ontvangen van geheime correspondentie tussen de regering-Bush en de regering van Uruguay, waarin de laatste gevraagd wordt steun te geven aan de bazen en vakbondsactivisten om de onbuigzaamheid van het Chavez-bewind te breken.’

De cruciale vraag is of de dollar haar positie als enige betaalmiddel voor olieaankopen zal weten te handhaven. Daarvoor moeten de Verenigde Staten de OPEC buitenspel zetten en verhinderen dat olieproducerende landen, zoals Irak, voor de euro kiezen.
Een oorlog tegen Irak is niet zozeer een ‘profitmaker’ maar een ‘OPEC-breaker’. Na een Amerikaanse bezetting van Irak zal vrijwel als eerste het besluit om olietransacties in euro’s uit te voeren worden teruggedraaid. De enorme Iraakse oliereserves zullen opgepompt worden om de quota en prijsafspraken van de OPEC te onder-mijnen en uiteindelijk het kartel op te blazen. De militaire inzet van de Amerikanen en Engelsen geeft aan hoe hoog de inzet is. Of dit ook werkelijk tot een oorlog tegen Irak zal leiden, is nog de vraag. Volgens de militaire specialisten moet de ‘klus’ in maart geklaard zijn, anders worden de weersomstandigheden te slecht. Een militaire operatie kan toch al niet te lang duren, omdat een langdurige stijging van de olieprijs de wereldeconomie in groot gevaar zou brengen, aldus de meeste waarnemers. Vooral Japan zou hierdoor zwaar getroffen worden, met grote consequenties voor de positie van de dollar.
Het is natuurlijk mogelijk dat Europa en de Verenigde Staten tot een vergelijk komen, waarbij Saddam Hussein het veld verlaat, de euro en de dollar in een bepaalde koersbreedte worden gehouden om speculatie tegen te gaan en er een Amerikaans-Europese deling van de olievoorraden komt. Dat zou tijdelijk de strijd tussen de euro en de dollar kunnen uitstellen. Het ligt echter niet in de lijn van het Amerikaanse optreden om met een vergelijk genoegen te nemen dat in wezen de Amerikaanse positie als supermacht zal aantasten. Nieuwe conflicten en brandhaarden zullen ontstaan. Wat er ook met Irak zal gebeuren, het zal er niet bij blïjven. Zoals een gezegde stelt: eerst de dollar, dan de vlag en dan de troepen!

Noten

1) William Clark, ‘The Real Reasons for the Upcoming War Wïth Iraq: A Macroconomic and Geostrategic Analysis of the Unspoken Truth’, (January 2003), http://www.ratical.org/ratville/CAH/RRiraqWar.html
2) Cóilín Nunan, ‘Oil, Currency and the War on Iraq’, (January 2003), http//www.feasta.org/documents/papers/oil1.htm
3) zie voetnoot 2
4) Anon, ‘Trade Deficit Surges to a Record High’, Reuters, (January 17, 2003), http://centredaily.com/mld/centredaily/news/4970891.htm
5) zie voetnoot 2
6) Liu, Henry C K, ‘US Dollar hegemony has got to go,’ (Asia Times, April 11, 2002)
http://www.atimes.com/global-econ/DD11Dj01.html
7) zie voetnoot 2
8) zie voetnoot 1
9) zie voetnoot 2
10) ‘The Choice of Currency for the Domination of the Oil Bill’, Speech given by Javad Yarjani, Head of OPEC’s Marketing Analysis Department (April 7, 2002) http://www.opec.org/NewsInfo/Speeches/sp2002/spAraqueSpainApr14.htm
11) zie voetnoot 1
12) zie voetnoot 1
13) Recknagel, Charles, ‘Iraq: Baghdad Moves to Euro’ (November 1, 2000) http://www.rferl.org/nca/features/2000/11/01112000160846.asp
14) zie voetnoot 1
15) Gutman, Roy and Barry, John, ‘Beyond Baghdad: Expanding Target List: Washington looks at overhauling the Islamic and Arab world (August 11, 2002) http://wwwunansweredquestions.net/2002/newsweek081102.html
16) ‘Economic Drive Iran Euro Oil Plan, Politics Also Key’ (August 2002) http://www.iranexpert.com/2002/economicsdriveiraneurooil23august.htm
17) zie voetnoot 16
18) ‘Forex Fund Shifting to Euro,’ Iran Financial News, (August 25, 2002) http://www.payvand.com/news/02/aug/1080.html
19) ‘Euro continues to extend its global influence’ (January 7, 2002) http://www.europartnership.com/news/02jan07.htm
20) ‘US Dollar on Shaky Ground’ (January 24, 2003) http://onebusiness.nzoom.com/onebusiness_detail/0,1245, 163754-3-168,00.ht/ml
21) McCarthy, Grainne, ‘Dollar’s Decline Starting To Accelerat, Rattling Nerves’ (January 25, 2003)
http://sg.biz.yahoo.com/030124/15/36tiv.html
22) Hutton, Will, ‘Why Busb is sunk without Europe’ Observer, (January 26, 2003) http://www.observer.co.uk/comment/story/O,6903,882358,00.html
23) ‘USA intelligence agencies revealed in plot to oust Venezuela’s President,’ (December 12, 2002)
http://www.vheadline.com/0212/14248.asp (link now dead)

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Nico Varkevisser.)